Người nghèo mong, doanh nghiệp không muốn
Rời quê Thái Bình lên Hà Nội lập nghiệp đến nay đã được 10 năm, nhưng vợ chồng chị Thu Huệ vẫn đang phải ở trong một căn nhà trọ ẩm thấp chưa đầy 10m2 tại khu vực quận Hoàng Mai. Ước mơ sở hữu ngôi nhà ở Thủ đô của gia đình chị khó thực hiện được khi gia đình chị thu nhập chỉ dưới 10 triệu đồng/tháng. Phần tích luỹ gia đình chưa đủ đóng đợt 1 của những dự án mua NƠXH, nhà ở thương mại giá rẻ dù được vay ưu đãi đến 80% giá trị căn hộ. Chị Huệ chia sẻ: “Gia đình tôi mong mỏi không chỉ có chỗ thuê giá rẻ, sạch sẽ mà phải ổn định lâu dài. Hiện một năm, gia đình phải chuyển nhà trọ 3 lần, vì chủ nhà bán nhà hoặc cho người khác thuê giá cao hơn”.
Chị Huệ tìm hiểu việc cho thuê nhà tại những dự án NƠXH trên địa bàn Hà Nội, song làm hồ sơ thủ tục quá phức tạp khiến chị đành từ bỏ. Thủ tục làm hồ sơ thuê NƠXH đối với người không có hộ khẩu Hà Nội không khác gì hồ sơ mua NƠXH, như: Phải có bảo hiểm trên 1 năm, có hợp đồng lao động, có giấy xác nhận chưa có nhà ở... Với thủ tục trên, có đến hàng chục nghìn gia đình nghèo tại đô thị không đủ điều kiện giống gia đình chị Huệ.
Một khảo sát mới đây của các chuyên gia Đại học Xây dựng cho thấy, để mua được căn hộ NƠXH với giá hơn 14 triệu đồng/m2, người nghèo phải mất 1/4 thế kỷ để hoàn tất chi trả. “Đây là điều rất khác với mô hình NƠXH của các nước trên thế giới” - đại diện nhóm nghiên cứu, TS Tạ Quỳnh Hoa, Khoa Kiến trúc - Quy hoạch (Đại học Xây dựng) cho hay. Trong khi đó, cũng theo nhóm nghiên cứu, các dự án NƠXH cho thuê còn gặp nhiều khó khăn và bất cập. Theo tính toán, lương trung bình của người lao động Việt Nam hiện khoảng 3,8 triệu đồng/tháng, với chi phí dành cho thuê nhà khoảng 30%, tương đương 1,14 triệu đồng/tháng.
Bà Hoa cho biết: “Sản phẩm NƠXH nào có mức giá cao hơn sẽ kho thâm nhập thị trường. Doanh nghiệp không muốn làm dự án cho thuê, vì phải đầu tư vốn lớn, lợi nhuận không cao, mất 10-15 năm mới thu hồi được vốn, nhiều rủi ro. Do đó, mô hình này thực tế thời gian qua rất ít được triển khai...”.
Khung pháp lý nhà ở cho thuê - chờ đến bao giờ?
Tại các đô thị lớn như: Hà Nội, TPHCM, nhu cầu nhà ở cho thuê rất lớn, chỉ cần điểm qua những phòng trọ cho thuê, dễ thấy, nhu cầu này lên đến hàng triệu căn. Tuy nhiên, do bất cập về chính sách, thủ tục, quỹ đất và tài chính mà đến nay vẫn chưa doanh nghiệp nào dám tham gia vào thị trường tương đối “béo bở” này. Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM cho rằng, Nhà nước nên có quy định về: Tiêu chuẩn thiết kế (20-30m2 là phù hợp nhu cầu hiện nay), được tăng các chỉ tiêu quy hoạch như hệ số sử dụng đất, tầng cao, số dân cư...; Ban hành quy chế, trách nhiệm của người ở thuê (như quy chế quản lý nhà chung cư); Ngoài ra, phải có quỹ đất sạch. Hỗ trợ doanh nghiệp về mặt tài chính như lãi suất thấp, thậm chí có thể đưa ra một gói hỗ trợ tiền cho nhà ở cho thuê giống như gói 30.000 tỷ cho NƠXH.
Còn ông Nguyễn Đăng Sơn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đô thị và Phát triển Hạ tầng lý giải, dù đã có chính sách nhà ở cho thuê nhưng do tâm lý muốn có “nhà sở hữu” nên vấn đề còn nan giải. Trong khi đó, NƠXH cho thuê là loại hình phục vụ cho đối tượng thu nhập thấp nhưng thực tế mới triển khai loại nhà ở cho công nhân do nhà nước hoặc doanh nghiệp đầu tư. Từ đó, ông Sơn kiến nghị, với thuê nhà sản phẩm nhà ở trả tiền thuê theo định kỳ được nhà nước hỗ trợ về giá. Đồng thời, nhà nước nên hỗ trợ tính thời gian khấu hao sản phẩm nhà ở là 70 năm, hệ số trượt giá dưới 5% (thay cho lãi vay).
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Đỗ Đức Duy khẳng định, quan điểm nhất quán trong chính sách phát triển nhà ở của Bộ Xây dựng là hướng vào đối tượng người dân có thu nhập thấp. Nhiều nước trên thế giới, loại hình nhà ở cho thuê phát triển rất mạnh, nhưng ở nước ta, thay đổi tư duy về sở hữu nhà ở vốn ăn sâu vào nếp nghĩ trong mỗi người dân, là điều không phải dễ dàng.
