Hội Mỹ thuật (HMT) TP Cần Thơ quyết định thu hồi giải Nhất cuộc thi truyền thống mỹ thuật TP Cần Thơ năm 2019 đối với tác phẩm “Ngày thơ” của tác giả Võ Thị Xuân Ca (giáo viên một trường tiểu học trên địa bàn quận Ninh Kiều), bao gồm bằng chứng nhận và tiền thưởng 8.940.000 đồng.
Tác phẩm trên thuộc thể loại tranh lụa, tham gia cuộc thi và được trao giải hồi cuối năm 2019. Tuy nhiên, sang đầu năm 2020, một họa sĩ là hội viên HMT TP Cần Thơ bất ngờ phát hiện ra tác phẩm này có nhiều nét giống với bức ảnh hai em bé tắm cùng chiếc lu chứa nước do tác giả người Pháp tên là Jack Garofalo chụp ở Sài Gòn năm 1961.
HMT TP Cần Thơ sau đó đã gửi công văn đến Hội Mỹ thuật Việt Nam (HMTVN). Ngày 17/3/2020, Ban Kiểm tra HMTVN có công văn phản hồi và nhất trí với việc thu hồi giải thưởng nói trên bởi lý do: Tác phẩm tranh lụa của tác giả Xuân Ca có hình tượng chính (bố cục hai em bé, vị trí hình lu nước phía sau) giống ảnh chụp đến 90%. Tác giả đã lấy ý tưởng, hình tượng nhân vật của ảnh, chỉ thêm một vài chi tiết nhưng không thay đổi bố cục chung.
“Sự vi phạm bản quyền là rõ ràng trong việc sao chép ảnh của tác giả người nước ngoài để thực hiện tác phẩm. Ban Kiểm tra HMTVN nhận thấy rằng tác giả là người lười suy nghĩ, sao chép ảnh tác phẩm của người khác để thể hiện tác phẩm tranh lụa của mình, nhưng không chịu thừa nhận sai phạm, không tiếp thu ý kiến của Ban giám khảo và Ban tổ chức cuộc thi là không thực hiện đúng với luật bản quyền.” - HMTVN nhận định.
Họa sĩ Ca Lê Thắng - Phó Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật hội họa HMTVN, Trưởng Ban giám khảo cuộc thi cho biết, Hội đồng đánh giá tác phẩm “Ngày thơ” có nội dung lành mạnh, sử dụng chất liệu lụa tốt, bố cục chặt chẽ và đơn giản, đạt hầu hết các tiêu chí của cuộc thi.
Nhưng, Ban tổ chức sau này phát hiện tác giả đã lấy tư liệu, hình ảnh và ý tưởng bức ảnh chụp của một tác giả nước ngoài. Tác giả không chép nguyên xi bức ảnh mà chọn lựa, bố cục lại, thay đổi một số chi tiết của hai nhân vật, màu sắc… Tuy nhiên, về ý tưởng, hình ảnh, không khí tác phẩm vẫn dựa vào tinh thần của tác phẩm nhiếp ảnh.
Theo ông Thắng, đáng lẽ khi dự thi tác giả Xuân Ca phải nói rõ nguồn tư liệu lấy ở đâu, ý tưởng lấy ở đâu… Do đó, tác phẩm “Ngày thơ” đã vi phạm bản quyền tác phẩm của nhiếp ảnh gia nước ngoài. “Việc này dẫn đến nhiều hệ lụy và hậu quả không tốt. Căn cứ luật bản quyền, đạo đức nghệ sĩ, tiêu chí cuộc thi thì tác giả Xuân Ca đã vi phạm. Đề nghị Ban tổ chức cuộc thi rút lại giải Nhất của tác phẩm” - ông Thắng đề nghị.
Cùng nhận xét, ông Lê Xuân Chiểu (thành viên Hội đồng giám khảo cuộc thi) cho biết, tác phẩm đã vi phạm vào việc sao chép lại hình ảnh từ bố cục đến ý tưởng. “Rất tiếc là Hội đồng không thể phát hiện ra những sao chép trong khi chấm giải… Tuy vậy, vì tác giả chưa nắm chắc về luật bản quyền và cũng không cố ý trong việc sao chép. Tôi đề nghị Ban tổ chức thu hồi giải thưởng và cảnh cáo để tác giả hiểu ra” - ông Chiểu cho biết.
Bức ảnh chụp của tác giả nước ngoài “Tôi chấp nhận trả giải với điều kiện Ban tổ chức phải xin lỗi tôi trên báo chí. Ban tổ chức, Hội đồng giám khảo bao nhiêu người mà nói sơ suất, như vậy có lỗi hay không? Mà ảnh này không có ai đứng ra kiện. Nếu biết rắc rối như thế này thì nói thiệt tôi không thi. Đây là cuộc chơi, chơi cho vui và yêu nghề thôi chứ không nghĩ là rắc rối như thế này” - tác giả bức tranh “Ngày thơ” nói thêm.
Bà Ca gửi đơn đến TAND TP Cần Thơ. Sau hai lần tòa mời làm việc vào các ngày 20/7 và 28/8 vừa qua, tác giả bức tranh và HMTTP Cần Thơ đều giữ nguyên quan điểm của mình. “Tôi chỉ cảm nhận từ bức ảnh, không lấy bản nét của bức ảnh. Thông báo hội không yêu cầu tôi trích dẫn. Tôi được quyền chuyển thể, tìm kiếm tư liệu. Bố cục tranh hoàn toàn do tôi xây dựng, nói sao chép là không đúng. Tôi chỉ lấy cảm xúc từ bức ảnh để vẽ” - bà Ca trình bày.
Còn đại diện HMTTP Cần Thơ vẫn giữ nguyên quan điểm là bà Ca đã vi phạm về tác quyền, bức tranh có cắt xén, sao chép. Trong khi hai bên còn “tranh chấp” thì bất ngờ ngày 4/8 vừa qua, bà Ca được Cục Bản quyền tác giả (Bộ VH-TT&DL) cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm nói trên. Ông Trần Đình Thảo - Chủ tịch HMTTP Cần Thơ cho hay, sẽ có văn bản gửi Cục Bản quyền tác giả đề nghị thu hồi giấy chứng nhận này.
