Theo thạc sĩ xã hội học Trần Đình Dũng, quá trình định hình nhân cách của một đứa trẻ luôn luôn đi theo giai đoạn 3 năm. Tuy nhiên, thông thường mọi người hay chú ý đến các mốc 6 năm, 12 năm, 18 năm… mà quên đi giai đoạn 3 năm đầu đời, giai đoạn nền tảng để hình thành nhân cách.
Cũng như khi nhìn một tòa nhà, người ta thường quan tâm đến kiến trúc tổng thể, phòng ốc, thiết kế nội thất, ít khi nào nhìn vào nền móng bên dưới. Cũng thế, 3 năm đầu đời là nền móng mà không ai nhìn thấy, tuy nhiên nó cũng giống như móng của một ngôi nhà có vững thì công trình ấy mới bền chắc với thời gian.
 |
Thông thường trong 3 năm đầu đời của trẻ, cha mẹ thường để ý nhiều đến những chuyển biến về mặt thể chất cho con, dành cho bé nguồn dinh dưỡng tốt nhất, sự chăm sóc tối ưu. Song theo thạc sĩ Đình Dũng, điều quan trọng nhất mà nhiều phụ huynh lại quên đó chính là việc xây dựng nhân cách cho con, dạy cho con những giá trị đạo đức, lối sống, cách cư xử với những người xung quanh.
Thế giới hữu hình và thế giới vô hình
Thế giới hữu hình là những gì hiển hiện, có thể nhìn thấy, chạm đến, những điều có thể cân đong đo đếm được. Trong 3 năm đầu đời của trẻ, nhiều bậc cha mẹ thường dành quá nhiều ưu tư và lo lắng về thế giới hữu hình của con mà quên đi điều cần lưu ý nhất, đó là thế giới vô hình, là tính cách, nhân cách của bé, là tinh thần, tâm hồn, thái độ, nội tâm…
Trong một buổi trò về kỹ năng làm cha mẹ, khi được hỏi “Các bạn muốn con mình sau này sẽ trở nên như thế nào?”, hầu hết ông bố, bà mẹ trẻ đều nghĩ ngay đến những điều hữu hình "Tôi muốn con mình thành bác sĩ, kỹ sư, nhà giáo, doanh nhân"… Tất cả đều đúng, đều tốt đẹp, nhưng không hoàn toàn đúng với thời gian.
"Có bao giờ chúng ta nghĩ giống như nhà văn Sơn Nam: 'Tôi muốn con mình trở thành người tử tế, con mình lớn lên trở thành một người chính trực, trung thực, cho bản thân con, cho gia đình nhỏ, không gian nhỏ của con và cho xã hội'?. Quan trọng hơn cả là nền móng, giá trị gia đình, là niềm tin, nghị lực, nội lực bên trong mỗi con người. Nó giúp chúng ta đứng vững, không khom lưng, không khuỵu gối, đó mới chính xác là điều chúng ta nên dạy cho con mình", thạc sĩ Đinh Dũng gợi mở.
Trẻ lên ba, cả nhà tập nói
Khi trẻ đang tập nói và khi bé nói sai, ông Dũng khuyên, phụ huynh cần phải sửa ngay lập tức từng chữ một. Nếu không sửa kịp thời, ngay lập tức bé đã tiếp nhận vốn từ sai. Và khi người lớn cho bé vốn từ sai thì mai này lớn lên khả năng bé nói ngọng rất cao. Nghiên cứu khoa học cho thấy, em bé nào nói sai chữ, sai âm thì khi lớn lên khả năng thẩm âm giảm đến 50%, khi trẻ học nhạc hay ngoại ngữ sẽ bị thua thiệt hơn nhiều so với những em bé được bố mẹ sửa cho ngay khi còn nhỏ.
Làm thế nào để “dạy con từ thuở lên ba”?
Theo thạc sĩ Đinh Dũng, bất kỳ bố mẹ nào cũng yêu con, và nên thể hiện tình cảm với con mình. "Hãy yêu thương con theo cách mà chúng ta muốn được yêu thương. Không phải ai cũng biết cách bày tỏ tình cảm với con, nhưng hãy bắt đầu bằng hai cách vuốt ve và nói chuyện với bé".
Người mẹ có thể học hỏi từ bài học nuôi con theo phương pháp kangaroo, ôm con vào lòng, vuốt ve làn da bé, nắm tay bé, xoa lưng bé, xoa đầu, mân mê từng lọn tóc của bé… Qua đó trẻ sẽ cảm nhận được tình thương, cảm nhận được làn da của người thân thông qua xúc giác, hơi ấm tỏa ra từ thân nhiệt của cha mẹ, mùi hương cơ thể của mẹ, có khi bé sẽ ghi nhớ đến suốt đời. Nghiên cứu khoa học cho thấy trong 3 năm đầu tiên, việc va chạm thân thể và nói chuyện với con quan trọng gấp nhiều lần so với dinh dưỡng.
3 năm đầu tiên là giai đoạn định hình tất cả tính cách: yêu thương, giận hờn, ganh ghét, đặc biệt đây cũng chính là giai đoạn hình thành nên nhân cách của một con người.
Điều tiên quyết trong việc định hình và hoàn thiện nhân cách chính là thông qua sự tự tin. Do đó khi ở nhà, cha mẹ hãy chăm sóc con thông qua những cử chỉ vuốt ve, va chạm, nói chuyện với bé. Khi ra ngoài xã hội, hãy xây dựng cho trẻ sự tự tin bằng việc dẫn bé theo mỗi khi đi ra ngoài để bé được tiếp xúc với người lạ, môi trường lạ, âm thanh lạ. Từ đó bé sẽ có thêm thông tin, hình ảnh, hình khối, màu sắc, âm thanh, tự nhiên bên trong sẽ xuất hiện sự tự tin. Chắc chắn khi ấy trẻ sẽ có thêm những trải nghiệm cuộc sống rất thú vị.
Trong 3 năm đầu đời, trẻ học qua thông tin rất ít, chủ yếu qua hình ảnh và phản ánh chính xác những điều người lớn dạy cho mình. Khi nhìn thấy mọi người lễ phép với ông bà nội ngoại, bé nhìn thấy sẽ tự động lễ phép với ông bà, bố mẹ. Vì vậy muốn dạy con biết lễ phép, bố mẹ cần thay đổi cách hành xử của mình cho phù hợp để làm gương.
Tự tin là giá trị của chính bản thân bé, còn lễ phép là giá trị của cộng đồng, kính trên nhường dưới. Để dạy cho bé tính lễ phép, chỉ cần cho bé nhớ 4 chữ: Cảm ơn – Xin lỗi – Đi thưa – Về chào. Khi con cư xử trong môi trường gia đình, môi trường xung quanh, hàng xóm, bạn bè của bố mẹ mà trẻ thực hành một cách nhẹ nhàng, duyên dáng, thật lòng, thì hãy yên tâm rằng khi bé bước ra ngoài cuộc sống sẽ không quá tự cao, cũng không quá rụt rè nhút nhát.
Sự trung thực là điều cuối cùng phụ huynh cần dạy cho bé trong giai đoạn 3 năm đầu đời. Tuy nhiên, hầu hết bậc cha mẹ trẻ hay quên điều này. Khi dạy trẻ, hãy tâm niệm rằng: “Nếu con giỏi sẽ có người giỏi hơn con, nếu con giàu sẽ có người giàu hơn con, nhưng nếu con trung thực thì sẽ không có ai trung thực hơn con, vì bản chất của sự trung thực là trung thực”.
Để dạy cho trẻ trung thực, bước đầu tiên, đơn giản nhất, chỉ cần dạy cho bé gọi tên đúng sự việc. Trung thực là câu chuyện cha mẹ có thể đúc kết từ cuộc sống, từ cách cư xử hàng ngày để nói chuyện với con và dạy cho con.
 |
Khi trẻ đã có sự tự tin, lễ phép và sự trung thực, sau này trưởng thành bé sẽ biết không gây tổn hại cho bản thân, không gây tổn hại cho người khác. "Đừng để ý quá nhiều về thế giới hữu hình. Hãy chú trọng nhiều đến thế giới vô hình, bao gồm ý thức, nhân cách, quá trình định hình nhân cách quan trọng nhất là tự tin, lễ phép, trung thực. Từ đó trẻ có một năng lực để chơi, đón nhận thông tin mới, khoảng không gian càng lớn. Với ba giá trị này thì bé sẽ đứng vững khi bước ra thế giới bên ngoài", ông Dũng khuyên.
Bên cạnh đó, phụ huynh đừng quên dạy cho con nói điều mình làm và làm điều mình nói. "Trong quá trình trưởng thành, cha mẹ cần dạy cho con cách đón nhận những quan điểm trái chiều, xây dựng nhân cách cho con. Nuôi con là việc không hề đơn giản, dạy con là một hành trình gian truân đến suốt đời", theo thạc sĩ Đinh Dũng…
Theo Thụy Ân
VnExpress
