Phá đá như phá nhà
Nhận đơn phản ánh của các hộ dân sống gần khu mỏ đá Ea Tul xã Ea Kpam thuộc Công ty TNHH công trình An Nguyên (Cty An Nguyên), phóng viên về tận nơi tìm hiểu sự việc. Dẫn chúng tôi đi một vòng khảo sát hoạt động mỏ đá, anh Bùi Đình Thân, nhà gần khu mỏ ở thôn 2 cho biết: Trước đây, mỏ đá hình thành để phục vụ làm công trình thủy lợi Buôn Jong trên địa bàn. Cuối năm 2005 công trình hoàn thành, mỏ đá lại bị chuyển giao cho Cty An Nguyên tiếp quản hoạt động, khai thác cho đến nay. Dù nhà tôi cách mỏ đá gần 300 mét nhưng mỗi lần công ty tra mìn phá đá là y như bom nổ thời chiến. Tiếng nổ lớn vang xa, heo bò tông chuồng chạy tán loạn, bụi bay mù trời.
“Năm 2006 nhà tôi mở trại nuôi 12 con heo nái, thất bại ngay lứa đầu. Mỗi lần nổ mìn, heo giật mình nhảy dựng, con nào chửa cũng hư rớt hết. Tôi chuyển sang đào ao nuôi cá thì bụi đá quyện đặc hồ nước, cá sống không nổi. Vườn cà phê quanh năm tắm bụi đá đến nỗi héo lá trụi bông, năng suất quá tệ !”, anh Thân than thở.
Cụ Trần Ngọc Hiền (85 tuổi), gần nhà anh Thân kéo chúng tôi vào phòng ngủ của cụ, chỉ những vết nứt dài trên tường, mách: “Nhà tôi xây năm 2002 hết 200 triệu đồng, thời đó tiền vậy là to lắm chứ. Vậy mà mỏ nổ mìn gây chấn động nứt hết tường. Già cả điếc tai chẳng nghe tiếng còi báo, hễ mìn nổ là tim tôi như rớt ra ngoài. Ở nhà thì sợ sập, ra ngoài sợ đá văng. Họ thường cho nổ vào thứ 7, chủ nhật hàng tuần. Nhưng lắm hôm không theo giờ giấc, chúng tôi không biết đường nào mà lần”.
Thảm hơn cả là nhà ông Đoàn Thanh Xuân (SN 1975) cùng thôn 2 chi chít vết nứt hình chân chim trên tường nhà. Ông Xuân nói: Căn nhà trị giá 300 triệu đồng xây năm 2008 là tài sản lớn nhất, dành dụm cả nửa đời vợ chồng tôi mới có được. Vậy mà chưa đầy 2 năm, tường nhà đã xuất hiện vết nứt, đến nay dày đặc cả nghìn vết. Bao nhiêu lần chúng tôi gửi đơn kêu cứu, cơ quan chức năng cũng về kiểm tra, nhưng tình trạng vẫn cứ y vậy !
Dân chỉ biết kêu trời!
Mỏ đá nằm giữa thôn 2 và thôn 4. Năm 2009 mỏ hoạt động mạnh phía thôn 4 gây nứt hàng loạt nhà dân. Bà Nguyễn Thị Xuân (SN 1957) ở thôn 4, nhà gần cổng đi vào mỏ đá cho biết: Nhà xây năm 2005, năm sau mìn nổ chấn động xé toạc tường, mái tôn bị thổi phồng lên. Công ty chấp nhận đền bù 13 triệu đồng cho nhà bà Xuân. 6 hộ khác được Cty đền bù ít hơn, có hộ chỉ được vài trăm ngàn đồng. Nhà ông Bành Việt Tùng (SN 1970), kề nhà bà Xuân thời điểm đó cũng bị đá văng thủng mái tôn.
Gần đây mỏ đá lại mở rộng tầm hoạt động, tiến dần về phía thôn 2, gây xáo trộn cuộc sống hàng chục hộ dân. Đáng nói hơn, theo tìm hiểu của phóng viên, điểm khai thác mỏ đá chỉ cách hồ Buôn Jong khoảng 400 - 500m, nếu tiếp tục chịu dư chấn rung chuyển, nguy cơ mất an toàn chân bờ đập hồ này rất cao. Hồ thủy lợi có sức chứa 17 triệu m3, nếu xảy ra sự cố vỡ đập sẽ nhấn chìm khu vực xung quanh.
Ông Hoàng Nghĩa Chính, Chủ tịch UBND xã Ea Kpam xác nhận: Nhiều năm qua, nhất là từ năm 2011-2013 tới nay, xã liên tục nhận đơn người dân phản ánh Công ty An Nguyên khai thác đá ảnh hưởng đến tính mạng, tài sản của dân. Xã cũng đã quyết liệt kiến nghị yêu cầu các cấp có thẩm quyền xuống kiểm tra, đo đạc tiếng ồn, dư chấn rung chuyển,... nhưng họ cứ khẳng định mức độ ảnh hưởng trong ngưỡng an toàn để tiếp tục cấp phép cho mỏ đá hoạt động. Dân chúng chỉ còn biết kêu trời.
Ông Nguyễn Văn Nhựt, Phó phòng TN&MT huyện Cư’ Mgar khẳng định: Quá trình kiểm tra mỏ đá xuất trình đầy đủ giấy tờ pháp lý, không phát hiện vi phạm. Kết quả đo đạc tiếng ồn, dư chấn động rung chuyển, lượng thuốc nổ… đều nằm trong ngưỡng cho phép!?
Ông Trần Tuấn Ngọc, Trưởng phòng TN&MT huyện Cư’ Mgar: Người dân xây nhà thường thuê các chủ thầu ở địa phương nên hầu như không có bản vẽ. Việc cơ quan chức năng yêu cầu họ xuất trình các giấy tờ, làm cam kết nhà nứt do nổ mìn vô tình tạo thế khó cho dân. Sau khi phóng viên cho xem hình ảnh hàng loạt nhà dân bị nứt, ông Ngọc sốt sắng chỉ đạo Phó phòng nhanh chóng xuống địa bàn kiểm tra tình hình để trình lên cấp trên.
