Nội dung của chương trình phát trên ti vi này nói về việc xây dựng ngân hàng ADN được coi là ý tưởng sáng tạo của Tổng Giám đốc Công ty Bionet. Để minh họa ý nghĩa thực tiễn của ngân hàng gene này, người ta đã dẫn ra trường hợp giám định ADN xác định quan hệ huyết thống cho 2 bà Nguyễn Thị Bóc (Hải Phòng) và Hà Thị Hồng (Hà Nội).
Là những người có chuyên môn sâu về vấn đề này, chúng tôi có một số ý kiến như sau:
Xét về công nghệ, dễ thấy Cty Bionet dùng công nghệ giám định ADN trực hệ (chuyên xác định quan hệ bố - con, mẹ - con) cho trường hợp không trực hệ: Xác định 2 chị em gái (bà Bóc và Hồng) lại được “lăng xê” trên ti vi là sai lầm, độ chính xác thấp (93,3%), chỉ dựa vào xác suất thống kê.
Xác định huyết thống cho 2 chị em gái như bà Hồng và bà Bóc trong trường hợp trên phải dùng các gene trên nhiễm sắc thể X. Không thể dùng các gene trên nhiễm sắc thể thường như Bionet đã làm. Với công nghệ Bionet đã làm thì khi độ chính xác đạt dưới 90% vẫn chưa thể kết luận được là 2 chị em không có quan hệ huyết thống.
Trong khi công nghệ dùng các gen nhiễm sắc thể X để xác định hai chị em gái độ chính xác sẽ trên 99,9%, và bao giờ cũng có thể đưa ra kết luận. Thời gian thực hiện giám định ADN ngay tại trong nước chỉ mất 1 ngày và không cần gửi mẫu đi Mỹ hay bất cứ nước nào.
Hiện nay có những công ty kinh doanh theo kiểu lạ là không đầu tư máy móc, thiết bị, phòng thí nghiệm nên thường lòe khách hàng bằng cách nói vống: Mẫu được gửi đi Mỹ, châu Âu để móc túi khách hàng với giá rất đắt đỏ.
Về việc sử dụng ngân hàng gene: Trong trường hợp cụ thể trên của 2 bà Bóc và Hồng được dùng như một minh chứng cho sự cần thiết phải có ngân hàng gen “rà soát tự động”, thì ngân hàng gene rõ ràng là không cần, cho dù sử dụng bất kể công nghệ giám định ADN nào.
Cty Bionet đã giám định 2 mẫu tươi lấy trực tiếp từ 2 bà Hồng và Bóc, thì chỉ cần so sánh trực tiếp 2 kết quả giám định đó. Chưa nói đến sự vô lý rằng: Trong cái gọi là “ngân hàng ADN” hiện có mà Bionet tích cóp được từ các ca xét nghiệm huyết thống khác, sao lại có thể tìm ra dữ liệu (của bà Bóc) để nó khớp với của bà Hồng (?).
Theo lời khuyên của Tổng giám đốc Cty Bionet, cần xây dựng ngân hàng ADN trên cơ sở giám định tất cả những người đang đi tìm người thân và tất cả những người đang thất lạc. Khi đó, kinh phí sẽ tăng cao, thêm nữa, nếu lại dùng công nghệ giám định ADN trên nhiễm sắc thể thường như Cty Bionet đã dùng cho các trường hợp xác định không trực hệ (anh - em, chị - em, ông - cháu) v.v… thì sử dụng ngân hàng ADN sẽ rất thiếu chính xác.
Nói như thế có nghĩa là ở Việt Nam phải vứt đi hàng chục trung tâm đang giám định ADN, xác định huyết thống rất đơn giản, độ chính xác đã cận 100%. Trước sự lựa chọn công nghệ nhầm lẫn của Cty Bionet dẫn đến độ chính xác chỉ đạt 93,3%, bà Bóc và bà Hồng sẽ phải đến một trong hàng chục trung tâm xét nghiệm và phân tích ADN khác để xác định lại huyết thống.
Lê Mai
Chuyên gia về Sinh học
