Trong 30 năm đổi mới, nông nghiệp Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc trong sản xuất, đảm bảo an ninh lương thực, tạo việc làm, thu nhập, ổn định an sinh xã hội cho cộng đồng dân cư nông thôn, góp phần vào công cuộc xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế và ổn định chính trị - xã hội của đất nước.
Về thương mại, nông sản Việt Nam đã xuất khẩu đến 180 nước trên thế giới và luôn nằm trong số 15 quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất, với giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt 32 tỷ USD vào năm 2016, và năm nay có thể đạt 36 tỷ USD với 10 nhóm ngành hàng xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD.
Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ NNN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, mặc dù đã được coi là một “cường quốc” về xuất khẩu nông sản, song có đến 90% nông sản của Việt Nam vẫn xuất khẩu dưới dạng thô hoặc với hàm lượng chế biến còn hạn chế, chất lượng và giá trị xuất khẩu thấp hơn các sản phẩm cùng loại của nhiều nước khác. Nhiều sản phẩm được bán ra thị trường thế giới không có thương hiệu, nhãn mác, hoặc phải sử dụng thương hiệu nước ngoài.
Đây là một bất lợi lớn, ảnh hưởng đến tiến trình tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu của nông sản Việt Nam. Trong khi đó, các hoạt động hỗ trợ như cung cấp tín dụng theo chuỗi, chính sách thu hút đầu tư còn nhiều bất cập. Khâu dự báo, cảnh báo tín hiệu thị trường, mặc dù đã bước đầu được triển khai, song còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Cùng với đó tác động của biến đổi khí hậu diễn ra khốc liệt tạo nên những rủi ro, thiệt hại lớn đến sản xuất nông nghiệp và thu nhập, đời sống của nông dân và kinh tế khu vực nông thôn.
Ngành nông nghiệp đã và đang triển khai 2 Chương trình lớn gồm: Tái cơ cấu nông nghiệp và Xây dựng nông thôn mới để nâng cao năng lực và cạnh tranh của ngành nói chung và sản phẩm nông nghiệp nói riêng.
Theo đó, tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị khép kín, gắn sản xuất nguyên liệu với chế biến và tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị, kết nối với hệ thống tiêu thụ toàn cầu. Đồng bộ cả 3 nhóm sản phẩm: Nhóm sản phẩm quốc gia, nhóm sản phẩm lợi thế cấp tỉnh, nhóm sản phẩm đặc sản địa phương; Tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện thể chế và chính sách, cải cách hành chính, dịch vụ công, huy động các nguồn lực xã hội, thúc đẩy hoạt động đầu tư theo hình thức đối tác công tư để phát triển kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn đáp ứng yêu cầu của nền sản xuất hàng hóa quy mô lớn.
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường khẳng định: “Cần tập trung phát triển thị trường cả trong nước và quốc tế, phát triển các kênh phân phối, đảm bảo yêu cầu về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, từng bước xây dựng thương hiệu mạnh, tích cực đàm phán mở cửa thị trường xuất khẩu, giữ ổn định các thị trường truyền thống, tìm kiếm và mở rộng các thị trường tiềm năng. Tạo cầu nối để các doanh nghiệp trong và ngoài nước cùng tham gia, chia sẻ thông tin, triển khai các mô hình liên kết sản xuất, kinh doanh hiệu quả, phát thải thấp, phát triển nền nông nghiệp xanh và bền vững”.
Đại diện các tổ chức quốc tế và nhà tài trợ tham dự hội nghị, ông Ousmane Dione, Giám đốc Ngân hàng thế giới tại Việt Nam đánh giá cao nỗ lực của ngành nông nghiệp khi tham gia vào chuỗi giá trị nông sản toàn cầu, với nhiều sản phẩm đạt giá trị xuất khẩu cao như: cà phê, hồ tiêu, thủy sản, điển hình như hoa quả…
Việc tăng cường chế biến, gia tăng giá trị sản phẩm nhiều hơn cũng sẽ tạo ra nhiều việc làm hơn, thu nhập cao hơn cho nông dân Việt Nam. Ông Ousmane Dione cho biết: “Ngân hàng thế giới cam kết tiếp tục hỗ trợ Việt Nam phát triển chuỗi giá trị và an toàn thực phẩm. Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm không chỉ là 1 giải pháp mà cần có cả giải pháp tổng thể. Cộng đồng quốc tế có nhiều kinh nghiệm, những tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và sẵn sàng chia sẻ với Việt Nam. Bên cạnh đó, Việt Nam cần đầu tư công nhiều hơn cho an toàn thực phẩm”.
