Ông Trần Đương Ngọc trong số người đầu tiên xây dựng vùng địa đạo đầu tiên của cả nước (nay thuộc huyện Mê Linh, Hà Nội). Trưởng thành từ một đội viên tự vệ, ông đã lập nhiều công trong diệt tề, trừ gian, chống càn, mở rộng vùng giải phóng; tham gia hàng trăm trận phá đồn, phục kích, chống địch càn (có trận 5 trung đoàn), cùng quân dân huyện Yên Lãng, tỉnh Vĩnh Phúc (nay là huyện Mê Linh, TP Hà Nội), góp phần quan trọng làm phá sản kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của giặc, mở rộng vùng giải phóng của ta.
Tại Đại hội Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần 1 (tháng 5/1952), báo cáo của Trần Đương Ngọc (đại diện tỉnh Vĩnh Phúc) về Kinh nghiệm xây dựng chiến khu Bãi Sậy và các làng địa đạo Yên Lãng - Mô hình chiến tranh du kích trong lòng địch, được đặc biệt chú ý. Trần Đương Ngọc được Bác Hồ ôm hôn, khen “người bé mà mưu cao, đánh giặc giỏi”... Tháng 1/1954, trong một trận địch tập kích bất ngờ, hầm bí mật của ông bị lộ.
Sau khi đưa hết các bạn chiến đấu ra ngoài an toàn, Trần Đương Ngọc (khi đó là Phó bí thư phụ trách Huyện ủy kiêm Huyện đội trưởng và Trưởng Công an huyện Yên Lãng) một mình ở lại hầm, hủy hết tài liệu mật rồi xông lên quyết chiến đến viên đạn cuối cùng. Liền sau đó, ông bị thương, bị bắt, bị tra tấn dã man rồi bị thiêu sống.
Để thực hiện bài báo này, tác giả đã tìm gặp nhiều nhân chứng, đến nhiều địa phương nơi Trần Đương Ngọc làm nhiệm vụ. Tất cả bạn chiến đấu của ông ngày ấy, cũng như cán bộ chiến sĩ BCH Quân sự huyện Mê Linh bây giờ, đều nhiệt tình cung cấp, tìm thêm tư liệu.
Trên cơ sở đề nghị của Đảng bộ, chính quyền, đoàn thể huyện Mê Linh, TP Hà Nội, Quân khu Thủ đô, Bộ Quốc phòng và Bộ LĐ,TB&XH), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã ký quyết định truy tặng Liệt sĩ Trần Đương Ngọc danh hiệu Anh hùng LLVTND.
Ngày 6/11/2013, Lễ truy tặng danh hiệu Anh hùng cho Liệt sĩ Trần Đương Ngọc đã diễn ra trọng thể tại trụ sở UBND huyện Mê Linh.
Dự Lễ truy tặng, PV Tiền Phong được biết: Mới đây, di tích vùng địa đạo đầu tiên cùng chiến khu Bãi Sậy, gắn liền với gương hy sinh của Anh hùng Trần Đương Ngọc, đã bước đầu được phục dựng, với sự tham gia của một số cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng. Đây là công việc rất lớn, đòi hỏi sự góp sức của cả trung ương và địa phương. Hy vọng, cùng với Đền thờ Hai Bà Trưng, những di tích kể trên sẽ góp phần thiết thực giáo dục truyền thống dân tộc, nhất là cho thế hệ trẻ, đồng thời thu hút đông đảo hơn nữa khách du lịch trong ngoài nước.
