Hội phết Hiền Quan: Dừng đánh phết chưa hết hỗn loạn

Tạm dừng trước giờ G

Trước giờ khai hội phết Hiền Quan 2019, ông Bùi Văn Thanh, Chủ tịch UBND xã Hiền Quan nói với Tiền Phong rằng vô cùng căng thẳng vì nguy cơ vỡ trận. Không ngoài dự tính, chiều 16/2 các cụ làm lễ tế và rước phết ra bãi đánh phết, chỉ vài phút sau đã mất kiểm soát. Sau khi những quả phết được tung ra vài phút, cảnh tượng hỗn loạn tái diễn. Hàng trăm người từ bên ngoài tràn vào bãi đánh phết. 

Theo đề án đổi mới của địa phương, bãi đánh phết năm nay chỉ có 100 người chia làm hai đội mặc trang phục xanh, đỏ đại diện cho Giáp Thượng và Giáp Hạ đánh phết. Lực lượng an ninh từ tỉnh, huyện tăng cường và bố trí dày đặc quanh bãi phết không ngăn được dòng người vượt rào. BTC lễ hội lập tức cho tạm dừng lễ hội và thông báo chính thức không có màn đánh phết chiều 13 tháng Giêng. 

Chiều tối 16/2, lãnh đạo Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ, huyện Tam Nông và xã Hiền Quan có cuộc họp rút kinh nghiệm. Ông Nguyễn Đắc Thủy, Giám đốc Sở nói rằng mặc dù xã xây dựng đề án, kịch bản đổi mới với các thể lệ chặt chẽ nhưng phần đánh phết thực tế không đảm bảo được an ninh trật tự, yêu cầu BTC lễ hội tạm dừng. 

UBND huyện Tam Nông có văn bản số 226 ngày 17/2 gửi hỏa tốc cho UBND xã Hiền Quan, BTC lễ hội phết xã Hiền Quan về việc dừng tổ chức phần đánh phết chiều 13 tháng Giêng. Trong văn bản này, lãnh đạo huyện lấy căn cứ Nghị định 110 của Chính phủ ngày 29/8/2018, đề án đổi mới công tác quản lý và tổ chức hội Phết và căn cứ phần đánh phết diễn ra chiều 16/2 “không thực hiện đúng nội dung của đề án đổi mới được Bộ VHTTDL, Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ thẩm định, không đảm bảo được an ninh an toàn”. 

Lãnh đạo huyện yêu cầu UBND xã Hiền Quan tiếp tục nghiên cứu đổi mới nội dung đánh phết đảm bảo phát huy giá trị truyền thống, an ninh an toàn và báo cáo huyện trước khi tiếp tục đánh phết vào các năm tiếp theo. Theo đó nếu chưa tìm được phương án đổi mới phù hợp, hội phết Hiền Quan không còn màn đánh phết như truyền thống.

Làm loạn

Về Hiền Quan gần trưa 17/2, người dân lân cận bắt đầu đổ về khu đền Hiền Quan-di tích văn hóa lịch sử quốc gia - ngày càng đông. Khoảng 12h trưa, BTC lễ hội tề tựu tại đền Hiền Quan sẵn sàng làm lễ. Nghi thức dâng hương và các bước tế kéo dài hai tiếng rưỡi. Gần 3h chiều người dân đổ về đền chật cứng, đứng thành hình vòng cung bao vây ngôi đền ven đê. 

Sau khi huyện có văn bản dừng, người dân Hiền Quan không ít tâm tư. Từng nhóm nhỏ túm tụm xôn xao “năm nay có cho cướp đâu”. Một chị bán hàng ăn thời vụ tại khu vực lễ hội thảng thốt: “Ơ, thế là dừng hội làng em à”. Trong suốt thời gian tế lễ, dân tình vẫn bàn tán không ngớt về quyết định tạm dừng phần đánh phết. 

Lễ tế xong, hai đám thanh niên do các cụ cầm cờ dẫn đầu mang trống chia thành hai cánh quân diễu ba vòng đê quanh đền. Theo lệ, sau khi kéo quân xong, cụ tiên chỉ được hộ tống để rước phết tung ngoài bãi đánh phết. Năm nay, cụ tiên chỉ làm lễ để đưa phết vào hậu cung. Ba rưỡi chiều, BTC thông báo kết thúc phần lễ hội, cảm ơn du khách thập phương và hẹn gặp lại mùa hội năm sau. 

Lễ tế phết tại đền Hiền Quan. Ảnh: NGUYÊN KHÁNH

Loa thông báo mấy lượt nhưng rất ít người dời chân khỏi đền. Một nhóm thanh niên tụ tập ngay lối vào đền hò hét. Đám thanh niên này hò nhau, bá vai bá cổ từ lúc trống nổi lên cho màn kéo quân. Thấy BTC thực hiện đúng cam kết không đánh phết, đám đông quần tụ hò hét trước cửa đền với lí do “truyền thống nhiều đời của làng”. Cứ một đoạn khua chân múa tay, đoạn lại rồ lên hò hét, cộng với sự hô hào vào hùa của đám đông bao vây bên ngoài.

Các thành viên BTC nhiều lần gọi loa thông báo thanh niên trai tráng thu gọn kiệu, hương án nhưng không thấy ai nhúc nhích. Các cụ lại phải đứng ra thu dọn, tuy nhiên chiếc trống cái và một số đồ thờ không thể đưa ra khỏi đền. BTC thử đẩy chiếc trống ra để dẹp đường, liền bị đẩy trở lại. Có lúc đám đông phấn khích lên cao còn xô hàng rào an ninh và cánh phóng viên tác nghiệp, đám đông dần tiến vào sâu phía trong đền.

Lực lượng an ninh đứng ra làm hàng rào, không sử dụng biện pháp mạnh. Các bậc bô lão trong thôn xã được vận động khuyên nhủ con cháu giải tán, nhưng không thành. Phết được đưa vào hậu cung, cửa đền gần như đóng chặt và các cụ bảo nhau cứ thế rút êm. Đám đông này còn tụ tập tới khi trời sẩm tối mới chịu lục tục ra về.

Văn minh được không?

Chủ tế, tiên chỉ năm nay là ông Ngô Văn Mão 72 tuổi. Là người được giao trọng trách chính trong lễ tế và theo sát mấy quả phết, ông tỏ ra buồn bã. Trước đó, lãnh đạo Cục Văn hóa cơ sở, huyện Tam Nông “làm công tác tư tưởng” cho cụ tiên chỉ khá kỹ trước giờ làm lễ. Tinh thần đảm bảo an ninh trật tự vẫn được đặt lên hàng đầu.

“Truyền thống bao đời của chúng tôi, dừng đánh phết chúng tôi cũng buồn lắm”, ông Mão nói. Không có màn đánh phết nên tối 13 tháng Giêng các cụ phải thêm phần lễ tạ. Dân Hiền Quan vẫn tin rằng các quả phết này phải được tung ra bãi đánh, được dân làng giành giật nhau mang về dân mới được may mắn, hanh thông.

Ông Nguyễn Quốc Thậm, Phó Ban Quản lý di tích đình, đền Hiền Quan lại bày tỏ quan điểm tạm dừng phần cướp phết là hợp lý, do phần đánh phết chiều 12 tháng Giêng khá hỗn loạn. “Chúng tôi tuyên truyền rất khó khăn. Tôi phải dẹp từ trong nhà dẹp ra mới yên được, tuyên truyền cho người dân không để ảnh hưởng đến xã, đặc biệt không được làm ảnh hưởng tới thánh mẫu thờ tại đền”, ông nói.

Hỏi về giải pháp cho mùa lễ hội tiếp theo sao cho dân đồng thuận, lễ hội văn minh, ông Thậm nêu quan điểm “cứ lễ xong rồi dừng lại để thờ phết là yên ổn. Bọn trẻ có biết nghi lễ là gì đâu, chỉ thích mỗi phần cướp, cứ đè nhau ra cướp thôi”. Ông Ngô Văn Mão nói rằng không đảm bảo được an ninh, tranh cướp giẫm đạp lên nhau do khâu tổ chức chưa tốt. “Tôi mong năm sau có phương án tiếp tục tranh phết đảm bảo, truyền thống lễ hội không thể bỏ được”, ông Mão nói.