Có thể giao tranh lại bùng phát ở Gaza

Câu hỏi hiện nay là sự giao thoa lợi ích dẫn đến thỏa thuận ngừng bắn bốn ngày sẽ tồn tại trong bao lâu, cho phép thả nhiều người bị bắt cóc trong đợt đột kích của Hamas ở Israel và cho phép nhiều xe tải chở hàng viện trợ đi vào Gaza.

Người Palestine đi qua đống đổ nát ở thành phố Gaza ngày 24/11, khi lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas có hiệu lựcẢnh: AP

Trong khi người Mỹ tổ chức Lễ Tạ ơn, những diễn biến dồn dập ở Trung Đông đã dẫn đến những cuộc đoàn tụ đầy cảm xúc giữa các con tin và gia đình họ. Nhưng hoàn cảnh đa số con tim vẫn bị giam cầm và thường dân Palestine gánh chịu đau thương, mất mát đã nhấn mạnh đến sự tàn khốc của cuộc chiến. Các yếu tố trung và dài hạn đang xuất hiện cho thấy cuộc chiến có thể sớm bùng phát trở lại, thậm chí còn trở nên khó giải quyết và tốn kém hơn, giới quan sát nhận định.

Tuy nhiên, ngày càng có nhiều hy vọng rằng sau khoảng thời gian ngừng bắn bốn ngày, thỏa thuận sẽ không kết thúc như dự kiến vào hôm 27/11. Hamas đang nỗ lực đưa ra một điều khoản trong thỏa thuận ban đầu, theo đó Israel sẽ có thêm ngày ngừng bắn để đổi lấy việc thả mỗi nhóm gồm 10 con tin. Nội các Israel đã thảo luận về ý tưởng này và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã nói với Tổng thống Mỹ Joe Biden trong cuộc gọi hôm 26/11 rằng việc gia hạn sẽ được hoan nghênh. Mỹ và Qatar, hai bên trung gian quan trọng trong thỏa thuận, đang tìm cách tận dụng động lực của việc dừng bắn để tạo nền tảng cho cuộc giao tranh dừng hẳn.

Trong ngắn hạn, Israel và Hamas dường như đều có lý do chính đáng để tiếp tục ngừng bắn. Thủ tướng Netanyahu, người đang chịu áp lực nặng nề từ gia đình những người bị giam giữ, có thể nhận được sự hỗ trợ chính trị khi có thêm nhiều con tin trở về nhà. Trong khi đó, Hamas đã được hưởng lợi từ việc Israel ngừng các cuộc không kích và chiến dịch trên bộ; điều này có khả năng cho phép Hamas tập hợp lại và chuẩn bị cho một cuộc tấn công mở rộng của Israel vào các thành trì phía nam của lực lượng này. Mỹ đang tìm cách đưa về nước những người Mỹ bị bắt giữ hoặc mất tích sau cuộc tấn công của Hamas vào Israel ngày 7/10, và Tổng thống Biden có nhu cầu trì hoãn hoặc ngăn chặn các cuộc tàn sát dân sự ở Gaza cả vì lý do nhân đạo và để xoa dịu phản ứng chính trị trong nước từ giới trẻ, những cử tri đã chỉ trích sự ủng hộ không thể lay chuyển của ông dành cho Israel.

Và có nỗi đau ở rất xa Gaza và Israel. Một nghi phạm đã bị bắt trong vụ bắn ba sinh viên đại học Palestine ở bang Vermont của Mỹ. Sở Cảnh sát thành phố Burlington, bang Vermont cho biết, Jason Eaton (48 tuổi) đã bị bắt chiều 26/11 gần hiện trường vụ tấn công. Vụ tấn công diễn ra sau làn sóng chủ nghĩa bài Do Thái cũng khiến người Do Thái ở Mỹ cảm thấy kém an toàn hơn.

Số phận con tin vẫn bất định

Việc tạm dừng giao tranh có tác dụng vì mục đích nhân đạo, nhưng thời gian này không kéo dài và các mục tiêu chiến lược của Israel hoặc Hamas có thể thay đổi. Điều đó có nghĩa là số phận của những con tin còn lại, bao gồm một nhóm lớn nam thanh niên và một số thành viên lực lượng an ninh Israel, vẫn vô cùng bất định.

Tình hình hiện tại có nghĩa là Hamas đã lấy lại được khả năng điều chỉnh nhịp độ của cuộc xung đột bằng cách sử dụng con tin làm đòn bẩy để định hình các phản ứng và hoạt động quân sự của Israel. Và số phận của những con tin còn lại được cân bằng với các mục tiêu rộng lớn hơn của quân đội Israel sẽ ngày càng đặt ra một tình thế tiến thoái lưỡng nan về mặt đạo đức đối với chính phủ của ông Netanyahu. Tính chất không cân xứng của các cuộc trao đổi (ba người Palestine được thả ra khỏi nhà tù Israel để đổi lấy một con tin) có thể trở nên không bền vững về mặt chính trị đối với ông Netanyahu; chính phủ của ông đang phải dựa vào liên minh các đảng cực hữu diều hâu. Khi số lượng con tin giảm dần, Hamas cuối cùng có thể mất đi động lực trả tự do cho các nhóm lớn khi lực lượng này này tìm cách duy trì đòn bẩy.

Nếu thời gian ngừng bắn kết thúc như dự kiến, liệu sự ủng hộ của Mỹ đối với quyền của Israel nhắm vào Hamas có còn mạnh mẽ như trước khi đình chiến? Động thái mong manh giữa Mỹ và Israel giải thích tại sao việc Hamas giữ một số con tin Mỹ với hy vọng buộc ông Biden kiềm chế Israel là điều hợp lý. Trung tướng Mỹ đã nghỉ hưu Ben Hodges nói với CNN hôm 26/11: “Nếu họ tiếp tục giữ con tin người Mỹ, điều đó sẽ khiến Mỹ tập trung vào vấn đề này và khiến Mỹ tiếp tục gây áp lực lên người Israel”. Việc Israel quay trở lại chiến trường cũng có thể làm suy yếu sự ủng hộ quốc tế vốn đã lung lay.