"Cây đại thụ" của cải lương Nam bộ qua đời

NSND Phùng Há khi còn trẻ

Giới nghệ thuật cải lượng đã gạt nước mắt tiếc thương tiễn người nghệ sĩ nhân dân tài hoa  về cõi cực lạc vào lúc 0 giờ 30 phút, sáng nay (5/7). Bà mất khi tuổi chỉ còn một năm nữa là tròn một thế kỷ sống và cống hiến trọn cuộc đời cho cải lương (99 tuổi).

NSND Phùng Há tên thật là Trương Phụng Hảo, sinh ngày 30/4, năm 1911 tại làng Điều Hòa, tỉnh Mỹ Tho (nay là TP Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang). Bà có tuổi thơ khá cơ cực khi năm 12 tuổi phải vào lò gạch làm mướn. Nhưng nhờ có giọng ca hay, chất giọng tốt nên được nhiều người thương yêu, choàng gánh công việc. Giọng hát ê a của bà lọt tai các ông bầu gánh hát và đó là bước ngoặt cuộc đời để đi theo con đường nghệ thuật.

Ban đầu bà được ông bầu Tái Đồng Ban đưa về gánh hát. Và, vai diễn đầu tiên đánh dấu cuộc đời hoạt động nghệ thuật của bà là vai Giả Thị trong vở tuồng Hoàng Phi Hổ Quy Châu của soạn giả Nguyễn Công Mạnh. Đến năm 14 tuổi, NSND Phùng Há bắt đầu hát vai chính với nhiều dạng vai khác nhau: từ bi đến hài và cả những vai kép võ.

Vai đào chính đầu tiên mà NSND Phùng Há thể hiện là vai Thúy Kiều trong vở Kim Vân Kiều của soạn giả Trương Duy Toản.

Sau đó là các vở tuồng: Thôi Tử Thí Tề Quân, Mổ  tim Tỷ Can, Anh Hùng Náo Tam Môn Nhai của soạn giả  Nguyễn Châu Thành; vở tuồng khúc Oan vô lượng; Tôi của Ai của soạn giả Tư Chơi. Lúc đó, bà đóng cặp với nghệ sĩ Năm Châu được công chúng rất yêu thích.

Đến năm 18 tuổi, NSND Phùng Há lập gánh Huỳnh Kỳ, nhưng không bao lâu rã gánh, bà tiếp tục đầu quân cho các gánh hát: Năm Tú, Trần Đắc, Phước Cương, Phi Phụng.

Sau đó, NSND Phùng Há liên tục lập các gánh hát: Phụng Hảo (1946), Tam Phụng Hảo (1948), Việt kịch - Năm Châu (1949), Phụng Hảo 5 (1950)... lưu diễn khắp các tỉnh thành từ Nam chí Bắc, thậm chí còn sang Hồng Kông (Trung Quốc), Pháp biểu diễn.

Năm 1948 - 1949, NSND Phùng Há cùng soạn giả Trần Hữu Trang, NSND Nguyễn Thành Châu lập Hội Ái hữu nghệ sĩ tương tế (nay là Ban Ái hữu nghệ sĩ thuộc Hội Sân khấu TPHCM. Năm 1963, sau lần đi Pháp về, NSND Phùng Há tham gia giảng dạy tại khoa diễn viên cải lương,  Trường quốc gia âm nhạc và kịch nghệ Sài Gòn, góp phần đào tạo nên những nghệ sĩ tài danh: NSƯT Thanh Nga, NSƯT Bạch Tuyết, NSƯT Thanh Sang, NSƯT Thanh Thanh Hoa, NSƯT Nam Hùng...

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước, NSND Phùng Há cùng NSND Nguyễn Thành Châu, NSND Ba Vân làm cố vấn cho Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang và tham gia giảng dạy, đào tạo nên các nghệ sĩ ưu tú: Vũ Linh, Thanh Thanh Tâm, Kim Tử Long, Thoại Mỹ, Tấn Giao; nghệ sĩ Tô Châu, Thanh Lựu, Mỹ Hằng...

Nghệ sĩ  Phùng Há có nhiều vai tuồng hát để đời, mà trong đó ấn tượng sâu đậm trong lòng người hâm mộ là điệu hát của vai Lữ Bố trong vở Phụng Nghi Đình.

Bà không chỉ  là nghệ sĩ với giọng hát xuất sắc, diễn xuất tinh tế, mà bà còn có công đào tạo nhiều thế hệ nghệ sĩ, nhiều người đạt danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú. Với những đóng góp cho nghệ thuật, năm 1984 bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.

Mới đây,ngày 30/4, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thị Thu Hà đã đại diện lãnh đạo thành phố đến chúc thọ bà tròn 99 tuổi. Lễ sinh nhật của bà được tổ chức tại chùa Nghệ Sĩ, quận Gò Vấp, TPHCM. Thực ra bà không có ngày sinh, ngày sinh nhật của bà vinh dự được cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt chọn.

Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thị Thu Hà đến chúc thọ NSND Phùng Há tròn 99 tuổi.

Do hoàn cảnh tuổi thơ cha mẹ khó nghèo, chỉ lo mưu sinh, nghệ sĩ Phùng Há đã không biết được ngày sinh của mình. Sau 1975, thể hiện sự quý mến tài năng, đức độ của bà, cố Thủ tướng đã chọn một ngày thật có ý nghĩa đối với dân tộc là ngày thống nhất đất nước làm ngày sinh nhật của bà. Ông cũng thường có mặt trong những lễ sinh nhật của bà khi còn tại chức. NSND Phùng Há đã rất vui với ngày sinh nhật do “người bạn quý” Võ Văn Kiệt chọn cho.

Và bà đã thể hiện nhân cách của một nghệ sĩ lớn, xứng đáng với tình cảm của lãnh đạo đất nước và  đồng nghiệp, khán giả dành cho mình.Đã hơn 10 năm qua, hàng năm lãnh đạo TPHCM luôn có mặt trong ngày sinh nhật của NSND Phùng Há để thể hiện tình cảm, sự quan tâm của thành phố đến vị nghệ sĩ lão thành đã có nhiều đóng góp cho sự nghiệp văn hóa nghệ thuật của nước nhà.

Còn nhớ khi ở  độ tuổi hơn 80, NSND Phùng Há còn minh mẫn, khỏe mạnh, bà đã đề nghị gọi lễ sinh nhật do các cơ quan chức năng, nghệ sĩ thế hệ  con cháu, khán giả luôn tổ chức cho mình vào ngày 30/4 hàng năm là “Lễ sinh nhật nhớ ơn cha mẹ”. Bà ngỏ lời cùng tất cả những ai yêu quý bà hãy chuyển những món quà, lẵng hoa dự định tặng bà thành tiền từ thiện giúp người nghèo. Hàng năm, vào sinh nhật mình bà đều cùng các mạnh thường quân tổ chức những chuyến từ thiện mừng tuổi một cách ý nghĩa.

Ở lễ sinh nhật tuổi 99, NSND Phùng Há vẫn còn phấn khích đá chân, múa tay ra bộ để diễn vai Lữ Bố khiến mọi người vỗ tay thích thú mà cũng sợ bà... té. Rất vui vì sự quan tâm của đông đảo nghệ sĩ, khán giả vây quanh, nghệ sĩ Phùng Há đã quên mệt, trở thành... “siêu mẫu” 99 tuổi. Bà liên tục tạo dáng, giữ dáng đẹp trên chiếc ghế tựa đáp ứng nhu cầu được chụp ảnh chung không ngớt của quan khách. Cảm động nhất là sự quan tâm đặc biệt của lão nghệ sĩ trăm tuổi với các cháu bé tuổi nhi đồng. Chỉ với những khách dự sinh nhật nhí này, bà mới có sự ưu ái đặc biệt là nắm tay, hỏi chuyện.

NSND Phùng Há  từng chia sẻ: “Vai diễn nào tôi cũng thích dù  lớn hay nhỏ, chính hay phụ. Là diễn viên phải diễn tròn vai và hết khả năng, nhiệt tình để gởi  đến khán giả”. Những bạn diễn ăn ý với NSND Phùng Há lúc bấy giờ là: NSND Nguyễn Thành Châu, Tư Út, Tư Thạch, Từ Anh, Ba Du, Duy Lân, Năm Phỉ... Ở các vùng quê, còn lắm bà con khó khăn, rất cần được chia sẽ, hỗ trợ. Tôi còn sống ngày nào, cố gắng đi làm từ thiện ngày đó”.