Với nữ, khả năng làm mẹ suy giảm theo tuổi tác không còn bàn cãi vì từ lâu y văn về sinh lý sinh sản nữ đã cho thấy số lượng nang noãn ở buồng trứng bé gái sơ sinh từ khoảng 1 triệu đã giảm đi còn vài trăm ngàn ở tuổi dậy thì, đến tuổi quanh mãn kinh thì ít đến mức khó thụ thai và khi đã mãn kinh thì không còn trứng để rụng.
 |
Trên 90% phụ nữ có thể đã giảm khả năng sinh sản vào 5 năm cuối trước mãn kinh, khi chưa xuất hiện cơn bốc hoả hoặc vã mồ hôi về đêm và cả khi kinh nguyệt vẫn còn đều đặn.
Khả năng sinh sản của phụ nữ đã bắt đầu giảm ngay từ tuổi 27 và giảm nhanh sau tuổi 35, theo Hội y học sinh sản Mỹ, trên 90% phụ nữ dưới 30 vẫn sinh con nhưng chỉ còn 85% còn sinh con ở độ tuổi 30-34; 70% ở độ tuổi 35-39 và khoảng 35% ở độ tuổi 40-44. Những phụ đến độ tuổi 45 mà vẫn muốn có thai thì chỉ có 10% đạt được kết quả.
Càng nhiều tuổi cũng càng khó trở thành bố
Một nghiên cứu đã công bố trên tạp chí « Sinh sản », tiến hành ở Vương quốc Anh (Avon, từ 4/1991 – 12/1992) đối với 8.515 phụ nữ mang thai nhằm đánh giá những yếu tố liên quan đến cá nhân, môi trường và xã hội đối với sự phát triển ở giai đoạn sớm của trẻ đã cho kết quả :
· Phụ nữ có bạn tình/chồng nhiều tuổi ít có cơ may có con hơn so với những phụ nữ có bạn tình/chồng trẻ.
· Cơ may trở thành bố trong vòng 12 tháng đã giảm đi một nửa trong độ tuổi 25-35.
· Khả năng thụ thai trong vòng 6 tháng giảm 2% mỗi năm sau tuổi 24 của nam và mang thai trong vòng 1 năm cũng giảm 3% mỗi năm.
· Nhiều hơn bạn tình/vợ từ 5 tuổi trở lên thì cơ may có thai trong vòng 1 năm cũng kém đi so với những phụ nữ có bạn tình/chồng cùng tuổi hay ít tuổi hơn.
Sau 35 tuổi, cơ may trở thành bố thế nào ?
Trước đây, người ta tưởng rằng nam có khả năng sinh sản từ tuổi dậy thì đến khi chết, nhưng một nhóm nghiên cứu đã nhận thấy chất lượng tinh trùng giảm đi theo tuổi tác, mặc dù nhiều nam giới vẫn có thể làm bố ở tuổi 50, 60 và cả 70 như nghệ sĩ hài nổi danh thế giới Charlie Chaplin hay nghệ sĩ điện ảnh Pháp Yves Montand. Có lẽ vì khả năng sinh sản của nam sau tuổi 40 không suy giảm nhanh như trường hợp mãn kinh ở phụ nữ. Người ta cũng nói đến khả năng sinh sản giảm chậm và ổn định với thời gian ở nam nhưng hiện vẫn gặp nhiều khó khăn để xác định khả năng sinh sản giảm thế nào khi họ trên 45 tuổi.
Tuổi dễ có con ở nam phổ biến nhất là 30 tuổi. Nam giới 35 tuổi vẫn còn giữ được đến 85,5% cơ may trở thành bố trong vòng 1 năm.
Cần số lượng hay chất lượng tinh trùng?
Nếu tinh dịch đồ vẫn có đến vài triệu vẫn có thể là nguyên nhân gây hiếm muộn ở nam giới. Đúng là chỉ cần một tinh trùng phá vỡ được màng ngoài của trứng để chui vào bên trong là đủ để trứng được thụ tinh và sẽ phát triển thành thai nhi, nhưng sự thụ tinh vẫn cần cả số lượng lẫn chất lượng tinh trùng.
Bình thường, muốn thụ tinh, cần có từ 20 triệu tinh trùng trở lên trong một mililít tinh dịch; ít nhất 60% số tinh trùng đó phải có hình thể bình thường và có thể chuyển động đi lên. Số lượng tinh trùng chỉ có giá trị tương đối’ vì một số nam giới có số lượng tinh trùng thấp vẫn có thể có con và một số khác có số lượng tinh trùng cao hơn lại vẫn không thể được làm bố. Ngày nay, có nhiều phương pháp mới để thụ tinh nhân tạo giúp cho những nam giới có số lượng tinh trùng thấp. Một số nguyên nhân có thể làm cho số lượng tinh trùng thấp: Bị giãn tĩnh mạch thừng tinh - Do tác dụng phụ của một số thuốc - Bị phơi nhiễm với tia xạ hay một số hoá chất - Có bất thường bẩm sinh ở tinh hoàn.
Bố nhiều tuổi, có nguy cơ gì cho con?
Một nghiên cứu của Israel, do đại học Soroka tiến hành, đã khảo sát chất lượng tinh dịch ở nam bình thường rồi so sánh về số lượng và chất lượng tinh trùng ở từng độ tuổi của nam cũng như về cả tần suất quan hệ tình dục vì tần suất cũng có tác động đến chất lượng tinh dịch. Kết quả: Nhìn chung, lượng tinh dịch đạt mức cao nhất ở độ tuổi 30 -35 và thấp nhất sau tuổi 55. Sự di chuyển của tinh trùng (còn gọi là khả năng bơi lội) nhanh nhất trước tuổi 25 và chậm nhất sau tuổi 55.
 |
Trong thực tế, khi so sánh số lượng những “nhà bơi lội” cừ ở độ tuổi 30 – 35 với những “nhà bợi lội” của quý ông đã qua tuổi 55 thì thấy tốc độ đã giảm đi khoảng 54%. Những thay đổi đáng kể nêu trên không phải do tần suất quan hệ tình dục giảm, vì dù có thưa thớt đi thì vẫn dẫn đến giảm chất lượng tinh trùng. Ngoài ra, tuổi tác còn ảnh hưởng đến chất lượng gien của tinh trùng. Điều này cũng đã được nghiên cứu và xác định nguyên nhân ở những khiếm khuyết về gien tăng lên theo tuổi tác, có thể dẫn đến hiếm muộn, dễ sảy thai và tăng nguy cơ sinh ra con bị khuyết tật bẩm sinh. Nam giới cao tuổi không chỉ có nguy cơ khó trở thành bố mà còn dễ di truyền cho con những bệnh về gien.
Vì sao nam giảm khả năng sinh sản?
Trước tuổi 40 hình như không có tác động nào đáng kể, nhưng sau 40 tuổi chất lượng tinh trùng suy giảm và có thể dẫn đến thất bại ngay cả khi được làm thụ tinh nhân tạo. Trong công nghệ thụ tinh nhân tạo, phôi của nhóm những phụ nữ không mang thai (thụ tinh nhân tạo thất bại) có chất lượng kém hơn so với nhóm có mang thai, có lẽ cũng do chất lượng tinh trùng kém hơn. Ngoài ra, còn cần kể đến những yếu tố như giảm tần suất quan hệ tình dục, tuổi của bạn tình nữ/vợ, thời gian dùng thuốc tránh thai ở nữ, thời gian chung sống của đôi bạn tình/vợ chồng…
Lối sống của nam giới cũng là một yếu tố nguy cơ đến khả năng sinh sản (ăn uống không cân đối, sử dụng nhiều rượu, thuốc lá, ít vận động…), tắc ống dẫn tinh và giãn tĩnh mạch bìu là những nguyên nhân phổ biến của hiếm muộn do nam.
Tuổi bố có ảnh hưởng dến sức khỏe con cái?
Tuổi tác không chỉ tác động đến tinh trùng ở khối lượng, hình dáng và sự chuyển động mà ngày càng có nhiều bằng chứng về ảnh hưởng của tinh trùng của những ông bố lớn tuổi đến con cái - Con cái có xu hướng tăng nguy cơ bị những bất thường về gien và những vấn đề sức khỏe về lâu dài sau này, nguyên nhân là do tinh trùng của nam giới lớn tuổi có nhiều DNA biến dị hơn. Cả nam đã lớn tuổi và còn trẻ đều có những tinh trùng bị tổn thương hay không lành mạnh nhưng may mắn là cơ thể có một cơ chế loại bỏ các tinh trùng có khuyết tật theo một chương trình đã lập sẵn (apoptosis). Một nghiên cứu đã công bố vào năm 2003 phát hiện thấy chương trình đó đã hoạt động không hiệu quả ở nam giới lớn tuổi và có một tỷ lệ cao hơn những tinh trùng bị tổn thương trong tinh dịch của những quý ông từ 36 – 57 tuổi so với nam ở độ tuổi 20 - 35.
Phụ nữ lớn tuổi bị tăng cơ may sinh con hội chứng Down, điều này đã được chứng minh, nhưng một nghiên cứu lớn khác tiến hành tại New York lại nhận thấy trong số những bà mẹ từ 40 tuổi trở lên thì 50% nguy cơ sinh con bị hội chứng Down lại được cho là do những ông bố lớn tuổi. Nhiều nghiên cứu khác cũng xác nhận có tăng nhẹ nguy cơ bị những bất thường bẩm sinh, ví dụ như hội chứng Down khi tuổi bố tăng lên. Tuy nhiên, khảo sát trên 77,514 trẻ có khuyết tật bẩm sinh tại Canada đã kết luận rằng sự kết hợp giữa khuyết tật bẩm sinh với tuổi của bố là rất nhỏ. Nhiều bệnh khác ở con cái có mối liên quan với tuổi tác của bố như bệnh loạn sản sụn (achondroplasia), một kiểu thấp lùn, và hội chứng Marfan – có vấn đề về tim mạch và có tứ chi dài bất thường, nhất là các ngón tay, ngón chân nhưng sự kết hợp của những bệnh này với tuổi bố cực kỳ hiếm, kể cả với những ông bố cao tuổi thì nguy cơ bị bệnh của con cũng rất thấp.
Mối liên quan giữa tuổi của bố với những vấn đề sức khỏe lâu dài sau này như bệnh ung thư máu (leukemia) ở trẻ em và bệnh tâm thần phân liệt cũng đã được nói đến. Trong khi bệnh ung thư máu cũng có liên quan nhiều đến tuổi của mẹ và các yếu tố môi trường thì bệnh tâm thần phân liệt hình như lại hay gặp ở con cái những ông bố cao tuổi không có lịch sử gia đình mang bệnh này. Có thể tinh trùng những nam giới cao tuổi đã có biến dị ở DNA hoặc còn có nhiều yếu tố khác tham gia, vấn đề còn đang tiếp tục nghiên cứu.
Không chỉ tuổi tác mà béo mập cũng dễ giảm nồng độ testosterone: Vòng bụng của nam giới tỷ lệ thuận với nồng độ testosterone. Mọi tế bào mỡ đều phân hủy testosterone nhưng mỡ bụng phân hủy testosterone nhanh nhất. Do đó vùng eo càng to thì nồng độ testosterone càng thấp. Để chứng minh tuổi tác của nam không phải là yếu tố chính gây giảm testosterone, có nghiên cứu đã kết luận chỉ số khối lượng cơ thể (BMI) tăng thêm 4 - 5 điểm thì nồng độ testosterone có thể giảm như ở người lớn hơn 10 tuổi. Nam có vòng bụng từ 102cm trở lên cũng là một yếu tố nguy cơ bị bệnh tim, vì thế giảm lưu lượng máu tuần hoàn khắp cơ thể, kể cả tới dương vật.
Tóm lại, nam giới có thể yên tâm vì khả năng sinh sản của nam giảm từ từ theo tuổi tác, đa số nam giới vẫn còn giữ được khả năng sinh sản ở tuổi 60 và hơn nữa, trong khi khả năng sinh sản nữ tụt giảm nhanh sau tuổi 35. Đó cũng là điều đáng để quý ông tự hào.
BS. Đào Xuân Dũng
Tri Thức Trẻ
