Cam kết một đằng, thực hiện một nẻo
Chiều 15/6, tại lò sấy của Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp Đông Cường (xã Khánh Cường, Yên Khánh, Ninh Bình), gia đình bà Phạm Thị Bảy cùng 5 lao động đang đóng bao gần 60 tấn lúa vừa thu hoạch, sấy khô. Thở dài ngao ngán nhìn hàng chục tấn lúa giống, bà Bình cho biết: “Nghe kêu gọi của HTX, gia đình tôi đầu tư sản xuất 10 ha lúa giống HN6. Trước khi gieo cấy, Cty Quang Minh – đơn vị liên kết với HTX cam kết thu mua lúa giống với giá cao hơn giá lúa thương phẩm 12 giá. Giá lúa thương phẩm bán 600.000 đồng/tạ; lúa giống sẽ mua giá 720.000 đồng/tạ. Nhưng thu hoạch xong, Cty không thu mua theo giá cam kết, chỉ mua bằng giá lúa thương phẩm”.
Theo bà Bảy, HTX đứng ra ký hợp đồng với Cty, còn người dân không ký kết bất cứ hợp đồng nào. Khi thu hoạch, Cty đưa ra lý do giống lúa trộn lẫn các giống khác nên chỉ thu mua bằng giá lúa thương phẩm. Trong khi, quá trình sản xuất lúa giống, người dân mất thêm rất nhiều công chăm sóc, khiến chi phí sản xuất tăng thêm.
“Dù năm nay lúa được mùa nhưng Cty không thu mua theo giá cam kết khiến chúng tôi điêu đứng. Kỹ thuật chăm sóc cầu kỳ, nhiều công đoạn phải thuê nhân công nhưng giá bán thấp. Làm theo mô hình sản xuất lúa giống chất lượng cao càng khiến chúng tôi vất vả hơn bởi Cty cam kết một đằng, làm một nẻo”, bà Bảy phàn nàn.
Bà Bảy là một trong hàng chục hộ nông dân điêu đứng khi tham gia dự án sản xuất lúa giống chất lượng cao tại HTX nông nghiệp Đông Cường. Đây là một trong 2 đơn vị hưởng lợi từ dự án Trung tâm sản xuất lúa giống chất lượng cao xã Khánh Trung, Khánh Cường với vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước gần 150 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách trung ương là 134,9 tỷ đồng, còn lại vốn ngân sách địa phương. Dự án do UBND huyện Yên Khánh làm chủ đầu tư; 3 HTX nông nghiệp (gồm Đông Cường, Nam Cường (xã Khánh Cường) và Kiến Thái (xã Khánh Trung) thực hiện và ký kết với Cty chuyên cung cấp lúa giống.
Theo đó, tỉnh Ninh Bình và huyện Yên Khánh có cơ chế, chính sách hỗ trợ về cơ sở hạ tầng như trạm bơm, kênh, cống điều tiết…, giống gốc, vật tư nông nghiệp với định mức 2 triệu đồng/ha/vụ. Huyện còn hỗ trợ kinh phí tập huấn kỹ thuật, chỉ đạo sản xuất theo kế hoạch hàng vụ, hàng năm.
Ông Nguyễn Xuân Thụy, Chủ tịch UBND xã Khánh Cường cho rằng, dự án này không phát huy được hiệu quả. Diện tích sản xuất không đáp ứng yêu cầu, đầu ra sản phẩm của người dân vẫn bấp bênh. “Năm đầu thực hiện dự án đã không hiệu quả nên người dân không còn mặn mà. Tôi nghĩ rằng, năm tiếp theo, dự án không phát triển tiếp được”, ông Thụy nói.
Thiếu vốn đầu tư
Theo lãnh đạo HTX nông nghiệp Đông Cường, dự án do UBND tỉnh và UBND huyện thực hiện, UBND xã chỉ là đơn vị thụ hưởng. Tuy nhiên, trong quá trình thi công, đại diện HTX phát hiện điểm chưa hợp lý về hệ thống kênh mương như lòng mương nhỏ, không phù hợp và kiến nghị lên chủ đầu tư. Nhưng các kiến nghị không được ghi nhận.
“Chúng tôi hưởng lợi từ dự án các công trình như hệ thống kênh mương, trạm bơm. Còn phần cam kết thu mua sản phẩm, do HTX và Cty Quang Minh ký kết. Vì lí do kỹ thuật, giống lúa không đạt yêu cầu, bán giá thấp, chúng tôi không biết kêu ai”, ông Phạm Văn Hanh, Phó chủ nhiệm HTX nông nghiệp Đông Cường nói.
Đây là một trong nhiều dự án trong lĩnh vực nông nghiệp không hiệu quả, thiếu vốn đầu tư. Cũng tại tỉnh Ninh Bình, dự án giống thủy sản nước ngọt với tổng vốn 198,6 tỷ đồng hoạt động không đạt hiệu quả như mục tiêu ban đầu. Trong khi đó, cả 2 dự án này dự kiến hoàn thành, đi vào sử dụng năm 2015 nhưng đến nay Bộ KH&ĐT chưa bố trí đủ kế hoạch vốn. Cụ thể, dự án Trung tâm sản xuất giống lúa chất lượng cao thiếu 120 tỷ đồng; dự án giống thủy sản nước ngọt thiếu 110 tỷ đồng. Báo cáo kiểm toán quyết toán ngân sách nhà nước năm 2015, Kiểm toán Nhà nước đã yêu cầu Bộ KH&ĐT kiểm điểm và xử lý các cá nhân liên quan trong việc này.
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, việc bố trí kế hoạch vốn cho các dự án ít phát huy hiệu quả như trên, địa phương (đơn vị trình dự án) và Bộ KH&ĐT (đơn vị rà soát, thẩm định dự án trước khi trình Thủ tướng) phải chịu trách nhiệm.
“Trong bối cảnh vốn đầu tư phát triển khó khăn, việc đầu tư từ ngân sách nhà nước cần phải cân nhắc cẩn trọng, tránh rơi vào tình trạng đầu tư dàn trải, không hiệu quả. Nếu đã thực hiện phải xử lý trách nhiệm các cá nhân liên quan”, ông Long nêu ý kiến.
“Năm đầu thực hiện dự án đã không hiệu quả nên người dân không còn mặn mà. Tôi nghĩ rằng, năm tiếp theo, dự án không phát triển tiếp được”.
Ông Nguyễn Xuân Thụy, Chủ tịch UBND xã Khánh Cường
