Một khó khăn trong phát triển nguồn nhân lực trình độ cao hiện nay được các chuyên gia tại buổi tọa đàm nhắc tới đó là điểm nghẽn cung - cầu. Ông Phan Tâm, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông đề cập đến độ lệch giữa cung và cầu nhân lực : Quy mô đào tạo ngành CNTT mỗi năm không nhỏ, chỉ riêng Học viện Bưu chính Viễn thông (trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông) mỗi năm tuyển sinh trên 3.000 sinh viên, còn rất nhiều trường khác đào tạo CNTT nhưng doanh nghiệp vẫn kêu thiếu, các doanh nghiệp CNTT giành giật nhân lực, thậm chí dẫn đến “phá giá” tuyển dụng.
Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho rằng, như vậy vẫn có độ lệch về cơ cấu cung - cầu: cơ cấu “cầu” khác so với cơ cấu “cung”; lệch về yêu cầu trình độ, kĩ năng giữa hai bên “cung” và “cầu”; bên “cung” chậm thay đổi để vận hành theo cơ chế thị trường. Để giải quyết vấn đề này, trước hết phải tiến hành công việc dự báo “cung và “cầu”, để có một dự báo tốt, hai bên phải ngồi với nhau để đưa ra mẫu số chung, sau khi xác định rõ về “cầu” thì xác định điểm nghẽn bên “cung”.
“Tôi thấy có 2 điều, đó là cơ sở đào tạo đẳng cấp quá ít; lực lượng giảng viên chất lượng cao thiếu, phương thức giảng dạy còn xa mới đáp ứng được yêu cầu 4.0” - ông Phan Tâm nói về điểm nghẽn bên “cung”, từ đó cho rằng nên dồn nguồn lực để đầu tư có trọng điểm, không nên dàn trải. Ông Lê Quốc Doanh - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì trăn trở về lao động trong ngành. Ông cho biết, hiện nay số lượng doanh nghiệp nông nghiệp tăng nhanh, có nhu cầu nhân lực cao. Theo khảo sát sơ bộ, từ nay đến năm 2025 cần 10.000 cán bộ quản lý trong nông nghiệp; cần 80.000 cán bộ hợp tác xã nông nghiệp; 10 vạn nông dân có trình độ đào tạo; 6 vạn người làm dịch vụ kĩ thuật, sản xuất, kinh doanh các vật tư nông nghiệp. Cán bộ nghiên cứu cần 1.000 tiến sĩ, 8.000 thạc sĩ trong toàn ngành.
“Trong cuộc chuyển đổi này, sứ mạng của giáo dục và đào tạo là số một. Giáo dục đại học là nền tảng và tiên phong để thực thi chính sách phồn vinh của đất nước”
Ông Trương Gia Bình,
Chủ tịch Tập đoàn FPT, nói về cuộc chuyển đổi số hiện nay
“Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có 38 trường đại học, cao đẳng, trường đào tạo bồi dưỡng và nhiều viện. Tuy nhiên, hiện nay việc tuyển sinh gặp khó khăn, các trường khi thấy nhu cầu của người học giảm, khó thu hút tuyển sinh thì bắt đầu có chuyển đổi, nhưng đang rất thụ động” - ông Lê Quốc Doanh cho hay.
Giải pháp nào để hóa giải điểm nghẽn?
Đứng từ góc độ đào tạo (bên cung), GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban Đào tạo đại học và sau đại học của ĐH Quốc gia Hà Nội cho rằng, những khó khăn của trường ĐH trong thu hút nhân tài vì thiếu nguồn lực và đề cập đến giải pháp giao tự chủ cho các trường. PGS.TS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội cho rằng, quan trọng nhất là các trường phải đổi mới tư duy để chủ động tiếp cận thị trường. Cùng với đó là sự hỗ trợ của nhà nước về dự báo nguồn nhân lực, nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp; đầu tư có trọng tâm trọng điểm đối với những ngành nghề xã hội cần; có các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp khi họ bắt tay với cơ sở đào tạo…
Là chủ nhiệm đề tài thuộc Chương trình Khoa học giáo dục “Nghiên cứu dự báo nhu cầu nguồn nhân lực làm cơ sở xây dựng chương trình đào tạo đến năm 2025”, PGS. TS Trần Thị Thái Hà cho biết, bất cập lớn nhất hiện nay của các cơ sở đào tạo là thiếu liên kết với nơi sử dụng, nguyên nhân là do thiếu thông tin, thiếu động lực kết nối và thiếu năng lực kết nối. Tính hội nhập và sự sẵn sàng cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cũng chưa đáp ứng được. Từ đó, bà Hà đưa ra 3 thay đổi: Thay đổi trong cách dạy và cách học; thay đổi trong cách kiểm định, quản lý theo cách mới để tăng cường giám sát; thay đổi cách tổ chức trong nhà trường.
Đứng từ phía doanh nghiệp, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Tập đoàn FPT cho rằng, trong vòng 15-20 năm nữa chúng ta sẽ chuyển sang thế giới số, nhiều kĩ năng sử dụng trong thế giới hiện nay sẽ không cần trong tương lai. Do đó, hơn lúc nào hết, chúng ta phải chuyển thật nhanh, thật tốc độ. Trong cuộc chuyển đổi này, sứ mạng của giáo dục và đào tạo là số một. Giáo dục đại học là nền tảng và tiên phong để thực thi chính sách phồn vinh của đất nước.
Nói đến vấn đề nhân lực, ông Trương Gia Bình đặc biệt quan tâm đến việc hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp; có cơ chế nào để các bên chủ động. Thực hiện hiệu quả hoạt động hợp tác có tính gắn kết hữu cơ, trong đó các trường phải đáp ứng nhanh, ngay lập tức được với nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp. “Nếu hứa hẹn 3-4 năm, doanh nghiệp sẽ đi ngay” - ông Bình nói.
Còn Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết, thời gian tới sẽ phối hợp với các đơn vị như Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, VCCI, VASS tổ chức các Diễn đàn lớn về phát triển nguồn nhân lực.
