Từ bãi rác thành khu đa chức năng
Không gian ven bờ sông Hồng thuộc tổ dân cư số 16, phường Phúc Tân, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội vừa được thay áo mới. Khu vực từng hằn sâu vào trí nhớ của chính người dân về sự lôi thôi, là nơi tập kết rác, nay được cải tạo thành không gian cộng đồng sạch sẽ, đa chức năng, cung cấp một địa điểm để hội họp trong những dịp có hoạt động cộng đồng: Trẻ nhỏ có không gian chơi, người lớn được tiếp cận dụng cụ tập thể dục, thậm chí phụ nữ nhập cư ở khu vực này được bố trí một khoảnh để luộc ngô, khoai đem bán.
Thành quả có được nhờ hoạt động cải tạo không gian công cộng của mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống do Think Playgrounds (doanh nghiệp xã hội nghĩ về sân chơi trong phố) - một thành viên của mạng lưới thực hiện. Họ huy động được sự chung tay từ người dân, chính quyền cũng như những cá nhân, tổ chức yêu mến Hà Nội. Không gian được hình thành dựa trên sự đóng góp của cư dân tổ 16, chính quyền địa phương cung cấp điện chiếu sáng, Think Playgrounds thực thi. Đặc biệt nhà thiết kế (NTK) người Tây Ban Nha Diego Cortizas của hãng thời trang CHULA vẽ tranh tường.
“Khi nghĩ về không gian công cộng, chúng ta hay nghĩ đến công viên, hồ nước, quảng trường hoặc phố đi bộ ở các khu trung tâm thành phố, ít để ý không gian công cộng nhỏ khu ven đô hoặc kẹt giữa khu dân cư. Không gian này thực tế cần cho các hoạt động giao lưu tập thể, tăng kết nối và gắn kết mọi người. Nếu được nhà nước đầu tư chỉnh sửa, cộng đồng tham gia thực hiện và quản lý thì những không gian cộng đồng này sẽ góp phần làm Hà Nội đáng sống với tất cả, bao gồm cả những người sống ở vùng xa trung tâm”, ông Lê Quang Bình, điều phối viên của mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống nói.
 |
| Người dân tham gia trình diễn thời trang áo dài của NTK Diego Cortizas tại không gian nghệ thuật Phúc Tân. Ảnh: THẾ SƠN |
Ông Nguyễn Văn Tạo, Tổ phó Tổ 16 kể, từ ngày có sân chơi và không gian cộng đồng, bà con có thêm chỗ sinh hoạt, trẻ con nhiều khi chơi tới khuya không chịu về. “Khu này giờ đây trở thành trung tâm của cộng đồng khu dân cư, là nơi tổ chức các hoạt động công cộng cho tổ dân phố. Trước đây mọi người không đến, không gặp gỡ ở đây vì nó bẩn, gồ ghề và không an toàn. Bà con giờ rất phấn khởi, thậm chí chung tay làm thêm hàng rào an toàn và đẹp cho sân chơi, làm thêm cổng chào và biến khu này thành một nơi an toàn cho mọi người”, ông Tạo nói.
Kiến tạo không gian đáng sống
Thành quả ở không gian Phúc Tân là một trong số khoảng 200 không gian, sân chơi mà Think Playgrounds giành lại được cho cộng đồng. Anh Nguyễn Tiêu Quốc Đạt, đại diện tổ chức này đánh giá, mô hình này thành công nhờ đánh trúng yêu cầu của người dân thay vì hoạt động phong trào hời hợt. “Chúng tôi gần như không gặp khó khăn gì khi thuyết phục họ cải tạo”, anh Đạt nói.
Cách không gian này không xa chính là dự án nghệ thuật Phúc Tân ở khu phố 1 và 2 Phúc Tân, do UBND quận Hoàn Kiếm chủ trì. Không gian nghệ thuật hoàn thành khoảng một năm trước, nay do cư dân tại đây quản lý. Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao quận Hoàn Kiếm phối hợp phường Phúc Tân và nhóm nghệ sĩ của dự án Nghệ thuật công cộng Phúc Tân tổ chức buổi trình diễn thời trang áo dài đặc biệt của NTK Diego Cortizas hôm 20/3. Buổi trình diễn thực cảnh diễn ra ngay ở khu vực tác phẩm sắp đặt tranh tường Con rồng Long Biên do Diego thiết kế. Điều thú vị là chính chị em phụ nữ phường Phúc Tân háo hức sải bước bên cạnh các người mẫu chuyên nghiệp, còn khán giả phần đông là cư dân ở đây.
Kỳ vọng công viên sinh thái bãi giữa sông Hồng
Lãnh đạo thành phố Hà Nội mong muốn đưa Hà Nội phát triển hướng ra sông Hồng. Những không gian như Phúc Tân nếu được cải tạo, quy hoạch tốt có thể góp thêm vào cảnh quan đẹp cho Thủ đô. Họa sĩ Nguyễn Thế Sơn và nhiều kiến trúc sư trước đó nêu ý tưởng quy hoạch và khai thác bãi giữa sông Hồng thành công viên sinh thái. Diện tích bãi giữa tương đương với công viên Thống Nhất, có sự kết nối với khu vực cầu Long Biên và không gian trung tâm tạo nên không gian cảnh quan, khu vui chơi giải trí và nghệ thuật mới của Hà Nội.
Giám tuyển Nguyễn Thế Sơn nhớ lại, tất cả bạn bè người Hà Nội mà anh biết trước đó chưa từng đặt chân tới Phúc Tân. Anh cũng không ngoại lệ, sau này anh chính là 1 trong số 16 nghệ sĩ thay đổi bộ mặt khu vực này bằng các tác phẩm nghệ thuật. Dự án của nhóm 16 nghệ sĩ hay không gian sân chơi mới khánh thành đều nhằm giải quyết sự bất bình đẳng của cư dân trong và ngoài đê. “Người dân ở đây gần như bị coi là công dân hạng 2 của Hà Nội, dù về mặt địa lý thuộc quận Hoàn Kiếm. Chúng tôi góp phần biến xó xỉnh tăm tối, ô nhiễm thành không gian khiến họ tự hào. Hà Nội đang thiếu không gian thiên nhiên như thế này”, Nguyễn Thế Sơn nói.
Không hề lo ngại các không gian này bị xuống cấp như con đường gốm sứ ven đê trước đó, anh Nguyễn Tiêu Quốc Đạt tin rằng khi người dân yêu quý không gian công cộng này thì họ biết cách gìn giữ. Khác biệt ở chỗ, con đường gốm sứ do “từ trên ép xuống”, còn những không gian công cộng như Phúc Tân xuất phát từ chính nhu cầu của người dân, họ tham gia kiến tạo và trực tiếp thụ hưởng. Những người thực hiện kỳ vọng các không gian cộng đồng nhỏ này sẽ góp phần cải thiện môi trường sống, đặc biệt môi trường giao lưu xã hội cho người dân tại chỗ cũng như những người lao động di cư, để Hà Nội trở thành nơi đáng sống hơn nữa.
