Để hỗ trợ người hút thuốc lá cai nghiện, trên thế giới hiện đã có các hướng dẫn điều trị cai nghiện thuốc lá bao gồm các khuyến cáo cụ thể về biện pháp tư vấn cai thuốc lá có kết hợp hay không kết hợp với thuốc điều trị cai thuốc lá. Các biện pháp điều trị này đã được chứng minh về mặt khoa học là an toàn và hiệu quả trong cai nghiện thuốc lá và cần được phổ biến rộng trong cộng đồng.
Theo số liệu điều tra toàn cầu năm 2015(GATS) của Tổ chức Y tế Thế giới, tại Việt Nam, nhu cầu được tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá ngày càng cao với 53,6% những người hút thuốc muốn bỏ thuốc lá và 39,6% đã có nỗ lực bỏ thuốc lá trong 12 tháng qua. Hiện nay, Chương trình tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá đã được triển khai thí điểm tại Việt Nam, tuy chưa có tài liệu hướng dẫn cập nhật cho các cán bộ y tế về tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới nhưng các biện pháp cai nghiện thuốc lá do Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo đã được chứng minh an toàn, hiệu quả, khả thi trong việc giảm nhẹ gánh nặng y tế, kinh tế - xã hội do hút thuốc lá.
Tỷ lệ tử vong của người cai thuốc lá giảm về mức của người không hút thuốc lá tương ứng thời điểm cai thuốc lá: tuổi thọ sẽ tăng thêm 3, 6, 9 hoặc 10 năm nếu người hút thuốc lá cai thuốc lá từ năm 60, 50, 40 hay 30 tuổi. Cai thuốc lá giảm rõ nguy cơ mắc bệnh liên quan thuốc lá: nguy cơ ung thư phế quản giảm 50% - 90% sau 15 năm, nguy cơ ung thư hầu họng và đường tiêu hóa trở về mức bình thường sau 10 năm, nguy cơ tai biến mạch máu não trở về mức bình thường sau 1 năm, nguy cơ bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính giảm 50% sau 15 năm cai thuốc lá. Đối với người hút thuốc lá đã mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá, cai thuốc lá giúp làm chậm diễn tiến của bệnh: nguy cơ tái phát nhồi máu cơ tim và đột tử sau nhồi máu cơ tim sẽ giảm 50% sau 1 năm, trở về mức bình thường sau 5 năm, tốc độ sụt giảm chức năng phổi trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính về bình thường ngay khi cai thuốc lá. Cai thuốc lá giúp tăng hiệu quả thuốc điều trị: cai thuốc lá giúp phục hồi tính nhạy cảm với corticoid hít trong hen, tăng hiệu quả của điều trị kháng giáp tổng hợp trong cường giáp. Cai thuốc lá càng sớm thì hiệu quả về mặt sức khỏe càng cao, dù cai thuốc lá ở tuổi 70 - 80 vẫn mang lại lợi ích cho sức khỏe rõ ràng.
Lợi ích về mặt y tế cũng được thể hiện gián tiếp qua lợi ích về mặt kinh tế. Giá phải trả cho một năm sống thêm có chất lượng (QALY: Quality Adjusted Life Year)dao động từ 128 đến 1450 đô la Mỹ, con số này đã được chứng minh có hiệu quả về lâm sàng lẫn kinh tế (lợi ích - chi phí) đối với các cơ quan cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu.
Tình trạng cai thuốc lá là sự từ bỏ hoàn toàn hút thuốc lá trong thời gian kéo dài ít nhất 12 tháng. Giảm số lượng điếu thuốc lá hút không được gọi là cai thuốc lá. Thỉnh thoảng mới hút một điếu cũng không được gọi là cai thuốc lá.Tình trạng đã cai thuốc lá (ex-smoker) không bao giờ tương đương với tình trạng không hút thuốc lá (non-smoker) vì bất kỳ lúc nào người đã cai thuốc lá cũng có nguy cơ cao tái nghiện thuốc lá trở lại và quá trình này diễn ra rất nhanh chóng. Như vậy, tình trạng cai thuốc lá bao giờ cũng là tình trạng tạm thời chứ không phải là cai thuốc lá vĩnh viễn.
