 |
LTS: Không phải tài nguyên hay ngân khố, BÁU VẬT vô giá của một quốc gia chính là trí tuệ và tính cách của quốc gia đó. Dân tộc nào cũng có trí tuệ và tính cách của riêng mình, khác ở chỗ điều đó được kết tinh - truyền lại sâu sắc đến đâu, được ứng dụng nhạy bén - mạnh mẽ mức nào trong công cuộc tiến hóa. Và Israel đã trở thành điển hình bậc nhất về việc sử dụng trí tuệ và tính cách người Do Thái, để trở thành Quốc Gia Khởi Nghiệp kiểu mẫu của nhân loại đầu thế kỷ 21.
Kinh tế Việt Nam đang vươn mình mạnh mẽ với hành trình toàn dân khởi nghiệp - chính phủ kiến tạo, vì vậy, càng cần học hỏi từ câu chuyện thần kỳ mang tên Israel. Đó là lý do vì sao Tập đoàn Trung Nguyên Legend, với "Hành trình Từ Trái Tim – Hành trình Lập Chí Vĩ Đại – Khởi Nghiệp Kiến Quốc cho 30 triệu thanh niên Việt" đã chọn "Quốc gia khởi nghiệp" là một trong 5 cuốn sách nền tảng đổi đời đem đi trao tặng, để đem lại sức mạnh tri thức đúng đắn và toàn diện, từ đó chuyển hóa thành sức mạnh tinh thần, sức mạnh vật chất tương xứng, tạo nên sức mạnh của quốc gia.
Đồng hành với Hành trình Từ Trái Tim, loạt bài viết dưới đây không nằm ngoài mục đích truyền tải đến quý độc giả một cách cô đọng về 10 BÁU VẬT - là trí tuệ và tính cách rất đặc trưng đã được người Do Thái vận dụng để tạo nên cuộc chuyển mình thần kỳ khiến thế giới muôn phần nể phục.
Từ thời lập quốc, Israel đã quan niệm rằng, để nền kinh tế quốc gia thật sự cất cánh cần 3 nhân tố bổ sung gồm: Làn sóng nhập cư mới, cuộc chiến tranh mới và ngành đầu tư mạo hiểm mới.
Là một quốc gia lấy nguồn lực nhập cư làm sức mạnh, người Do Thái Israel có 2 đặc tính mà có lẽ ít quốc gia nào có được, đó là tính mạo hiểm và tinh thần dân tộc cực cao.
Báu vật thứ chín: Tính thích nghi, ưa mạo hiểm
1. Tính thích nghi ưa mạo hiểm của dân nhập cư
Từ trước khi lập quốc, Israel đã đặt lên trên hết mục tiêu trở thành ngôi nhà chung để những người do Thái vong quốc, lưu lạc từ mọi nẻo trên khắp hành tinh trở về.
Năm 1950 (2 năm sau khi nhà nước Do Thái ra đời), Chính phủ Israel đưa ra Luật Hồi quốc, đảm bảo rằng: “Mọi người Do Thái đều có quyền đến với Israel” mà không có hạn ngạch số lượng.
Luật này cũng định nghĩa một người Do Thái là “người sinh ra từ mẹ là người Do Thái, hoặc đã cải đạo sang đạo Do Thái”. Quyền công dân Israel cũng được cấp cho cả vợ hoặc chồng không phải người Do Thái, cho trẻ em không phải người Do Thái và cháu của người Do Thái cũng như vợ hoặc chồng của họ.
Với chính sách Hồi quốc rộng mở này, lịch sử Israel ghi nhận 2 chiến dịch tiếp nhận làn sóng nhập cư rất lớn. Trước hết phải kể đến chiến dịch Moses diễn ra vào năm 1984 đưa hơn 8.000 người Do Thái Ethiopia đến Israel. Độ tuổi trung bình của những người này là 14. Một ngày sau khi đặt chân đến Israel, tất cả đều có quyền công dân.
Nhiều người Do Thái từ Ethiopia khi nhập cư vào Israel không biết chữ, ngay cả tiếng mẹ đẻ, họ cũng không biết đọc, biết viết. Điều này đã gây áp lực lớn lên nền kinh tế Israel. Nhưng chỉ 7 năm sau chiến dịch Moses, Israel lại tiến hành một chiến dịch không vận khác để đón người Do Thái Ethiopia trở về ngôi nhà chung của dân tộc Do Thái - đất nước Israel.
Gần một nửa số người trưởng thành Ethiopia từ 25 đến 54 tuổi không có việc làm, và đa số người Israel gốc Ethiopia sống nhờ trợ cấp Chính phủ. Nhiều chuyên gia nước ngoài dự báo, cộng đồng Ethiopia dù được Chính phủ Israel trợ cấp và hỗ trợ hết mực vẫn sẽ không hoàn toàn hòa nhập và tự lập được trong ít nhất là một thập niên nữa.
Tuy nhiên, có lẽ họ đã sai khi nhận định như vậy!
Thực tế, người dân nhập cư đã góp phần tạo ra phép màu kinh tế Israel. Lúc mới lập quốc năm 1948, dân số Israel là 806.000 người. 60 năm sau, con số này là 7,1 triệu người, tức là đã tăng gần 9 lần. Công dân Israel sinh tại nước ngoài chiếm hơn 1/3 dân số cả nước, gần gấp ba lần tỉ lệ tương tự của nước Mỹ. 9 trong số 10 người Do Thái Israel hoặc là dân nhập cư, hoặc là con cháu thế hệ thứ nhất hay thứ hai của dân nhập cư.
Israel giờ đây là nhà của người dân hơn 70 quốc tịch và nền văn hóa khác nhau. Trên đường phố quốc gia này, bạn có thể ăn gần như bất kỳ đặc sản nào, từ Yemen, Nga, Địa Trung Hải cho đến bánh sừng bò Mỹ. Nấu ăn là việc mà hàng lớp người Do Thái nghèo khổ chọn làm khi mới đặt chân đến Israel.
Nhưng chỉ một thời gian rất ngắn sau đó, người ta đã thấy dân nhập cư tràn đi khắp nơi. Khi bước chân vào một doanh nghiệp khởi nghiệp hay một trung tâm R&D lớn ở Israel, bạn có thể tình cờ nghe nhân viên nói tiếng Nga.
Tính thích nghi và ưa mạo hiểm của dân nhập cư là triệu chứng của một nền kinh tế năng động. Ở những quốc gia phát triển, khi một người đã có công việc tốt hoặc sinh trưởng trong gia đình giàu có, hiếm khi họ chọn cách từ bỏ tất cả để bắt đầu từ con số 0 thực sự. Nhưng ở Israel thì khác. Những con người nhập cư ở một vùng đất mới và đang nghèo túng, cho dù quá khứ có như thế nào, từng giàu có hay nghèo đói thì khi chỉ có 2 bàn tay tắng, họ sẽ thấy mình chẳng còn gì để mất và chỉ nhìn thấy ở phía trước những gì có thể làm được.
Trong bài viết đầu tiên, khi phân tích về tính luôn nghi ngờ để sáng tạo của người Israel, chúng tôi đã nhắc đến Shai Agassi, người sáng lập Better Place (kinh doanh xe hơi điện và xây dựng trạm đổi ắc quy), người đã giúp đất nước không lệ thuộc vào dầu mỏ. Anh đã từ bỏ vị trí CEO tập đoàn SAP ở Đức để quay về nước khởi nghiệp.
Những lớp học tiếng Hebrew được tổ chức miễn phí cho người nhập cư. Ngoài sự mạo hiểm, người Israel còn có tính thích nghi rất cao, nhờ thế họ có thể tồn tại ở đất nước đa ngôn ngữ, văn hóa. Một ví dụ điển hình cho tính thích nghi là việc học hỏi ngôn ngữ.
Cụ thể, Israel thường tổ chức khóa học tiếng Hebrew miễn phí cho dân nhập cư: 5 tiếng mỗi ngày, trong ít nhất 6 tháng. Chính quyền thậm chí còn cung cấp một khoản trợ cấp cho phí sinh hoạt trong thời gian học tiếng, để người nhập cư có thể tập trung vào việc học ngôn ngữ mới thay vì bị phân tâm chỉ học cho xong.
Chỉ sau 6 tháng, người dân nhập cư có thể sử dụng tiếng Hebrew. Ngày nay, hầu hết người Israel đều nói tiếng Hebrew cùng với một ngôn ngữ khác, chính là thứ tiếng duy nhất họ biết khi đến Israel. Tại Phố Dizengoff náo nhiệt ở Tel Aviv, các quán cà phê cổ ngân nga tiếng Đức. Ở cuối con phố tràn ngập những biển hiệu tiếng Nga, thức ăn Nga... Ở đây, báo chí phát hành bằng tiếng Nga, thậm chí kênh truyền hình tiếng Nga... là điều bình thường.
Điều quan trọng nhất là việc Israel có thể là nước duy nhất tìm cách tăng số lượng dân nhập cư. Họ không phân biệt trình độ, năng lực dân nhập cư. Bộ Tiếp nhận và Nhập cư Israel chỉ tập trung vào việc mang người nhập cư về nước.
Có nhiều người nhập cư, vừa mới đến đã lao vào chiến đấu, cầm trên tay khẩu súng để bảo vệ nhà nước Israel. Có những người nhập cư, chỉ sau 6 tháng đến 1 năm đã trở thành kỹ sư công nghệ giỏi và họ đã và đang đóng góp nhiều hơn thế cho Israel. Điều quan trọng nhất, có lẽ là họ sản sinh ra thứ văn hóa ưa mạo hiểm, tính thích nghi cao độ với hoàn cảnh mới.
2. Tính thích nghi, ưa mạo hiểm vì điều kiện thiên nhiên
Nếu không có người nhập cư, Israel đã không có ngày hôm nay. Nhưng nếu xét cụ thể về tính thích nghi và ưa mạo hiểm, có lẽ chúng ta cũng cần nói đến một nguyên nhân sâu xa khác, đó là khả năng thích nghi, ưa mạo hiểm của người dân, một phần bắt nguồn từ điều kiện tự nhiên của Israel.
Sự thích nghi của người Israel với điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt có thể nhận thấy rõ nhất ở các nông trang. Trong suốt Cuộc chiến Độc lập năm 1948, nông trang Hatzerim đã bị tấn công và cắt đứt nguồn nước mà họ phải mất một năm mới xây dựng xong đường ống có đường kính 6 inch dẫn nước ngọt từ khu vực cách đó 40 dặm về.
Sau khi cuộc chiến kết thúc, do đất bị nhiễm mặn, khó canh tác, năm 1959, những thành viên nông trang đã tranh cãi về chuyện đóng cửa Hatzerim để chuyển đến địa điểm khác có môi trường thân thiện hơn. Nhưng cuối cùng, cộng đồng này đã quyết định ở lại khi nhận ra vấn đề đất nhiễm mặn không chỉ ảnh hưởng đến Hatzerim mà hầu như là toàn bộ vùng Negev. Hai năm sau, thành viên quản lý nông trang Hatzerim đã thau rửa đất đai tới mức có thể trồng trọt được.
Ngày nay, Israel dẫn đầu thế giới về tái chế nước thải: Hơn 70% lượng nước được tái chế, gấp ba lần tỉ lệ tại Tây Ban Nha, quốc gia đứng vị trí thứ hai. Nhưng nông trang Mashabbe Sade, cũng trong sa mạc Negev còn đi xa hơn, họ tái chế nước đến 2 lần.
Dù thế, các nông trang viên vẫn không ngừng tìm kiếm những điều mới mẻ từ ngay trong điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt. Họ đào giếng sâu bằng chiều dài 10 sân bóng đá và phát hiện nguồn nước vừa ấm vừa mặn. Giáo sư Samuel Appelbaum, trường Đại học Ben-Gurion tại Negev nhận ra, đây là nguồn nước hoàn hảo để nuôi cá nước ấm.
"Thật không đơn giản khi phải thuyết phục mọi người rằng nuôi cá trên sa mạc là việc làm có ý nghĩa", nhà ngư học Appelbaum nói. "Nhưng việc đập tan ý nghĩ rằng đất đai cằn cỗi đồng nghĩa với vô dụng là rất quan trọng" .
Các nông trang viên bắt đầu bơm nguồn nước nóng 37 độ C vào trong các bể chứa cá rô phi, cá chẽm và cá vược để sản xuất thương mại. Sau khi được dùng trong bể cá, chỗ nước chứa chất thải của cá giờ lại là nguồn phân bón hoàn hảo cho các rặng cây chà là và ôliu. Các nông trang cũng tìm ra cách trồng rau và cây ăn trái được tưới trực tiếp bằng nguồn nước ngầm vừa ấm, vừa mặn ấy.
Một thế kỷ trước, Israel đã được Mark Twain và nhiều du khách khác miêu tả là vùng đất đa phần cằn cỗi. Giờ đây nơi này có khoảng 240 triệu cây xanh do hàng triệu người cùng trồng. Rừng cây được trồng trên khắp đất nước khiến điều kiện tự nhiên của Israel được cải tạo rất tốt. Israel là quốc gia duy nhất đẩy lùi được sa mạc, ngăn chặn hiện tượng sa mạc hóa và cải tạo đất bán sa mạc thành khu vực rừng xanh hoặc canh tác.
Có thể nói, Israel là một nước mà người dân thường trực phải xuất phát ở vạch mốc khó khăn và họ đã vươn lên mãnh liệt. Nền kinh tế Israel không chỉ mở rộng, mà còn trải qua “cú nhảy vọt”, diễn ra khi một nước đang phát triển thu hẹp khoảng cách thu nhập theo đầu người với những quốc gia giàu có ở thế giới thứ nhất.
Để làm được điều đó, Israel đã dựa vào nguồn vốn duy nhất là con người - những con người liều lĩnh, dám mạo hiểm và thích nghi cao với mọi hoàn cảnh, nghịch cảnh. Từ những người nhập cư, phải di chuyển đến mảnh đất xa lạ, bị mất sạch mọi thứ và phải bắt đầu lại từ đầu đến những người ngày làm CEO, đêm tham gia chiến đấu và những nông trang viên buộc phải canh tác, sản xuất lương thực trên sa mạc.... Tất cả họ đều có ý chí, nghị lực kiên cường và điều ấy phần nào bắt nguồn từ tinh thần dân tộc.
* Nội dung bài viết được rút từ cuốn sách "Quốc gia khởi nghiệp" của các tác giả Dan Senor & Saul Singer, và nhiều tài liệu tham khảo khác. Đây là 1 trong 5 cuốn sách quý nền tảng đổi đời được Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ tự tay tuyển chọn, viết thư ngỏ, với mong mỏi sách sẽ đến tay tất cả các bạn trẻ và nhân dân cả nước, để thay đổi nhận thức, thôi thúc khát vọng vươn lên làm giàu, cùng xây dựng đất nước hùng cường.
