Đưa vào trường giáo dưỡng sớm hơn
Báo cáo giải trình, tiếp thu dự thảo luật trước đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, có ý kiến đề nghị rà soát để bảo đảm tính khả thi của một số biện pháp xử lý chuyển hướng (XLCH).
 |
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: Như Ý |
Tiếp thu ý kiến, để bảo đảm tính khả thi của các biện pháp XLCH, luật quy định rõ hơn về nguyên tắc áp dụng biện pháp XLCH, cũng như yêu cầu đặt ra đối với một số biện pháp XLCH cụ thể nhằm bảo đảm việc triển khai trên thực tế được thuận lợi, hiệu quả, khả thi.
Về trường hợp không được áp dụng biện pháp XLCH (Điều 38), bà Nga cho biết, có ý kiến đề nghị mở rộng thêm một số tội danh và một số trường hợp không cho phép người chưa thành niên (NCTN) được áp dụng biện pháp XLCH.
Về nội dung này, UBTVQH lý giải, Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành quy định 14 tội không áp dụng XLCH đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi và 8 tội không áp dụng XLCH đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi.
Khi xét xử NCTN về những tội này, căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, tòa án có 2 lựa chọn: Hoặc là áp dụng hình phạt hoặc là áp dụng biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng.
Thể chế hóa Chỉ thị số 28-CT/TW của Bộ Chính trị về “phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em”, dự thảo luật đã chuyển biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng thành biện pháp XLCH.
Theo đó, khi phạm vào những tội nêu trên, NCTN có thể bị áp dụng hoặc là giáo dục tại trường giáo dưỡng hoặc là hình phạt (giống như quy định BLHS hiện hành) và không được phép áp dụng XLCH ngoài cộng đồng nên không làm ảnh hưởng đến trật tự, an toàn xã hội.
Tuy nhiên, quy định này đảm bảo tính nhân văn hơn hiện hành vì NCTN sẽ được áp dụng đưa vào trường giáo dưỡng sớm hơn ngay từ giai đoạn điều tra (thay vì phải chờ đến khi kết thúc phiên tòa sơ thẩm mới được áp dụng như hiện nay), từ đó sẽ rút ngắn đáng kể thời hạn tạm giam, hạn chế tối đa việc gián đoạn quyền học tập, học nghề.
UBTVQH thấy rằng, nếu bổ sung thêm các trường hợp không được phép áp dụng XLCH như ý kiến nêu trên thì sẽ làm tăng nặng hơn rất nhiều trách nhiệm hình sự của NCTN so với hiện hành. Như vậy, sẽ không phù hợp với quan điểm chỉ đạo xuyên suốt đặt ra đối với quá trình soạn thảo, thẩm tra, chỉnh lý dự thảo luật đó là căn bản không được làm tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với NCTN so với quy định hiện hành.
“Do đó, đề nghị Quốc hội cho giữ quan điểm chỉ đạo này, và không bổ sung các trường hợp không được phép XLCH mà gây bất lợi và làm nặng hơn trách nhiệm hình sự của NCTN so với quy định của hiện hành”, bà Nga nêu.
 |
Quốc hội biểu quyết thông qua dự án luật. Ảnh: Như Ý |
Quy định 3 mô hình
Về thẩm quyền áp dụng, một số ý kiến đề nghị quy định đối với các vụ án có tranh chấp về bồi thường thiệt hại, tịch thu tài sản thì phải chuyển hồ sơ đề nghị tòa án xem xét, quyết định (cả biện pháp XLCH và bồi thường thiệt hại, tịch thu tài sản).
Về nội dung này, UBTVQH nhận thấy, trường hợp vụ án có liên quan đến bồi thường thiệt hại và các bên đồng thuận việc giải quyết bồi thường thì việc giao cho cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án quyết định áp dụng biện pháp XLCH (theo từng giai đoạn tố tụng tương ứng) sẽ bảo đảm nguyên tắc nhanh chóng, kịp thời, giúp NCTN có đủ điều kiện luật định sớm được áp dụng biện pháp XLCH.
Tuy nhiên, trường hợp có tranh chấp về bồi thường thiệt hại mà phải tách riêng phần bồi thường để giải quyết thành một vụ án dân sự độc lập sẽ rất phức tạp; đồng thời, theo quy định tại Điều 45 BLHS thì việc tịch thu tài sản chỉ thuộc thẩm quyền của Tòa án. Do đó, UBTVQH tiếp thu ý kiến của ĐBQH và đã chỉnh lý, thể hiện tại Điều 52 của dự thảo Luật.
Về điều kiện cơ sở vật chất của trại giam (Điều 162), theo bà Lê Thị Nga, có ý kiến đề nghị chỉ quy định mô hình “phân trại hoặc khu giam giữ riêng trong trại giam cho NCTN là phạm nhân” để bảo đảm tính khả thi.
Về việc này, UBTVQH cho biết, hiện nay số lượng NCTN chấp hành án tại các trại giam không lớn, nhưng được bố trí ở nhiều trại giam trên cả nước, đáng lưu ý có những trại giam chỉ có khoảng hơn 20 phạm nhân là NCTN, nên rất khó khăn cho việc bố trí dạy văn hóa, dạy nghề, cũng như khó đáp ứng được các yêu cầu riêng đặt ra đối với NCTN.
Do đó, UBTVQH đề nghị chỉnh lý khoản 1 Điều 162 của dự thảo Luật theo hướng quy định 3 mô hình để lựa chọn: Trại giam riêng, phân trại hoặc khu giam giữ dành riêng cho người chưa thành niên trong trại giam.
“Việc lựa chọn mô hình nào đã được dự thảo Luật giao cho Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng căn cứ tình hình thực tế để quyết định”, bà Nga cho hay.
