Ngày 18/3/2003, Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) có Tờ trình đề nghị Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) phê duyệt Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (NCTKT) Dự án với tổng mức đầu tư là 2.724 tỷ đồng. Đến ngày 8/10/2003, VNS ký quyết định phê duyệt Báọ cáo NCTKT và đồng ý triển khai lập Báo cáo nghiên cứu khả thi (NCKT) với các nội dung: công suất dự kiến tăng thêm 500.000 tấn/năm phôi đúc liên tục, nguyên liệu chính quặng sắt khai thác trong nước và quy mô đầu tư (đầu tư mới đồng bộ dây chuyền sản xuất khép kín với các hạng mục từ khai thác mỏ nguyên liệu lò kốc, thiêu kết...), chỉ định nhà tư vấn nước ngoài (Tổng viện nghiên cứu thiết kế gang thép Bao Đầu Trung Quốc - BERIS) lập Báo cáo NCKT, thời gian thực hiện từ quý IV/2003 đến quý I/2004…
Năm 2007, TISCO và nhà thầu Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) ký hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị, xây dựng và lắp đặt (EPC) với giá trị gần 161 triệu USD với cam kết “trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng, đã bao gồm các khoản thuế và chi phí cần thiết” và trong quá trình thực hiện hợp đồng, nhà thầu này đã cung cấp nhiều thiết bị sai khác về nguồn gốc xuất xứ, chủng loại nhưng đến năm 2012, VNS và TISCO có văn bản gửi Bộ Công Thương và Chính phủ xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư lên thành 8.104 tỷ đồng, tăng 4.261 tỷ đồng so với ban đầu.
Đáng chú ý, thời điểm khi TISCO, VNS và Bộ Công Thương xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án thì đa số các bộ, ngành được lấy ý kiến đều phản đối, cho rằng thiếu cơ sở. Bỏ qua những khuyến cáo, tổng mức đầu tư được điều chỉnh tăng nhưng toàn bộ các hạng mục chính chưa hoàn thành; MCC chưa chuyển đủ thiết bị theo danh mục, tình trạng máy móc hư hỏng và đặc biệt dự án chậm tiến độ 10 năm.
 |
Chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư và kế hoạch đầu tư điều chỉnh với tổng mức đầu tư là hơn 3.843 tỷ đồng.
“Khi điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư, TISCO không tiến hành thẩm định lại những nội dung thay đổi (chi phí xây dựng, lắp đặt; chi phí thiết bị…) mà điều chỉnh giảm các chi phí khác để bù cho phần tăng thêm của chi phí thiết bị là không đúng quy định tại Nghị định số 12/NĐ-CP” - TTCP chỉ rõ trách nhiệm thuộc về Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc, lãnh đạo các phòng tham gia thẩm định VNS và Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc, Giám đốc, Phó giám đốc Ban QLDA TISCO.
Dự án Gang thép Thái Nguyên hoang tàn, gỉ sét  |
Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) và các nhà thầu đã dừng thi công. TISCO đã thanh toán thay MCC tiền thuế (11,6 triệu USD) và chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị, trong khi MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD. Bỏ qua những khuyến cáo, tổng mức đầu tư được điều chỉnh tăng nhưng toàn bộ các hạng mục chính chưa hoàn thành; MCC chưa chuyển đủ thiết bị theo danh mục, tình trạng máy móc hư hỏng và đặc biệt dự án chậm tiến độ 10 năm và dừng thi công.
Tại thời gian thanh tra, tổng giá trị TISCO thanh toán cho dự án là hơn 4.400 tỷ đồng; tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả trên 3.800 tỷ đồng (hiện lãi vay phải trả hơn 40 tỷ đồng một tháng), trong đó thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng nhưng các hạng mục của dự án đều chưa hoàn thành.
Kết luận của TTCP xác định, MCC cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật với giá trị hơn 38 triệu USD. Hiện một số thiết bị đã bị gỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng, tiến độ của dự án. Dù vậy, TISCO đã không yêu cầu tái xuất, phạt vi phạm mà còn làm các thủ tục để tiếp nhận. Cụ thể, có các máy móc, thiết bị đã nhập khẩu với tổng giá trị 31,5 triệu USD có sai khác về mã hiệu, thông số kỹ thuật…; 5 đầu máy toa xe trị giá hơn 5 triệu USD và 42 chiếc ô tô trị giá hơn 1 triệu USD được nhập về đều sai khác về trọng tải.
“Hiện một số thiết bị đã gỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án, thiệt hại vốn đầu tư", kết luận thanh tra nêu.
 |
Vốn điều lệ của TISCO tới cuối năm 2018 gần 1.937 tỷ đồng, nhưng nợ phải trả chiếm khoảng 82% cơ cấu vốn. Vốn chủ sở hữu chiếm 18% tổng nguồn vốn, theo Ban kiểm soát, là tỷ lệ thấp, thấp hơn năm 2017 khi doanh nghiệp này mất cân đối tài chính.
"Nợ phải trả quá nhiều, gấp 4,65 lần vốn chủ sở hữu cho thấy cơ cấu vốn của TISCO không an toàn. Ngoài ra, khả năng thanh toán của công ty hiện là 0,7 lần, doanh nghiệp đang trong tình trạng tài chính "đặc biệt khó khăn, có khả năng không trả được các khoản nợ đến hạn".
Ban Kiểm soát cho rằng, công ty cần có giải pháp kịp thời tăng vốn chủ sở hữu, thu hồi nợ xấu. Tới cuối tháng 12/2018, các khoản nợ xấu của công ty gần 852 tỷ đồng, giá trị có thể thu hồi hơn 393,3 tỷ.
Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án Gang thép Thái Nguyên ban đầu có tổng mức đầu tư hơn 2.700 tỷ đồng, sau khi được bổ sung chỉnh sửa thì số tiền lên thành 3.843 tỷ đồng và đến năm 2012 tổng dự án được điều chỉnh tăng lên 8.104 tỷ đồng…
 |
Ngày 20/4/2019, Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) – Bộ Công an thông tin, đơn vị này đang điều tra 4 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên (Công ty TISCO).
Quá trình điều tra, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội “Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng” và tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”, xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty TISCO.
Đồng thời, khởi tố bị can, bắt tạm giam và khám xét người, nơi ở, nơi làm việc đối với 5 đối tượng.
Trong đó, hai bị can gồm: Mai Văn Tinh - nguyên Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Thép Việt Nam; Đậu Văn Hùng - nguyên Tổng Gíam đốc Tổng Cty Thép Việt Nam về tội “Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng”, quy định tại Điều 224 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Ba bị can: Trần Trọng Mừng - nguyên Tổng Giám đốc Cty TISCO; Trần Văn Khâm - nguyên Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty TISCO và Ngô Sỹ Hán - nguyên Phó Tổng Giám đốc, Trưởng ban Quản lý Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty TISCO cùng về tội “Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng”, quy định tại Điều 224 Bộ luật Hình sự năm 2015 và tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”, quy định tại Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Các quyết định khởi tố vụ án, bị can đã được Viện KSND Tối cao phê chuẩn. Quá trình khám xét, cơ quan điều tra đã thu giữ một số hồ sơ tài liệu quan trọng có liên quan đến vụ án.
Bí thư Hà Nội Hoàng Trung Hải có vi phạm trong dự án
Liên quan đến sai phạm tại dự án Gang thép Thái Nguyên, tại kỳ họp thứ 41 vừa diễn ra, Ủy ban Kiểm tra Trung ương (UBKT T.Ư) đã tiến hành kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Thép Việt Nam.
Theo UBKT T.Ư, Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Thép Việt Nam đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát, để Tổng Công ty có nhiều vi phạm, khuyết điểm nghiêm trọng trong thực hiện Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn II – Công ty Gang thép Thái Nguyên (Dự án TISCO II), gây hậu quả rất nghiêm trọng, làm thiệt hại lớn tiền và tài sản của Nhà nước, nhiều cán bộ, đảng viên liên quan bị xử lý hình sự, gây bức xúc trong xã hội.
Các cá nhân như nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Thép Việt Nam: Nguyễn Kim Sơn, Đặng Thúc Kháng chịu trách nhiệm người đứng đầu về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Đảng ủy; Lê Phú Hưng, nguyên Phó Bí thư Đảng ủy, nguyên Tổng giám đốc và Trịnh Khôi Nguyên, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Thép Việt Nam cùng chịu trách nhiệm về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Đảng ủy và trách nhiệm cá nhân trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được phân công.
Các ông Mai Văn Tinh, nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Chủ tịch HĐQT; Đậu Văn Hùng, nguyên Phó Bí thư Đảng ủy, nguyên Tổng giám đốc Tổng Công ty Thép Việt Nam và Trần Văn Khâm, nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Chủ tịch HĐQT; Trần Trọng Mừng, nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Tổng giám đốc; Ngô Sỹ Hán, nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, nguyên Phó Tổng giám đốc Công ty Gang thép Thái Nguyên chịu trách nhiệm chính, trực tiếp về những vi phạm, khuyết điểm trong triển khai thực hiện Dự án TISCO II. Cùng với tập thể và các cá nhân nêu trên, qua kiểm tra, UBKT Trung ương nhận thấy: Ban cán sự đảng Bộ Công thương đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, để Bộ Công thương có nhiều vi phạm, khuyết điểm trong thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với Dự án TISCO II. Ông Vũ Huy Hoàng, Bí thư Ban cán sự đảng, Bộ trưởng (giai đoạn 2007 – 2016) chịu trách nhiệm chính về những vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự đảng Bộ Công thương; các nguyên Ủy viên Ban cán sự đảng, nguyên Thứ trưởng: Lê Dương Quang, Đỗ Hữu Hào cùng chịu trách nhiệm về những vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự đảng Bộ Công thương và trách nhiệm cá nhân trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được phân công.
Ông Hoàng Trung Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, trong thời gian giữ cương vị Ủy viên Ban cán sự đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ đã có vi phạm, khuyết điểm khi cho một số ý kiến chỉ đạo đối với Dự án TISCO II.
Các cá nhân khác như: nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ: Văn Trọng Lý, Nguyễn Hữu Vũ và Nguyễn Văn Tài, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, Đỗ Cảnh Dương, Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường, nguyên cán bộ Văn phòng Chính phủ có vi phạm, khuyết điểm trong tham mưu Lãnh đạo Chính phủ cho ý kiến chỉ đạo đối với Dự án TISCO II.
Theo UBKT T.Ư, vi phạm của Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Thép Việt Nam, của Ban cán sự đảng Bộ Công thương và các đồng chí nêu trên đã ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức đảng, đến mức phải xem xét kỷ luật.
