Tuyệt đối không sử dụng điện thoại bàn
Theo TS Nguyễn Xuân Anh (Viện trưởng Viện Vật lý) địa cầu, sét là hiện tượng phóng điện trong một đám mây giữa các vùng điện tích trái dấu, giữa các đám mây với nhau hoặc giữa đám mây với mặt đất.
Sét được chia thành hai loại: Sét âm và sét dương, trong đó chủ yếu là sét âm. Loại sét này chủ yếu xuất hiện từ phần dưới đám mây đánh xuống đất, còn sét dương thường xuất hiện trên đỉnh đám mây đánh xuống. Tuy ít xuất hiện nhưng TS Nguyễn Xuân Anh cảnh báo loại sét dương này đôi khi rất nguy hiểm vì chúng thường xuất hiện bất ngờ và đôi khi trời vẫn quang, chưa mưa vẫn có sét.
Theo tài liệu của Viện Vật lý địa cầu, sét có luồng điện cực mạnh. Một tia sét thông thường có thể thắp sáng bóng đèn 100W trong thời gian 3 tháng. Cũng theo tài liệu này, trên trái đất cứ mỗi giây có chừng 100 cú phóng điện xảy ra giữa các đám mây tích điện với mặt đất. Công suất của nó có thể đạt tới hàng tỷ kW và làm nóng không khí đến 28.000oC, cao hơn ba lần nhiệt độ bề mặt mặt trời. Việt Nam nằm ở tâm dông châu Á - một trong ba tâm dông trên thế giới có hoạt động dông sét mạnh. Mùa dông ở Việt Nam tương đối dài với số ngày dông trung bình khoảng 100 ngày/năm, số giờ dông trung bình là 250 giờ/năm và có thể có tới 2 triệu cú sét đánh xuống đất trong vòng một năm. Một số khu vực bị sét “viếng thăm” nhiều như: Cổ Dũng (Hải Dương), Sơn Lộc (Hà Tĩnh) và Đồng bằng sông Cửu Long.
Cũng theo TS Nguyễn Xuân Anh, từ tháng 4 đến tháng 10 là mùa dông sét nên người dân phải cẩn thận hơn, chịu khó theo dõi tình hình thời tiết. Khi làm ở khu vực nào đó, phải để ý trước các nơi có thể trú mưa và tránh sét an toàn. Thường thì cơn dông kéo đến rất nhanh trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40 km/giờ. Khi đang ở nơi không an toàn thì cần phải để ý đến các dấu hiệu của dông như mây đen, không khí lạnh, gió...
Nếu ở trong nhà, nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện ít nhất là 1m. Tránh những chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước. Riêng với điện thoại, TS Nguyễn Xuân Anh khuyến cáo vẫn có thể sử dụng điện thoại di động bình thường khi có sét vì sóng điện thoại di động không thể hút sét. Tuy nhiên, điện thoại cố định có dây sẽ rất nguy hiểm. Nếu sét đánh gần đó sẽ lan truyền rất nhanh qua hệ thống dây dẫn điện thoại. Vì vậy, khi có mưa dông, tuyệt đối không nên dùng điện thoại cố định có dây.
Tránh xa chỗ đông người
Cũng theo TS Nguyễn Xuân Anh, nguy cơ dông sét có thể xảy ra bất cứ khu vực nào. Nhưng những nơi đô thị hóa càng mạnh thì thiệt hại về người càng ít do công tác hút sét và thoát sét tốt. Ở nông thôn, miền núi, nhiều khu vực người dân chưa quan tâm làm hệ thống chống sét nên có khi bị sét đánh thẳng vào nhà, gây nguy hiểm đến tính mạng.
Nghiên cứu của Viện Vật lý địa cầu cho thấy, sét có thể gây thương tích cho người bằng rất nhiều cách như: Đánh tạt ngang khi nạn nhân đứng cạnh vật bị sét đánh, nạn nhân tiếp xúc với vật bị sét đánh, đánh điện thế bước (khi nạn nhân tiếp xúc với mặt đất ở một vài điểm, sét lan truyền trên mặt đất), sét lan truyền qua đường dây cáp tới các vật như tivi, ổ cắm, điện thoại…Nhưng nguy hiểm nhất vẫn là sét đánh thẳng vào vị trí nạn nhân từ đám mây xuống, cứ 10 người bị sét đánh thì đến 8 người chết. Nhẹ nhất là thương vong do điện thế bước. Trong một số trường hợp nặng, lượng tia sét không tiêu tán ngay tại chỗ mà truyền theo mặt đất khiến nạn nhân đứng trên đường truyền đó có thể bị liệt.
Khi đang đi trên đường, nếu trời có dông sét, cần phải tìm nơi ẩn náu an toàn. Theo khuyến cáo của TS Nguyễn Xuân Anh, tuyệt đối không trú mưa ở nơi tập trung đông người mà nên tách nhau ra và giữ vị trí người càng thấp càng tốt, hai tay ôm cổ. Cố gắng cho phần tiếp xúc của người với mặt đất càng ít càng tốt. Tuyệt đối không được nằm xuống đất.
Ngoài ra, cũng không được trú mưa dưới tán cây to, vì khi sét đánh xuống cây, một tia sét có thể giết chết vài người xung quanh. Nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm vị trí cây thấp và chỗ đứng khô ráo. Tránh xa các vật dụng kim loại như xe máy, xe đạp, hàng rào sắt. Nếu đang đi trên ô tô hay tàu hỏa, không nên thò người ra ngoài và không chạm vào các vỏ bọc kim loại ở những phương tiện trên. Nếu bắt buộc phải đi về giữa trời mưa dông trong các đô thị thì nên chọn đường đi có nhiều nhà cao tầng.
Nếu bạn cảm thấy tóc bị dựng lên thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Khi đó, lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất.
Với những người nông dân bị mưa khi đang ở ngoài đồng, nên tránh xa các vật dẫn điện như kim loại, máy móc, nông cụ. Nên chọn nơi nào có mặt ruộng thấp không trũng nước, từng người ngồi riêng lẻ trùm áo mưa hoặc nilon và càng hạ thấp độ nhô cao càng tốt.
Sơ cứu người bị sét đánh
Nếu người bị sét đánh bị ngất (tim ngừng đập, tắt thở) phải thực hiện khẩn cấp các động tác hô hấp, trợ tim nhân tạo. Tìm những nơi bị gãy, đặc biệt cẩn thận không di dời những nạn nhân nếu nghi ngờ bị gãy cột sống. Để những nơi bị bỏng khô và tìm cách nhanh nhất để nhân viên y tế đến.
(Theo khuyến cáo của Viện Vật lý địa cầu)
