Chuyến thăm của nhà lãnh đạo Cu Ba Fidel Castro đến Quảng Trị vào thời điểm năm 1973, khi chiến tranh tại Việt Nam còn rất ác liệt, đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng mỗi người dân. Nghe tin chủ tịch Fidel Castro từ trần, các nhân chứng từng góp mặt trong chuyến thăm năm ấy đều rơi nước mắt.
“Những bức ảnh vô cùng ý nghĩa với cuộc đời tôi”
Đã qua 43 năm, những kỷ niệm về chuyến thăm của chủ tịch Fidel Castro vẫn nguyên vẹn trong tâm trí ông Hồ Sỹ Sô, ở xã Vĩnh Giang, huyện Vĩnh Linh. Ông nói rằng, mình là người may mắn và vinh dự khi được có mặt trong chuyến thăm lịch sử ấy. Và, ông cũng dành cho vị lãnh tụ của đất nước Cu Ba một tình cảm sâu đậm.
Ông Sô xúc động khi nghe tin Chủ tịch Fidel từ trần. Chúng tôi gặp ông Sô, người đã lưu giữ hàng trăm bức ảnh về chuyến thăm của vị lãnh tụ Cu Ba tại mảnh đất này. Xúc động trước thông tin lãnh tụ Cu Ba từ trần, ông Sô lật từng trang hồi ký mà ông xem đó như một “báu vật”, trong đó lưu giữ nhiều bức ảnh mà ông chụp trong khoảnh khắc lịch sử ấy.
Ông Sô kể rằng, một ngày đầu tháng 9/1973, ông được Ty an ninh tỉnh gọi đến và bảo sang gặp Bí thư Tỉnh ủy Hồ Sỹ Thản để nhận nhiệm vụ mới. Mặc dù, ông chưa biết nhiệm vụ sắp nhận là gì, nhưng với độ tuyệt mật như vậy nên vị cán bộ của Ty Văn hóa tỉnh đoán chắc chắn có một vị nguyên thủ nào đấy đến thăm.
Bức thư pháp mà một người bạn đã tặng ông. Sau nhiều ngày chờ đợi, rạng sáng ngày 15/9, ông Sô cùng lãnh đạo tỉnh Quảng Trị lên xe ra Hiền Lương, Vĩnh Linh. Trời vừa sáng, xe dừng lại ở phía Nam cầu Hiền Lương, lúc này đoàn xe phía ngoài Bắc cũng tiến vào. Khi thấy Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Chủ tịch Fidel Castro bước xuống bắt tay chào hỏi mọi người, ông Sô liền đưa máy ảnh và chụp lại khoảnh khắc ấn tượng này. “Lúc ấy tôi chỉ biết chụp lại tất cả các khoảnh khắc mà tôi cho là ý nghĩa nhất, nghĩ rằng trong tình huống nào mình cũng có những bức ảnh ấn tượng để sử dụng. Sau đó, tôi mới biết người đi cùng Thủ tướng Phạm Văn Đồng là vị Chủ tịch đất nước Cu Ba, Fidel Castro”, ông Sô nói.
Sau khi thăm Vĩnh Linh, đoàn công tác của lãnh đạo nước Việt Nam và Cu Ba lên xe vào Đông Hà để đến thăm trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, cứ điểm 241 Tân Lâm, sau đó quay về Đông Hà.
Những bức ảnh ông Sô tâm đắc về chủ tịch Fidel Castro. Trong chuyến thăm lịch sử năm ấy, ông Sô đã chụp khoảng 255 bức ảnh. Số ảnh này được ông bảo quản cẩn thận và sau này ông chọn 50 bức ảnh để triển lãm và đưa vào hồi ký năm 2011. “Tôi cảm thấy vô cùng vinh dự khi được tham gia chuyến thăm này, cũng là người may mắn vì trở thành số ít những người chụp được những bức ảnh quý giá về chuyến thăm của Ngài Fidel Castro tới vùng “đất lửa” Quảng Trị.
Cuốn hồi ký của ông Sô về Fidel, nơi lưu giữ hơn 50 bức ảnh trong chuyến thăm Quảng Trị. Đến bây giờ, đã qua tuổi 77 nhưng những ấn tượng về chuyến thăm năm 1973 luôn khắc sâu trong tâm trí ông Hồ Sỹ Sô. Những bức ảnh mà ông đã chụp về nhà lãnh đạo Cu Ba, ông Sô ấn tượng nhất về bức ảnh chủ tịch Fidel Castro xúc động khi nghe kể về những đau thương do chiến tranh mà người dân Việt Nam phải gánh chịu.
Những khoảnh khắc không thể nào quên
Ông Dương Tú Anh (80 tuổi, trú tại phường Đông Giang, TP Đông Hà), vẫn nhớ như in những kỷ niệm về chuyến thăm của Chủ tịch Fidel Castro tới Quảng Trị. Lúc ấy, ông Anh là Bí thư huyện ủy huyện Cam Lộ, nơi mà lãnh tụ Fidel Castro viếng thăm.
Fidel dẫm chân trên nòng pháo M107 (175 mm) được mệnh danh là "Vua chiến trường". Ông Anh kể lại, đoàn của lãnh tụ Cu Ba vượt qua ranh giới vĩ tuyến 17 vào gần cầu Đông Hà thì dừng lại. Lãnh tụ Fidel Castro xuống xe đi bộ gần 3 km để vừa đi vừa chào, bắt tay với nhân dân đang cầm cờ hoa đứng hai bên đường. Ấn tượng không quên của người dân là những cử chỉ tình cảm của một vị lãnh tụ dành cho người dân.
Ông Dương Tú Anh bồi hồi kể lại chuyến thăm lịch sử năm 1973 Sau đó, đoàn của ông Fidel Castro bí mật đến cao điểm 241 (thuộc xã Cam Thành, huyện Cam Lộ). Tại đây, lãnh tụ Cu Ba đã được nghe kể lại về cuộc kháng chiến đầy cam go của nhân dân, về trận giải phóng Gio Cam ta đã chiến thắng oanh liệt.
Chủ tịch Fidel Castro vô cùng cảm phục sự dũng cảm của nhân dân Việt Nam và ôm lấy những người anh hùng trong cuộc kháng chiến. Ông Fidel Castrol đưa cao lá cờ của Chính phủ lâm thời cách mạng miền nam Việt Nam.
Ông Dương Tú Anh vẫn nhớ lại những câu nói của ông Fidel Castro, trong đó ông rất ấn tượng khi nghe câu nói: “Nhân dân Cu Ba sẵn sàng đổ máu để cùng nhân dân Việt Nam đánh thắng Mỹ”.
Chủ tịch Fidel xuống xe đi bộ quãng dài, đến một lô cốt tại Đông Hà, nơi có xác xe tăng, xem xét chiếc xe tăng này. Sau cuộc mít tinh, lãnh tụ Cu Ba về nghỉ ở trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, chính quyền đã tổ chức đón tiếp rất chu đáo và hoàn toàn bí mật trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.
Ngày hôm nay, ông Dương Tú Anh nghe đài và biết tin chủ tịch Fidel Castro từ trần. Trong cuộc trò chuyện, ông bày tỏ cảm xúc bùi ngùi tiếc nuối, nhớ lại những kỷ niệm về chuyến thăm cách đây khá lâu. Đặc biệt, ông Anh ấn tượng với những cử chỉ thân thiện, tình cảm của nhà lãnh đạo Cu Ba dành cho nhân dân Quảng Trị.
