 |
Đôi mắt nâu sẫm thường ngày của cậu bé (trái) chuyển sang màu xanh lam (phải) khi được điều trị bằng một loại thuốc kháng virus. (Ảnh: Jiravisitkul và cộng sự 2023, DOI) |
Trường hợp này không bình thường, nhưng đây không phải là lần đầu tiên các bác sĩ báo cáo mắt bệnh nhân đổi màu sau khi họ kê đơn thuốc favipiravir cho bệnh nhân mắc COVID-19. Vậy điều gì có thể gây ra hiệu ứng kỳ lạ này?
Trước tiên, nói một chút về favipiravir: Thuốc kháng virus được sử dụng để tiêu diệt nhiều loại virus, bao gồm virus cúm và virus Ebola, bằng cách ngăn chặn vi trùng sao chép vật liệu di truyền của chúng. Nó đặc biệt hoạt động trên các virus sử dụng RNA, một họ hàng phân tử của ADN, làm vật liệu di truyền. Khi virus tạo ra các bản sao RNA của chúng, thuốc sẽ tự chèn vào các phân tử RNA vẫn đang phát triển và gây đột biến.
Vào đầu năm 2020, loại thuốc này đã được phê duyệt ở Trung Quốc để điều trị COVID-19, vì SARS-CoV-2, loại virus Corona gây ra căn bệnh này, có nguồn gốc từ RNA. Kể từ đó, một số quốc gia khác – bao gồm Ấn Độ, Nhật Bản và Thái Lan – đã cho phép sử dụng loại thuốc này để điều trị COVID-19 từ nhẹ đến nặng. Ở Thái Lan, favipiravir là loại thuốc kháng virus chính được dùng cho trẻ em bị nhiễm SARS-CoV-2.
Các tác dụng phụ thường gặp của favipiravir bao gồm tiêu chảy, giảm bạch cầu lưu thông và tăng nồng độ một chất hóa học gọi là axit uric trong máu, nếu không được điều trị có thể gây buồn nôn và hình thành sỏi thận đau đớn. Nhưng còn những báo cáo về đôi mắt xanh tự phát thì sao?
Mắt bé trai 6 tháng tuổi đổi màu
Hiệu ứng bất thường này được báo cáo lần đầu tiên vào tháng 12 năm 2021, khi giác mạc của một thanh niên 20 tuổi có đôi mắt nâu chuyển sang màu xanh lam trong một ngày sau khi anh ta dùng favipiravir. (Giác mạc là mô trong suốt bao phủ phía trước mắt. Nó nằm trên mống mắt, vòng tròn màu bao quanh đồng tử.)
Nhưng trước đó, một nhóm bác sĩ khác đã báo cáo rằng, có một người đàn ông đến bệnh viện của họ cho thấy bề mặt mắt của anh ta phát sáng huỳnh quang sau khi anh ta dùng favipiravir. Và một báo cáo trường hợp năm 2022 đã mô tả những đốm huỳnh quang xuất hiện trong lòng trắng mắt của ba người, cũng như trong móng tay và một số răng của họ sau khi họ dùng thuốc.
Gần đây nhất, các bác sĩ đã báo cáo trường hợp đặc biệt về tình trạng đổi màu mắt ở một bé trai 6 tháng tuổi. Theo báo cáo công bố hồi tháng 4 trên tạp chí Frontiers in Pediatrics, cậu bé này được đưa đến bệnh viện ở Thái Lan sau khi bị sốt và ho. Sau khi xét nghiệm dương tính với COVID-19, cậu bé được cho uống viên favipiravir và xi-rô có chứa thuốc.
Chỉ 18 giờ sau khi đứa trẻ uống thuốc, mẹ cậu nhận thấy đôi mắt của cậu, thường có màu nâu sẫm, lại sáng xanh dưới ánh nắng. Khi kiểm tra, các bác sĩ phát hiện sự tích tụ sắc tố xanh ở cả hai giác mạc.
Cậu bé đã được điều trị favipiravir trong ba ngày, sau đó các triệu chứng COVID-19 của cậu được cải thiện. Sau đó, bác sĩ đã dừng việc điều trị do sự thay đổi màu sắc kỳ lạ ở mắt trẻ sơ sinh. Năm ngày sau khi ngừng điều trị, đôi mắt của cậu bé trở lại màu sắc bình thường.
Thuốc kháng virus cũng có thể gây ra huỳnh quang trên tóc và móng tay?
Tiến sĩ Vik Sharma, bác sĩ phẫu thuật mắt tại phòng khám LondonOC ở Anh, cho biết: “Thông thường, màu sắc của mắt được xác định bởi mống mắt chứ không phải giác mạc và được xác định bởi lượng sắc tố có trong mống mắt từ khi sinh ra”.
Thay vào đó, màu xanh lam do favipiravir gây ra có thể là do cách cơ thể xử lý thuốc: khi thuốc bị phân hủy, nó có thể giải phóng các hóa chất huỳnh quang và sau đó tích tụ trong giác mạc, Sharma nói.
Để hỗ trợ cho ý tưởng này, các nhà nghiên cứu trước đây đã phát hiện ra rằng, thuốc kháng virus cũng có thể gây ra huỳnh quang trên tóc và móng tay của con người.
Trong báo cáo mới, các bác sĩ của cậu bé viết rằng, sự phát huỳnh quang này có thể là do thuốc, chất chuyển hóa của nó hoặc các thành phần bổ sung trong viên thuốc như titan dioxide và oxit sắt màu vàng. Họ lưu ý rằng, viên Favipiravir đã được phát hiện là phát huỳnh quang dưới tia UV trong phòng thí nghiệm, vì vậy có thể các thành phần huỳnh quang của thuốc sẽ tích tụ trong các mô khác nhau.
Khi bác sĩ nhãn khoa kiểm tra mắt của cậu bé hai tuần sau khi cậu khỏi bệnh COVID-19, không có dấu hiệu nào về vấn đề thị lực của cậu bé. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu có bất kỳ tác động lâu dài nào của sự thay đổi tạm thời về màu mắt của cậu bé hay không, các bác sĩ viết trong báo cáo.
Bác sỹ Sharma cho biết: “Cần nhiều công việc hơn để xác định nguyên nhân chính xác làm đổi màu mắt và bất kỳ ảnh hưởng lâu dài nào”.
Các tác giả báo cáo viết: Các yếu tố như tuổi tác, thời gian điều trị và liều lượng thuốc có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển tác dụng phụ hiếm gặp và mất bao lâu để tình trạng đổi màu ở mắt biến mất. Tuy nhiên, vì tác dụng kỳ lạ này chỉ được báo cáo một vài lần nên vẫn chưa rõ chính xác tại sao hoặc bằng cách nào favipiravir lại làm mất màu nhãn cầu của một số cá nhân trong khi hầu hết mọi người vẫn giữ nguyên màu mắt ban đầu.
