Khu phức hợp di chỉ Vườn Chuối phát hiện năm 1969, trải qua 9 lần khai quật. Đợt khai quật vừa qua có quy mô lớn nhất, đồng thời đưa lại kết quả đáng kể, tiếp tục khẳng định giá trị quý báu của di chỉ này. Tuy nhiên, khu vực Vườn Chuối gồm 3 gò Vườn Chuối, Dền Rắn và Mỏ Phượng đều nằm trong phạm vi Dự án khu đô thị mới Kim Chung - Di Trạch của thành phố Hà Nội, Tổng Công ty Cổ phần Thương mại Xây dựng Vietracimex là chủ đầu tư. Phía tây gò Vườn Chuối nằm trong phạm vi mở đường quy hoạch Vành đai 3.5 của thành phố.
Các nhà khoa học báo cáo sơ bộ kết quả hôm 22/10, ngay sau đó chủ đầu tư tiến hành làm đường nội bộ, ảnh hưởng không nhỏ tới di chỉ. Công văn ngày 12/11 do Giám đốc Sở VHTT Hà Nội Tô Văn Động gửi UBND TP Hà Nội nêu: việc xây dựng đường nội bộ và san nền khu đô thị “đã xâm phạm vào khu vực di tích phân bố ở các gò Mỏ Phượng (san lấp toàn bộ di tích), Dền Rắn (diện tích san lấp vào phạm vi di tích khoảng 50%) và làm đường nội bộ vận chuyển vật liệu ở phía nam gò Vườn Chuối”.
Hiện tượng đào trộm cổ vật công khai sau khi đoàn khai quật khảo cổ dừng công trường. Các mộ táng và di vật phát hiện được ở hai hố khai quật tại gò Vườn Chuối nằm trong tầm ngắm của những kẻ đào trộm cổ vật. Người dân Lai Xá nhiều lần phản ứng về hiện tượng này, nay tiếp tục cảnh báo nạn đào trộm ở khu vực các nhà khảo cổ làm phát lộ di tích, di vật quan trọng.
PGS.TS Bùi Văn Liêm, Phó Viện trưởng Viện Khảo cổ học phụ trách công trường khai quật tại Vườn Chuối những ngày qua đều có mặt tại hiện trường, lo lắng thấy khu Mỏ Phượng, Dền Rắn bị san ủi khi chưa thực hiện khai quật di dời hiện vật, đồng thời lo ngại di vật mất đi trong quá trình thi công, hoặc mất trộm. Văn bản mới nhất do Viện trưởng Viện Khảo cổ học Nguyễn Gia Đối ký cũng đề xuất cần phương án bảo vệ khẩn cấp đối với khu di chỉ này.
SỚM XẾP HẠNG DI TÍCH
Di chỉ Vườn Chuối là địa điểm khảo cổ học thời tiền sơ sử phân bố trên các gò đất ở thôn Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức. Các nhà khảo cổ xác định đây là một phức hệ di chỉ cư trú - mộ táng phát triển liên tục qua các thời kỳ văn hóa Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn thuộc giai đoạn tiền sử và sơ sử ở miền Bắc nước ta. GS.TS Lâm Thị Mỹ Dung phân tích, quá trình khai quật ghi nhận tồn tại ba lớp văn hóa khác nhau là Đồng Đậu, Gò Mun và Đông Sơn. Qua các đợt khai quật, các nhà khoa học làm phát lộ nhiều dấu tích gồm mộ táng, vết tích bếp, lò nấu đồng, hố chôn cột, hố đất đen, dải gốm đất nện, cụm gốm, vết tích ao hồ cổ và vết tích động thực vật cùng bốn nhóm hiện vật chủ yếu đồ đá, đồng, gốm và đồ gỗ.
Chuyên gia khảo cổ và các nhà khoa học nhất trí cần sớm lựa chọn phương án bảo tồn khẩn cấp khu di chỉ này. PGS.TS Bùi Văn Liêm chia sẻ đề xuất của Viện Khảo cổ học: Bảo tồn 6.000m nửa phía Đông di chỉ, khoanh vùng bảo vệ và xây dựng hồ sơ xếp hạng và bảo vệ di tích theo quy định pháp luật về di sản văn hóa. Tiến hành khai quật nghiên cứu di dời 6.000m nửa phía Tây di chỉ Vườn Chuối. Sau khi kết thúc nghiên cứu, giải phóng mặt bằng phục vụ xây dựng tuyến đường Vành đai 3.5 của thành phố Hà Nội.
Riêng với di chỉ Dền Rắn và Mỏ Phượng, Viện Khảo cổ đề nghị UBND thành phố Hà Nội chỉ đạo Tổng CTCP Thương mại Xây dựng phối hợp với Sở VHTT Hà Nội và các cơ quan chuyên môn tiến hành khai quật di dời khu vực phân bố di tích khảo cổ trước khi thực hiện xây dựng khu đô thị. Tuy nhiên đáng tiếc khu vực này đã gần như bị san phẳng trong quá trình thi công đường nội bộ những ngày qua.
Lãnh đạo Sở VHTT cho biết, Sở phối hợp viện Khảo cổ học có văn bản gửi UBND huyện Hoài Đức có ý kiến về việc đưa nửa phía Đông di chỉ (bảo tồn 6.000m2) vào khu vực bảo vệ di chỉ khảo cổ, làm cơ sở triển khai các công việc tiếp theo của việc đưa đi chỉ vào danh mục kiểm kê di tích của thành phố. Đồng thời, Sở cũng xin ý kiến Cục Di sản Văn hóa về các nội dung khác liên quan đến việc khai quật khảo cổ tại nửa phía Tây di chỉ Vườn Chuối, việc tiến hành khai quật di dời khu vực phân bố di tích khảo cổ đối với các di chỉ Dền Rắn và Mỏ Phượng.
Sở VHTT Hà Nội đề nghị UBND TP Hà Nội sớm có văn bản gửi Tổng CTCP Thương mại Xây dựng Vietracimex về việc bảo vệ di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối theo pháp luật về di sản văn hóa và nội dung tại các văn bản có liên quan. Thời gian qua các chuyên gia tỏ ra lo ngại trước sự “bình chân như vại” của huyện Hoài Đức. Sở cũng đề nghị UBND TP Hà Nội chỉ đạo UBND huyện Hoài Đức có phương án phân công các đơn vị thường xuyên bảo vệ, ngăn chặn và xử lý kịp thời các hành vi đào trộm cổ vật tại Vườn Chuối. Trường hợp thấy khả năng có di tích hoặc di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thì chủ dự án phải tạm ngừng thi công và thông báo kịp thời cho UBND huyện Hoài Đức, Ban Quản lý di tích danh thắng thuộc Sở VHTT để có biện pháp xử lý kịp thời.
Photo: .. Tiếp tục mở rộng khai quật
TS Nguyễn Doãn Văn, Trưởng BQL Di tích Danh thắng Hà Nội cho biết, Sở báo cáo lãnh đạo TP Hà Nội về việc tiếp tục cho mở rộng diện tích khai quật tại đây. Hiện việc thi công con đường 3.5 đang tạm dừng, Sở VHTT Hà Nội phối hợp các cơ quan xây dựng phương án tối ưu nhằm bảo vệ di chỉ, trong đó có việc điều chỉnh con đường vành đai 3.5. Sở cũng tiếp tục thực hiện quy trình thực hiện kiểm kê, sớm xếp hạng di tích.
