Thị trường “tín dụng đen” đang phát triển mạnh. Tại các ngõ xóm, khu công nghiệp, từ thành thị tới nông thôn, tại bất cứ ngóc ngách nào cũng có thể nhìn thấy các tờ rơi mời chào vay vốn được dán trên cột điện, tường nhà. Không chỉ hoạt động dưới dạng các công ty, tổ chức cho vay mà tín dụng đen còn núp bóng dưới các hình thức huy động vốn, hỗ trợ tài chính, góp vốn, đi phường, góp hụi…
Đặc điểm chung của tín dụng đen là lãi suất cao "cắt cổ" từ vài chục % thậm chí tới hàng trăm % mỗi năm, gấp nhiều lần so với lãi suất vay thông thường từ ngân hàng và công ty tài chính. Bên cạnh đó, người vay còn bị đòi nợ bằng các hình thức "khủng bố" về tinh thần, sức khỏe, thậm chí đe dọa cả tính mạng, thế nhưng vì nhiều lý do khác nhau, mà tín dụng đen vẫn bùng phát.
Một trong những nguyên nhân khiến thị trường tín dụng đen phát triển mạnh là thủ tục vay rất đơn giản, mọi lúc, mọi nơi, đáp ứng mọi yêu cầu, linh hoạt; tài sản đảm bảo cực kỳ đa dạng, có thể là ti vi tủ lạnh, sổ đỏ, điện thoại, đặc biệt có thể gia hạn nếu khách hàng có nhu cầu.
Hoạt động “tín dụng đen” là nguyên nhân làm nảy sinh các băng, nhóm, đối tượng đòi nợ thuê bất hợp pháp. Để đòi được nợ, các đối tượng gặp con nợ để tính cả gốc lẫn lãi, với số tiền cao gấp nhiều lần so với nợ gốc và bắt con nợ ký nhận, hẹn ngày trả nợ hoặc nhận hợp đồng đòi nợ từ người khác, tỷ lệ ăn chia có khi lên đến 40-50%.
Các đối tượng sẵn sàng làm bất cứ việc gì, miễn là đòi được nợ. Nhiều trường hợp “con nợ” bị các đối tượng đòi nợ thuê gây thương tích, bắt ép nạn nhân bán nhà, cầm cố tài sản hoặc làm hợp đồng mua bán tài sản giá rẻ để trả nợ.
Theo TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, hiện nay, quy mô của tín dụng phi chính thức chiếm khoảng 15-20% tổng tín dụng của nền kinh tế. Trong đó, quy mô tín dụng đen chiếm khoảng 30-35% tổng tín dụng phi chính thức, tương đương khoảng 6-8% tổng dư nợ nền kinh tế.
TS. Cấn Văn Lực cho rằng: “Không nên coi tín dụng phi chính thức là xấu, vì người dân vẫn có nhu cầu và chúng ta cũng cần có nguồn cung. Phải bóc tách ra, cái nào tín dụng đen thì ngăn chặn, cái nào đáp ứng nhu cầu chính đáng thì nên khuyến khích”.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận một điều, tín dụng đen đã và đang gây nên nhiều hệ lụy cho xã hội. Do đó, để góp phần đẩy lùi tín dụng đen, trước hết cần có giải pháp để tăng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính ngân hàng cho người dân và doanh nghiệp.
Trong đó, giáo dục tài chính được xem là 1 trong 4 trụ cột chính; nâng cao hiểu biết của người dân về các dịch vụ để họ tìm đến tín dụng phi chính thức thay vì tín dụng đen. Từ đó sẽ hạn chế tội phạm liên quan đến cho vay nặng lãi, hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Theo ông Phạm Huyền Anh, Phó chánh thanh tra Cơ quan thanh tra giám sát Ngân hàng Nhà nước, một trong những “công cụ” giúp đẩy lùi “tín dụng đen” là công tác truyền thông, báo chí. Cần tăng cường tuyên truyền cho người dân để họ hiểu được thế nào là tài chính truyền thống và phi truyền thống, các quy định pháp luật cả hình sự và dân sự. Tín dụng đen chỉ có thể được đẩy lùi khi dân trí được nâng cao.
“Cần kiểm soát tốt hơn nữa công tác thu nợ của những người cho vay tín dụng đen. Hạn chế những hành vi thu nợ không phù hợp, dẫn tới ảnh hưởng xấu tới trật tự an ninh. Thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục tăng cường phối hợp với Bộ Công an, các sở ban, ngành, chính quyền địa phương trong việc tuyên truyền chính sách, pháp luật về hoạt động ngân hàng, các quy định pháp luật về phòng chống tội phạm trong lĩnh vực ngân hàng, tín dụng đen… tới các tầng lớp nhân dân trong xã hội; tham gia đấu tranh, phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời các vụ việc liên quan đến tín dụng đen”, ông Phạm Huyền Anh cho hay.
