Phóng viên đã có cuộc trao đổi với bà Phan Thị Thanh Xuân - Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách VN (LEFASO) xung quanh các vấn đề trên.
Bà Phan Thị Thanh Xuân
Bà đánh giá thế nào về cơ hội và thách thức với ngành da giày Việt Nam trong bối cảnh hội nhập mới với hàng loạt các Hiệp định thương mại tự do đã và đang có hiệu lực như EVFTA, TPP hay AEC?
Việt Nam đứng vị trí trong 10 nước xuất khẩu da giày hàng đầu thế giới. Các hiệp định thương mại tư do như: EVFTA, TPP, hay AEC… không chỉ được coi là "cú huých" mà còn là cơ hội vàng cho ngành da giày phát triển cả về số lượng và chất lượng. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của ngành năm 2016 dự kiến sẽ đạt 15%-20% so với năm 2015.
Các hiệp định thương mại tự do này sẽ tạo lợi thế cho xuất khẩu sang các thị trường lớn, như: Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc bởi các cam kết cắt giảm thuế quan và các hàng rào bảo hộ.
Bên cạnh đó, tham gia vào các hiệp định thương mại tự do, các doanh nghiệp da giày trong nước đều có sự đổi mới, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, tìm kiếm mở rộng thị trường. Nhiều nhà đầu tư từ Trung Quốc, Nhật Bản… đã đến Việt Nam xây dựng nhà máy để tận dụng nguồn nhân công giá rẻ cũng như những ưu đãi mà FTA mang lại.
Tuy nhiên, hội nhập cũng mang lại nhiều thách thức cho da giày Việt Nam. Phần lớn các doanh nghiệp hiện nay là doanh nghiệp nhỏ và vừa với năng lực cạnh tranh còn yếu trong khi EVFTA hay TPP đặt ra các yêu cầu cao về lao động, thị trường và chất lượng sản phẩm.
Việc tiếp cận các nguồn thông tin của các doanh nghiệp da giày Việt Nam cũng khá yếu, nhiều doanh nghiệp chưa biết phải làm gì, thay đổi thể nào để đáp ứng các yêu cầu hội nhập và tận dụng được các lợi thế xuất khẩu.
Một trong những vấn đề tồn tại trong những năm qua là vấn đề về nguyên phụ liệu. Theo bà, trong bối cảnh mới, nguyên phụ liệu cho ngành da giày đã được cải thiện thế nào và làm sao để hóa giải thách thức này?
Với số lượng DN trong ngành có hơn 800 doanh nghiệp, tuy nhiên năng lực sản xuất của ngành da giày Việt Nam chủ yếu vẫn là gia công xuất khẩu, năng lực thiết kế mẫu mã còn yếu, thiếu đồng bộ trong phát triển sản xuất và cung ứng nguyên phụ liệu, 70% doanh nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn thiết bị kỹ thuật, công nghệ, thiết kế sản phẩm và thị trường nước ngoài.
Lâu nay nhiều doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư nguyên phụ liệu nhưng manh mún, nhỏ lẻ do chưa có chính sách hỗ trợ, ưu đãi thiết thực. Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ đã ra đời, song để hiện thực hoá cần thông tư hướng dẫn và có những điều chỉnh phù hợp với yêu cầu của doanh nghiệp. Việc chậm ban hành các thông tư hướng dẫn để nghị định đi vào cuộc sống trong bối cảnh hội nhập râu rộng sẽ làm mất cơ hội cho các doanh nghiệp và thu hút đầu tư nước ngoài.
Để hóa giải những khó khăn này, cần sớm có một khu công nghiệp tập trung; thực hiện nghiêm túc Quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp da giày đến năm 2020-tầm nhìn đến 2025 đã được Bộ Công Thương phê duyệt, thiết lập KCN chuyên ngành vào một nơi để đồng bộ hệ thống xử lý nước thải chuyên ngành nhằm giảm chi phí sản xuất cho DN.
Bên cạnh việc đẩy mạnh sản xuất trong nước cũng cần có cơ chế thu hút doanh nghiệp nước ngoài; khuyến khích các doanh nghiệp liên kết và chuyển giao công nghệ, hình thành các mạng lưới liên kết cung ứng sản phẩm, dịch vụ giữa các doanh nghiệp, tập đoàn lớn với các doanh nghiệp nhỏ và vừa theo chuỗi cung ứng thích ứng… Và trong khi các hiệp định như EVFTA, TPP vẫn đang chờ thực thi thì Việt Nam cần hoàn thiện hành lang pháp lý, cụ thể hóa các chính sách hơn nữa để thu hút các doanh nghiệp trong và ngoài nước.
 |
Ngoài ra, tăng lương tối thiểu cũng đang là thách thức với các DN da giày, nên giải quyết vấn đề này thế nào, thưa bà?
Lao động, nhân công hiện nay đang là bài tóan nan giải với các doanh nghiệp doanh nghiệp da giày nói riêng. Theo báo cáo 80% doanh nghiệp nước ngoài quyết định đầu tư ở Việt Nam là do chi phí nhân công rẻ. Đây cũng là lợi thế lớn nhất so với các nước trong khu vực. Tuy nhiên với chính sách như hiện nay là tăng lương liên tục với mức tăng trung bình 5 năm trở lại đây là 16% đang gây sức nặng lớn cho các doanh nghiệp và làm giảm sức hút đầu tư nước ngoài.
Trong bối cảnh giá nguyên liệu đầu vào tăng như hiện nay, việc tăng lương tối thiểu khiến nhiều doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, trốn hoặc chậm đóng bảo hiểm xã hội, ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.
Để giải quyết vấn đề này, theo tôi cần giãn thời gian tăng lương tối thiểu, không tăng hàng năm để tạo điều kiện cho DN ổn định sản xuất, đủ sức cạnh tranh để phát triển; sử dụng có hiệu quả thị trường lao động Việt Nam.
Bên cạnh đó các chính sách về bảo hiểm xã hội, chi phí công đoàn hay giờ làm thêm cũng cần phải có điều chỉnh phù hợp để tạo “cú huých” mạnh mẽ thu hút đầu tư trong nước nói chung và ngành da giày nói riêng.
Được biết, trong tháng 7 Hiệp Hội Da giầy-Túi xách Việt nam (Lefaso) sẽ tổ chức Hội nghị Xúc tiến Xuất khẩu Da giày năm 2016, xin cho biết nét mới của hội nghị năm nay?
Được sự hỗ trợ của Cục Xúc tiến Thương Mại - Bộ Công Thương, Hiệp Hội Da - Giầy - Túi xách Việt Nam sẽ tổ chức Xúc tiến Xuất khẩu Da giày năm 2016. Tham dự Hội nghị có hơn 300 đại biểu đến từ các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu giầy, nguyên phụ liệu trong nước và quốc tế. Quy mô hội chợ năm nay cũng tăng gấp đôi so với năm ngoái thu hút nhiều doanh nghiệp dến từ các quốc gia và vùng lãnh thổ như: Ý, Thổ Nhĩ Kỳ, Án Độ, Hàn Quốc, Trung Quốc, Brazil, v.v.
Năm nay hội nghị sẽ tập trung vào cung cấp các thông tin, tình hình mới của ngành da giày Việt Nam để các khách hàng quốc tế cũng như các nhà sản xuất Việt Nam cập nhật thông tin, tăng cường hiểu biết, nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập, tạo thành diễn đàn giao thương cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư đẩy mạnh hợp tác.
Thông qua hội nghị này, tôi hy vọng những khó khăn đối với doanh nghiệp da giày như nguyên phụ liệu, chi phí đầu vào hay vấn đề lao động, lương tối thiểu sẽ được hóa giải, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp để ngành da giày mở rộng cánh cửa, hợp tác mạnh mẽ trong hội nhập.
