 |
| Thanh niên Tày lày cỏ trong đám cướiư. Ảnh: Vũ Tiệp (Báo Cao Bằng) . |
Ông Vương Hùng, nhà nghiên cứu văn hóa, đã giải thích rằng lày cỏ chính là lai quá (lại qua), lấy ra từ tiếng Hán. Người đối qua, người đáp lại. Xem ra có một phần đúng.
Bởi trong lày cỏ hầu hết các số đếm đều phát âm từ tiếng Quảng. Dzắt tỉm dzắt (một). Nhì tảu nhì (hai). Slam tỉm slam (ba). Slế hồng slế (bốn). Nhưng không có năm. Năm là con số ẩn. Lọoc woáy lọoc (sáu). Slắt chểu slắt (bảy). Pát giàng pát (tám). Cẩu phái sòong (chín). Hối mả (mười). Rất khác với cách phát âm bằng tiếng Tày. Chúng tôi đếm từ một đến mười là: nâng, sloong, slam, slí, hả, slốc. chêt, pét, cẩu, slíp.
Đã tổ chức lày cỏ là phải có men đi kèm. Không ai chơi lày cỏ suông. Người nào thua, phải chịu hình phạt uống rượu. Một kiểu bắt ép người ta uống thứ nước cay thơm nhưng biêng biêng.
Sau cuộc lày cỏ, đôi chân nào cũng mềm oặt như bún. Với họ, say đến cỡ ấy mới sướng. Mới chứng tỏ chơi thả phanh. Vào cuộc chơi mà còn ki bo dè sẻn, thì chỉ có phí rượu. Làm đàn ông con trai người Tày, nếu không sống thật lòng, lập tức bị mọi người ngoảnh mặt quay lưng.
Cách chơi lày cỏ của người Tày, gần giống như oẳn tù tỳ cái gì ra cái này của người Kinh ở dưới xuôi.
Mỗi lượt chơi chỉ có hai người. Khi chơi, họ cùng đồng thanh hô một con số. Số nào là do mình chọn. Xòe ra mấy ngón tay, tùy mình thích. Miễn sao cộng các ngón tay hai người khớp lại, vừa đúng với số mà mình hô. Ai đoán đúng sẽ thắng. Ai thua thì bị phạt. Người bị phạt phải uống một bát rượu. Ai thua nhiều, sẽ đầy một bụng tiên tửu.
Lấy bốn que đũa hoặc bốn que tăm làm trọng tài. Đũa chia đều cho mỗi bên. Cứ người nào thua thì tự giác rút bớt một que và đưa cho người thắng. Rút hết bốn que là xong một hiệp. Đồng nghĩa mình là người thua cuộc.
Ngồi bên trọng tài đũa, còn có một coong( chum) rượu gạo. Dứt một hiệp lày cỏ, người ta nghiêng coong, rót ra một bát tài ủn (bát ô tô)phe phé rượu. Đây là hình phạt dành cho kẻ nào thua cuộc, bắt phải uống.
Chơi lày cỏ bất kể đâu. Bất kể mùa nào. Nhưng người ta thường lày cỏ trong các đám cưới, vào nhà mới, mừng thượng thọ, hay đầy tháng cho bé sơ sinh. Nói chung, vào các dịp vui.
Vì thế, không gian ngày tết ở vùng người Tày thường bị nổ toang, bởi những tràng hô hét lày cỏ. Thậm chí mây bay ngang qua đám lày cỏ cũng bị cuộc vui xé rách. Còn trâu bò lợn gà thì túm tím cười. Làm người thật sướng. Không muốn tính toán làm chi cho mệt, người ta thích biêng biêng thôi. Thế là bày trò chơi lày cỏ.
