- Sự thật, ngay từ lúc mới sinh ra não bộ những bé trai đã có kích thước lớn hơn 8-11% so với não bộ bé gái, tuy nhiên tình trạng tương tự cũng xảy ra với đa số những cơ quan khác và kích cỡ toàn thân. Cũng có những khác biệt trong sự trưởng thành của não bộ. Với bé gái, não bộ phát triển sớm hơn một-hai năm so với bé trai. Thế nhưng không có chênh lệch lớn, khi so sánh não bộ hai giới trong những năm đầu cuộc đời.
Sự thật cũng không phải bé gái sử dụng cùng lúc cả hai bán cầu não, còn bé trai chỉ sử dụng bán cầu não trái để tái tạo ngôn từ, hoặc khi tính toán bé trai sử dụng vùng hải mã; bé gái – sử dụng vỏ não.
+ Tuy nhiên vẫn xuất hiện những khác biệt nhất định giữa hai giới.
- Với tư cách một nhà sinh học tôi không thể phủ nhận, có sự khác biệt nhất định giữa hai giới được lập trình ngay từ đầu. Tác động của testosteron trong cuộc đời bào thai thể hiện rõ qua các trò chơi hung hãn hơn và trong động lưc giới. Tuy nhiên tác động của nó với những năng lực khác, như khả năng định hướng không gian, không hề rõ ràng.
 |
Điều bất ngờ là ảnh hưởng rất yếu của các hoóc-môn với tính khí và phương pháp tư duy. Người ta cũng nói rằng, so với các bạn khác giới các bé gái phát triển về khẩu ngữ nhanh hơn. Kết quả nghiên cứu cho thấy, mức chênh lệch là không đáng kể. Cùng độ tuổi, nhìn chung các bé gái biết nói sớm hơn, song mức chênh lệch trung bình chỉ là một-hai tháng. Cụ thể, để có vốn vài trăm từ như bé gái 20 tháng tuổi, bé trai phải đợi đến tháng tuổi 21 hoặc 22.
+ Có thể đoán biết giới tính ở trẻ nhỏ thông qua hành vi ứng xử?
- Người ta đã tiến hành nhiều thí nghiệm với trẻ sau khi đã hóa trang. Trong một số bối cảnh có thể đoán chính xác hai phần ba số trường hợp, song cũng thường nhầm lẫn trong những trường hợp khác. Tự nhiên cơ thể bé trai thường to chắc, thô hơn và nhờ thế dễ đoán giới tính. Tuy nhiên đến hết hai tuổi hành vi ứng xử của cả hai giới rất giống nhau. Sự khác biệt không rõ ràng và chắc hẳn vì thế các bậc cha mẹ thường chọn trang phục mầu hồng và mầu xanh da trời cho chúng.
Mọi người không thích bị nhận nhầm giới tính bản thân hoặc con em mình. Vào thời điểm hai tuổi, trẻ bắt đầu lựa chọn đồ chơi và thể hiện rõ một chút tính hung hãn hơn ở bé trai. Tuy nhiên tất cả trẻ nhỏ đều quậy phá, hò hét như nhau. Và việc văn minh hóa chúng dựa trên nghệ thuật dạy chúng cái gì được phép, cái gì không. Nhìn chung các bé gái học nhanh hơn một chút, bởi não bộ của chúng phát triển nhanh hơn. Vào thời điểm 5-6 tuổi, khi bắt đầu nghĩa vụ đến trường, bé gái đã hiểu điều này, còn bé trai vẫn trong giai đoạn làm quen.
+ Trong trò chơi bộc lộ rõ sự khác biệt. Cùng hai-ba tuổi, bé gái chọn búp bê, bé trai – ô tô. Không thể thay đổi thực tế này, hàng chục nghiên cứu đã chứng tỏ như vậy.
- Có thể một vùng nào đó ở não bộ chịu trách nhiệm tiếp nhận yếu tố kích thích vận động làm cho các bé trai thích thú hơn với ô tô và bóng đá. Tuy nhiên những khác biệt này không lớn. Chúng được củng cố bởi sự nuôi dưỡng và nền văn hóa. Từ lúc mới sinh ra chúng ta đã đối xử với con trai khác con gái. Chúng ta đọc truyện cho con gái nhiều hơn; đá bóng với con trai nhiều hơn. Sau đó trẻ hòa nhập vào các mối quan hệ tương tác với bạn cùng lứa, nơi trong nhóm tồn tại quan niệm mạnh mẽ: bé gái cần cư xử thế nào, bé trai – cư xử ra sao. Và hai giới nhanh chóng khác biệt bằng cách đó.
+ Như vậy theo giáo sư, không có bất cứ sự khác biệt nào trong cấu trúc não bộ bé gái và bé trai?
- Không. Nếu nói về thiên hướng chọn đồ chơi và trò chơi, cho đến nay người ta không tìm ra bất cứ đặc điểm nào của não bộ đảm trách sự lựa chọn này. Không có sự khác biệt cơ bản trong não bộ bé gái và bé trai. Chỉ có duy nhất những khác biệt rất nhỏ và không quan trọng.
Một lần nữa tôi nhấn mạnh: mãi qua quá trình học tập và trải nghiệm khác biệt, chúng ta mới hình thành những bộ não nhỏ bé theo cách khác.
+ Làm sao có thể nuôi dưỡng trẻ nhỏ không cần khuôn mẫu?
- Một số chuyên gia giáo dục khẳng định rằng, những khác biệt là tốt, là quan trọng và chúng ta cần có chúng, để sau này tạo dựng gia đình ổn định, nuôi dưỡng con cái hợp lý. Tôi chỉ muốn mọi người hiểu ra thực tế: tất cả những điều đó không hề được ghi trên “ổ cứng” của não bộ và hoàn toàn có thể giảm thiểu tối đa.
Tất nhiên giữa bé trai và bé gái có lỗ hổng khá lớn về năng lực đọc, hiện tượng thấy rõ tại các quốc gia công nghiệp phát triển. Bé gái hơn hẳn bé trai về phương diện này. Và nếu như chúng ta không tìm cách thay đổi từ những năm đầu đời, mức chênh lệch sẽ tồn tại lâu dài. Chúng ta cần phải tró chuyện nhiều hơn với bé trai, đọc truyện nhiều hơn cho chúng nghe, đặt nhiều câu hỏi hơn cho chúng trả lời.
Cần phải khuyến khích bé gái ganh đua, cạnh tranh. Đặc điểm bị coi là là ít nữ tính này, rất cần trong trường học và cuộc sống. Vẫn chứng kiến không ít bé gái miễn cưỡng chấp nhận thứ hạng kém trong lớp học, bởi chúng không cảm thấy thoải mái – khi phải ganh đua.
+ Liệu các bé gái có học toán nhanh hoặc đọc bản đồ nhanh như bạn cùng lứa khác giới?
- Người ta đã chứng minh được rằng, nếu nói về toán học, năng lực của hai giới là như nhau. Nhờ những chương trình giảng dạy thích hợp tại Mỹ và Canada những chênh lệch trong pham vi này đã biến mất. Những khác biệt trong kỹ năng đọc bản đồ và định hướng không gian bộc lộ rõ, nhưng liệu có ai dạy kỹ năng này trong trường học? Các bé trai rèn luyện kỹ năng này thông qua thực hành trò chơi điện tử, trong khi các bé gái – gần như không.
Tôi cho rằng, dần dần tất cả chúng ta đều sẽ không còn năng lực trên, bởi lẽ chúng ta ngày càng phụ thuộc vào hệ thống GPS (định vị toàn cầu). Lý do: não bộ hoạt động trên nguyên tắc: “sử dụng hoặc sẽ mất”.
+ Theo giáo sư, có cách gì xóa bỏ cách suy nghĩ khuôn mẫu máy móc về giới tính?
- Thật khó tự bóp nghẹt nó, tuy nhiên chúng ta cần nỗ lực, đặc biệt trong mối quan hệ với trẻ. Thực tế cả các bậc phụ huynh và nhà trường đã làm không ít, nếu nói về học sinh gái. Thấy rõ điều đó trong sự giảm dần mức chênh lệch trong tóa học và hoạt động thể thao. Tuy nhiên phần lớn bé trai vẫn lệ thụộc vào khuôn mẫu máy móc, theo đó con trai “không lắm lời”, ít đọc sách, kém cảm thông – tất cả khác xa sự thật.
Bé gái có quyền nhảy vào những địa hạt có thời từng được dành riêng cho con trai, chúng có thể đá bóng và điều đó là hợp lý. Thế nhưng khi con trai thích học ba lê, các bậc cha mẹ tá hỏa, bởi “nó sẽ thành đồng tính”. Khi nghe nói “bác sĩ”, chũng ta vẫn liên tưởng đến đàn ông; và nghĩ đến “đàn bà” - khi nghe nói “y tá”. Những “kỳ vọng” như thế ẩn mình trong mối giao thiệp giữa các bậc cha mẹ với con em mình hoặc giữa thầy cô giáo với học sinh lâu dần dẫn đến hậu quả hình thành suy nghĩ khuôn mẫu y hệt trong lớp trẻ.
+ Như vậy, đã chấm hết huyền thoại theo đó hai giới là những sinh linh từ các hành tinh khác?
- Đúng vậy. Tôi đã lớn lên trong tinh thần thời đại phụ nữ từ sao Kim và đàn ông - từ sao Hỏa. Với tư cách một nhà sinh học, tôi cũng muốn tin vào những khác biệt giới tính trong não bộ. Tự nhiên chúng ta bị đặt vào hoạt động của các hoóc-môn và chúng đóng vai trò hình thành những hành vi ứng xử khác, chủ yếu liên quan với động lực giới. Tác động của nhiễm sắc thể Y không phải vô nghĩa.
Chắc chắn chúng ta sẽ tìm ra những khác biệt giữa hai giới, tuy nhiên chúng không có tác động lớn đến hành vi ứng xử, khả năng và năng lực, như chúng ta vẫn nghĩ. Xem xét khía cạnh ảnh hướng của các hoóc-môn giới tính, hành vi ứng xử của hai giới tương đồng hơn nhiều so với ai đó có thể tiên đoán. Môi trường đã thắng. Não bộ ứng xử theo đúng như những gì các yếu tố kích thích bên ngoài đã tác động. Chúng ta học tập, chấp nhận và hình thành não bộ - cơ quan vốn đặc biệt dễ uốn nắm ở tuổi ấu thơ.
GS Lise Eliot từng được đào tạo tai Đại học Harvard và Đại học Columbia, hiện là giáo sư thần kinh học, Đại học Y Chicago. Đã nhiều năm GS Eliot nghiên cứu sự phát triển của não bộ trẻ em. Là tác giả hai cuốn sách nổi tiếng: “Sự phát triển não bộ và trí tuệ trẻ trong 5 năm đầu cuộc đời” và “Não bộ mầu hồng, não bộ mầu xanh da trời”.
Ngọc Vinh
Tri Thức Trẻ
