Đông y cho rằng tía tô có vị cay, tính ấm, đi vào các kinh tâm và phế, làm thoát mồ hôi, hạ khí, tiêu đàm; lá có tác dụng chữa hắt hơi sổ mũi do viêm long đường hô hấp trên (cảm mạo), sốt, ho, bí mồ hôi, giúp tiêu hóa. Cành tía tô có tác dụng an thai. Quả tía tô có tác dụng chữa ho, trừ đờm, hen suyễn, tê thấp. Lá tía tô non được sử dụng làm gia vị, thái sợi nhỏ cho vào cháo nấu với thịt nạc băm nhỏ làm thuốc giải cảm, bí mồ hôi.
Liều dùng trung bình mỗi ngày cho lá và hạt tía tô từ 6-12 g, cành tía tô (tô ngạnh) ngày uống 12 -20 g. Được dùng dưới dạng thuốc sắc. Cần lưu ý khi sử dụng tía tô: Nếu như người bệnh đã ra mồ hôi nhiều, da khô nóng thì không dùng. Khi sắc thuốc có tía tô không sắc lâu quá 15 phút vì sẽ làm bay mất tinh dầu có trong tía tô.
Dưới đây xin giới thiệu những phương thuốc trị bệnh từ rau tía tô để các bạn tham khảo và áp dụng:
Chữa suyễn cho người lớn tuổi: Dùng 100 g hạt tía tô, sao qua, tán bột mịn, đổ vào 3 bát nước hòa đều lọc bỏ bã, lấy nước cho gạo vào nấu nhừ thành cháo ăn lúc đói.
Chữa chứng cảm mạo (hắt hơi sổ mũi, biểu hiện viêm long đường hô hấp trên), bí mồ hôi: Lấy lá tía tô tươi từ 15-20 g, giã nát, rồi cho nước sôi vào khuấy đều, gạn lấy nước uống. Hoặc lấy lá tía tô rửa sạch thái nhỏ sợi, trộn vào cháo ăn nóng rồi nằm đắp chăn cho ra mồ hôi sẽ khỏi cảm. Khi mồ hôi đã ra thì lấy khăn khô lau sạch và thay quần áo khác.
Trị chứng thương hàn, bí mồ hôi: Dùng một lượng lớn lá tía tô cho vào nồi nấu sôi, rồi đổ ra chậu, trên chậu úp rá hay rổ, đặt 2 bàn chân lên rá hay rổ và trùm chăn lên xông. Khi nước xông chỉ còn ấm thì cho 2 chân vào chậu ngâm.
Chữa thương hàn ho suyễn: Lấy một nắm lá tía tô cho vào nồi, đổ vừa nước nấu sôi chừng 10 phút rồi gạn lấy nước uống dần sẽ dứt cơn suyễn.
Chữa chứng nấc liên hồi: Bỗng dưng thấy mắc chứng nấc liên hồi suốt ngày đêm, tiếng nấc to đến hàng xóm cũng nghe thấy, theo Nam dược Thần hiệu, lấy khoảng 40 g hạt tía tô sao qua, tán nhỏ, sau đó hòa với nước lọc, gạn bỏ bã lấy nước cho gạo tẻ vào vừa đủ rồi nấu nhừ thành cháo, ăn thường xuyên sẽ khỏi.
Trị mộng tinh: Mộng tinh do tâm thận suy mà sinh ra. Dùng 100 g hạt tía tô tán nhỏ, mỗi lần uống 4 g chiêu với rượu trắng, ngày uống 2 lần.
Trị sưng vú: Khi thấy nhũ hoa sưng đau, lấy lá tía tô đủ dùng, sắc đặc lấy nước uống, còn bã đắp vào chỗ sưng đau, rất hiệu nghiệm.
Trị ho nặng, thở gấp ở trẻ em: Lấy 20 g hạt tía tô tán bột, hòa với nước đun sôi, chờ cho bớt nóng rồi gạn bỏ bã cho trẻ uống. Cũng có thể trộn vào bột nước cháo hồ hay nước cơm cho trẻ uống sẽ khỏi.
Chữa dị ứng: Khi dị ứng do ăn hải sản hay tiếp xúc lạnh, lấy ngay 1 nắm lá tía tô rửa sạch giã nát, vắt lấy nước cốt uống, còn bã đắp hay xát lên nơi ngứa, dị ứng sẽ khỏi. Lưu ý tránh gió và không được dầm nước.
Bác sĩ Hoàng Xuân Đại
