Thói quen truyền đời
Cách thị xã Gia Nghĩa trung tâm tỉnh Đắk Nông không xa, phụ nữ đồng bào dân tộc Mạ ở xã Đắk Nia khét tiếng về màu môi thâm sì vì… nghiện thuốc lá. Về Đắk Nia ngày cuối tuần, đồng bào đi lễ nhà thờ nhìn đâu cũng mịt mù khói thuốc. Các bà ngậm điếu thuốc rê tự trồng còn cánh mày râu và thiếu nữ hút thuốc lá mua ngoài tiệm.
Già làng Y Tiêng buôn N’Jiêng cho biết: “Người Mạ ở Đắk Nia, có khoảng 90% đàn ông, đàn bà nghiện thuốc. Nhiều nhà 3 thế hệ từ già đến trẻ mê thuốc hơn cơm. Bất kể đi rẫy, đi chợ hay đi chơi phụ nữ dân tộc Mạ nơi đây đều mang thuốc hút theo bên mình”.
Bà H’Dệt sắp bước sang tuổi thất thập không nhớ nổi mình biết hút thuốc từ bao giờ, chỉ nhớ từ lúc còn là đứa trẻ bà đã theo mẹ đi hái lá thuốc về thái chỉ, phơi khô, cất vào bao. Mỗi lần người lớn hút xong sai mang cất điếu, bà lại tranh thủ rít thử vài hơi khói thuốc thừa rồi thành nghiện lúc nào không hay.
Cứ thế, không ai dạy ai mà cả nhà mấy thế hệ lớn nhỏ đều nghiện hút. Cầm điếu thuốc rê, bà H’Dệt bảo: Không có thuốc ăn cơm thấy nhạt mồm nhạt miệng, chịu không nổi. Ở đây nhà nào lễ lạt gì hay cúng lúa mới đều tổ chức cho dân làng uống rượu cần và thi nhau hút thuốc thâu đêm!
Những năm về trước, đồng bào trồng rất nhiều thuốc, mỗi nhà trồng cả sào cây thuốc để hút quanh năm. Ở nhà thì hút bằng ống điếu tre, đi rẫy thì cuộn thuốc vào lá cây. Bây giờ, mỗi nhà chỉ trồng vài khóm thuốc ở góc vườn để người già và phụ nữ trong nhà hút.
Gia đình chồng chị H’Khiên là một trong số hộ hiếm hoi ở Đắk Nia không hút thuốc. Nhưng từ khi H’Khiên về làm dâu, con dâu nghiện hút khiến mẹ chồng bắt chước nghiện theo.
Từ khi mới 10 tuổi đến giờ chưa ngày nào H’Khiên thiếu thuốc, ngay cả khi đau bụng chuyển dạ, lên bàn đẻ hay nuôi con nhỏ chị vẫn hút đều. Mới ngoài 30 tuổi, trông H’Khiên như già hơn tuổi vì răng ngả màu vàng ố, môi thâm.
Nhiều chị được cán bộ y tế giải thích, hiểu hút thuốc độc hại nhưng không bỏ nổi. Chị H’Lâu khi mang bầu vừa nghén vừa nghiện thuốc khiến người gầy guộc, xanh xao, suy kiệt quá mới quyết tâm bỏ. Quả nhiên chị khỏe khoắn mập lên trông thấy, nhưng sinh con xong thấy mọi người hút, chị thèm không kiềm chế nổi, lại hút.
Ông Nguyễn Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Đắk Nia cho biết, xã có 12 thôn thì 5 thôn đồng bào dân tộc Mạ Thiên Chúa Giáo đều hút thuốc. Nhiều người hút thuốc theo gia truyền nhưng cũng không ít người tìm đến thuốc chỉ vì tò mò mà sinh nghiện.
