Thoái hóa sụn khớp: khó tránh theo thời gian
Ngoài những chấn thương, tai nạn hay những “di chứng” đặc thù của nghề nghiệp, thoái hóa sụn khớp thường có diễn tiến âm thầm theo thời gian ở lứa tuổi sau 40 mà không có dấu hiệu báo trước.
Nhận thức sớm về tình trạng thoái hóa tự nhiên này sẽ giúp thầy thuốc và người bệnh phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả.
 |
Cấu tạo khớp và tầm quan trọng của sụn khớp
Có thể ví von rằng, bộ xương là “công trình kiến trúc” hoàn hảo và kỳ diệu nhất. Trên cơ thể người có hơn 200 xương các loại và được “nối kết” với nhau bằng các khớp ở vị trí mỗi đầu xương. Trong vai trò cấu trúc cơ thể, xương là bộ khung, còn cơ chế hoạt động của bộ khung này là do các khớp “phụ trách”.
Xét về mặt cấu tạo, khớp thường bao gồm dây chằng, cơ bắp, gân, sụn, bao khớp (với màng hoạt dịch lót bên trong). Trong đó, dây chằng có tác dụng như những dải băng co giãn gắn kết các xương với nhau khi cơ thể chuyển động, giúp khớp được vững chắc; cơ bắp co duỗi làm cho khớp chuyển động; gân nối xương với cơ thể để chuyển sức co của cơ vào xương; bao khớp tiết dịch bôi trơn, giúp khớp hoạt động dễ dàng và cung cấp chất bổ dưỡng cho sụn.
Sụn trong cấu tạo của khớp là một thành phần vô cùng quan trọng đóng vai trò là lớp đệm bảo vệ, giúp giảm chấn động và tránh sự cọ xát của hai đầu xương khi khớp cử động, làm trơn bề mặt khớp, ngăn cản hay phân tán lực (stress) lên bề mặt sụn, bảo vệ đầu xương.
Sụn khớp là lớp mô trong suốt, vừa cứng vừa bền dai nhưng lại đàn hồi tốt, được cấu tạo từ hai thành phần chính là tế bào sụn và chất căn bản. Tế bào sụn: không có khả năng sinh sản và tái tạo sau tuổi trưởng thành, không có tế bào mới thay thế khi chết đi. Chất căn bản (chất nền) có thành phần quan trọng bậc nhất là Collagen Type 2.
Mặc dù rất quan trọng nhưng sụn khớp lại không chứa mạch máu hay dây thần kinh nên không được máu nuôi trực tiếp mà chỉ tiếp nhận dinh dưỡng thẩm thấu nhờ tổ chức xương dưới sụn, màng hoạt dịch, dịch khớp. Do vậy, sụn rất dễ bị thoái hóa âm thầm theo thời gian mà không có nhiều dấu hiệu báo trước.
Hàng loạt các bệnh viêm khớp, đặc biệt là thoái hóa khớp (còn gọi là viêm xương khớp do thoái hóa – osteoarthritis), cũng từ quá trình này mà nảy sinh gây khó khăn cho quá trình vận động và giảm chất lượng cuộc sống.
 |
| Khi khớp bị thoái hóa, mạng lưới Collagen bị tổn thương khiến cấu trúc sụn khớp mất tính bền vững, dễ biến dạng. |
Khi sụn khớp bị thoái hóa
Collagen Type 2 chiếm 85 - 90% các sợi Collagen có trong chất căn bản của sụn khớp, giúp định hình cấu trúc mô sụn, từ đó giúp sụn tăng độ bền, độ đàn hồi, tăng tính dẻo dai. Quá trình lão hóa dẫn đến mạng lưới các sợi Collagen này ngày càng cứng lại và bị tổn thương. Mức độ tổn thương ngày một nghiêm trọng hơn, tiến triển sâu dần vào trong lớp sụn và lan rộng về diện tích.
Bề mặt sụn khớp dần trở nên xù xì, thoái hóa khớp bắt đầu. Chính vì vậy, đảm bảo chất lượng và khối lượng của Collagen Type 2 trong sụn khớp là khâu quan trọng để ngăn ngừa và điều trị bệnh khớp.
Ngoài thoái hóa khớp, sự hư tổn sụn khớp còn liên quan chặt chẽ với nhiều bệnh lý về khớp khác như viêm khớp dạng thấp… Dù tỉ lệ tử vong thấp, các bệnh xương khớp thường ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Khả năng lao động sụt giảm, trong khi việc điều trị cần lâu dài và tốn kém, người bệnh khó thực hiện ngay cả những sinh hoạt thường ngày, thậm chí có thể trở nên tàn phế và cần được chăm sóc đặc biệt.
Hiện nay, hiểu biết về bệnh và việc chăm sóc, điều trị bệnh đã có nhiều tiến bộ. Tuy nhiên, mỗi người cần có chiến lược dự phòng để phòng tránh đồng thời đi khám sớm khi có dấu hiệu bệnh tại các chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời, tránh các hậu quả lâu dài làm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống.
Lâm Ngọc
