Trong Di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt nói chung (đã được UNESCO vinh danh, được thế giới công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại), tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn tại đền Đông Cuông nói riêng có nghi lễ chầu văn - hầu đồng mang đậm màu sắc văn hóa tâm linh.

Nghi lễ chầu văn là tín ngưỡng bản địa, tích hợp các hình thức văn hóa dân gian khác nhau như âm nhạc, ngôn ngữ, tri thức dân gian, ca hát, nhảy múa, nghề thủ công truyền thống, trang phục cùng với nghệ thuật trang trí, kiến trúc, ẩm thực…

Trong đó, yếu tố “sân khấu” kết hợp chặt chẽ với yếu tố tâm linh, phản ánh tư duy, nhận thức về tự nhiên, xã hội của cộng đồng.

Tín ngưỡng này vừa bảo tồn các giá trị truyền thống như “uống nước nhớ nguồn”, vừa được cộng đồng tái tạo, tích hợp các giá trị văn hóa mới, để thích ứng với điều kiện cuộc sống hiện đại.

Đặc biệt, với không gian trang nghiêm, thanh tịnh, khi các thanh đồng hóa thân vào Mẫu Thượng ngàn, các cung văn kết hợp âm nhạc với các ca từ của hát chầu văn, giai điệu rộn ràng ca ngợi vẻ đẹp thanh cao, sự uy nghi, tối linh, công đức, cũng như những lời khuyên răn đạo lý, thiện tâm của Mẫu, ca ngợi cảnh đẹp của núi rừng, của quê hương đất nước.

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động tại Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng ngàn và Lễ hội cơm mới Đền Đông Cuông năm 2023, ngày 17/10, liên hoan hát văn, hát chầu văn huyện Văn Yên lần thứ nhất năm 2023 được tổ chức với chủ đề “Linh thiêng đất Mẫu”.

Các phần biểu diễn vừa nhằm gửi gắm, biểu đạt mong muốn, khát vọng của con người vừa truyền tải dấu ấn lịch sử, ghi lại sự tích và ca ngợi công đức của những nhân vật lịch sử có công với dân, với nước.

Nghi lễ hát chầu văn hầu đồng đáp ứng nhu cầu và khát vọng thường nhật của con người đó là cầu tài, cầu lộc, cầu sức khỏe, cầu cho Quốc thái dân an.