> Mở cửa cho 'cát tặc' hoành hành?
> Khởi tố nguyên lãnh đạo huyện vì khai thác cát
 |
| Chiều tối, các tàu cát khai thác từ cửa Lạch Huyện vào phun cát cho các bãi vật liệu xây dựng bên bờ sông Lạch Tray. |
Ngoài khu vực cửa Lạch Huyện, vùng cửa sông Văn Úc kéo dài từ huyện An Lão tới cửa biển cũng là một điểm nóng về tình trạng khai thác cát trái phép với cả trăm tàu ngày đêm hoạt động.
Tàu cát lộng hành
Tiếng động cơ phành phạch rền của hai chiếc tàu hút cát vang trên mặt sông Văn Úc dội vào khu vực khiến cho các hộ dân xóm Bãi thôn Câu Thượng (xã Quang Trung, huyện An Lão) bực bội. Họ hò nhau kéo nhau ra bãi sông nơi có nhiều khu đầm mà các hộ đã khai hoang nuôi trồng thủy sản nhiều năm nay.
Mặc người dân la hét, vung tay xua đuổi, những chiếc tàu cát vẫn điềm nhiên thả ống rút ruột lòng sông. Những người dân khu xóm không kiềm chế nổi, họ vác gạch đá ném về phía tàu cát nhưng chẳng ăn thua nên họ đành bất lực quay về.
Khúc sông Văn Úc chảy qua khu vực xã Quang Hưng từ mấy năm nay luôn là tâm điểm “hoành hành” của các tàu hút cát. Trên khúc sông không dài này lúc nào cũng có cả chục tàu cát thay nhau hoạt động. Lòng sông bị rút ruột khiến cho hàng trăm gốc tre chắn sóng ở mé sông bị mất dần. Hàng chục hec-ta đầm nuôi trồng thủy sản, đồng màu ở mé sông mà người dân mất bao năm khai khẩn mới hình thành bị sạt lở theo thời gian.
Theo UBND huyện An Lão, từ năm 2009, tình trạng khai thác cát trái phép trên sông diễn biến phức tạp với cả trăm tàu trọng tải 300-500 tấn hoạt động trên địa bàn 11 xã. Có lúc trên một khúc sông vài trăm mét có mấy chục tàu cát cùng nhau khai thác.
Mặc dù từ năm 2009, UBND huyện An Lão đã thành lập hẳn một Tổ liên ngành chuyên kiểm tra xử lý tàu khai thác cát trái phép nhưng cũng khó ngăn chặn được tình trạng khai thác cát trái phép tràn lan. Tàu khai thác cát có đủ chiêu né tránh lực lượng chức năng như làm mờ biển số, thường xuyên thay đổi địa điểm, giờ giấc hoạt động, khi bị kiểm tra thì bỏ chạy. Tổ liên ngành đã bắt giữ gần trăm lượt tàu vi phạm nhưng chỉ có thể xử phạt hành chính, sau đó các tàu này tiếp tục hoạt động.
Tuy nhiên, cửa sông Văn Úc, đoạn từ cầu Khuể ra tới cửa biển mới là điểm nóng nhất về hoạt động khai thác cát trái phép. Từ sáng sớm các tàu cát tỏa ra các điểm đua nhau hút cát. Sau khi hút đủ mướn (đầy cát), các tàu này cập vào các bãi cát gần chân cầu Khuể, cầu Cựu phun lên bờ bán cho các chủ kinh doanh vật liệu xây dựng. Từ đây, cát cũng được “làm sạch” cấp cho các dự án, nhất là dự án san lấp đường giao thông.
Theo tài liệu của Sở TN&MT, trên khu vực sông Văn Úc, có hai mỏ cát được cấp phép khai thác là mỏ cát tại xã Bát Trang (huyện An Lão) của HTX Thương binh Đoàn 2180 diện tích 8ha được cấp phép năm 2011 thời hạn 5 năm và mỏ cát tại cồn Nam (huyện Tiên Lãng) của Công ty cổ phần xây dựng và vận tải Hải Phòng diện tích gần 10ha, cấp phép từ năm 2010, thời hạn khai thác 4 năm. Đến nay, các mỏ cát này vẫn chưa hoàn thành các thủ tục cần thiết để khai thác, trong khi đó, từ lâu các tàu cát vẫn đua nhau kéo khai thác.
Vướng cơ chế?
Theo tài liệu của Sở TN&MT, từ năm 2006 tới nay, Hải Phòng có tất cả 11 doanh nghiệp được cấp phép khai thác cát san lấp với 14 dự án khai thác mỏ cát.
Trong đó, mới chỉ có 4 mỏ đã hoàn thành thủ tục thuê đất, đủ điều kiện khai thác gồm 3 mỏ ở cửa Lạch Huyện và một mỏ tại phía nam đảo Đình Vũ của ba doanh nghiệp là VINACONEX, Công ty cổ phần thương mại Kinh Thành và Công ty cổ phần thương mại xuất nhập khẩu Hải Nam (được cấp phép 2 mỏ). Số còn lại, ngoài 3 mỏ có thông báo và quyết định cho thuê đất thì có tới 7 mỏ mới chỉ có giấy phép mà chưa triển khai các thủ tục để đủ điều kiện khai thác.
 |
| Tàu cát tụ về bãi kinh doanh vật liệu xây dựng ở chân cầu Khuể trên sông Văn Úc. |
Chủ một doanh nghiệp được cấp phép khai thác cát san lấp cho biết công ty ông được cấp phép từ cuối năm 2011 nhưng chưa thể tiến hành các bước tiếp theo vì vướng mắc từ chính quy định của UBND TP Hải Phòng.
| Cục Thuế Hải Phòng cho biết, năm 2011 nguồn thu thuế tài nguyên và phí môi trường đối với các doanh nghiệp khai thác cát là hơn 5,6 tỷ đồng. Nhưng tổng cả năm 2012 và 6 tháng của năm 2013, con số này chỉ còn vẻn vẹn hơn 700 triệu đồng. |
Theo đó, Hải Phòng đưa ra quy định các doanh nghiệp khai thác cát phải có quy hoạch chi tiết 1/500, trong khi đó việc khai thác các cồn cát ở đáy sông, đáy biển nên các doanh nghiệp “bó tay” không thể thực hiện được yêu cầu này.
Theo chủ doanh nghiệp này, các doanh nghiệp chùng chình không hoàn thành các thủ tục thuê đất vì bị thành phố áp giá cho thuê đất, trong khi lại cho Công ty Hải Nam được hưởng giá thuê mặt nước chỉ bằng 1/5 lần so với giá thuê đất.
Không biết có phải do những vướng mắc này hay do sự buông lỏng quản lý của cơ quan chức năng mà dẫn tới tình trạng trong khi số lượng tàu hút cát ngày càng gia tăng, quy mô khai thác ngày càng rầm rộ nhưng số thu của cơ quan thuế ngày một giảm sút.
Cục Thuế Hải Phòng cho biết, năm 2011 nguồn thu thuế tài nguyên và phí môi trường đối với các doanh nghiệp khai thác cát là hơn 5,6 tỷ đồng. Nhưng tổng cả năm 2012 và 6 tháng của năm 2013, con số này chỉ còn vẻn vẹn hơn
700 triệu đồng.
Theo Cục thuế, trước đây số thu lớn chủ yếu do VINACONEX đóng thuế, phí nhưng doanh nghiệp này đã dừng khai thác cát từ năm 2011. Từ năm 2012 đến nay, chỉ còn Công ty Kinh Thành và HTX thương binh Đoàn 2180 kê khai đóng thuế, phí tài nguyên, còn các doanh nghiệp khác không thực hiện với lý do chưa khai thác. Cục thuế sẽ tiến hành kiểm tra, nếu phát hiện doanh nghiệp nào sai phạm sẽ thực hiện truy thu.
Lập lại trật tự
Ông Đỗ Trung Thoại, Phó chủ tịch UBND TP Hải Phòng cho biết, chiều 18/6, UBND TP đã tổ chức cuộc họp nhằm chấn chỉnh lại toàn bộ hoạt động khai thác, vận chuyển, kinh doanh cát trên địa bàn.
Theo ông Thoại, trước đây, Sở TN&MT đã phối hợp với các ngành thành lập Đoàn kiểm tra tiến hành kiểm tra hoạt động khai thác cát. Tuy nhiên, do hoạt động khai thác cát trên địa bàn ngày càng diễn biến phức tạp, nên UBND TP quyết định thành lập Đoàn thanh tra liên ngành để thanh tra toàn bộ các hoạt động trong lĩnh vực này. Sau khi có kết quả thanh tra, TP sẽ căn cứ vào đó đưa ra các giải pháp nhằm lập lại trật tự hoạt động khai thác, kinh doanh cát.
Ông Thoại cũng cho biết, UBND TP cũng đã thống nhất triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp khai thác cát để họ có đủ điều kiện hoạt động.
Theo đó, Hải Phòng sẽ áp giá cho thuê mặt nước đối với tất cả các doanh nghiệp khai thác cát. Mặt khác, các doanh nghiệp khai thác cát chỉ cần lập quy hoạch 1/2000 chứ không cần phải lập quy hoạch chi tiết 1/500 như quy định trước đây.
