Mối lương duyên từ phim ra đời

Gánh cải lương Thiên Lý nằm lẩn khuất trong một căn hộ chung cư cũ, có tuổi đời hơn nửa thế kỷ tại số 4 Nguyễn Siêu (quận 1). Lối vào chung cư nhỏ hẹp với cánh cổng sắt đã han rỉ theo thời gian. Những bậc cầu thang bằng gạch men đã nhuốm màu rong rêu loang lổ bị bủa vây bởi những dây phơi quần áo đủ sắc màu.

“Rạp hát” cải lương nằm trong căn hộ cạnh giếng trời, cũng là nơi sinh hoạt của cộng đồng cư dân với la liệt những xô, chậu. Căn phòng rộng chừng 40m2, được bố trí khoảng 5 hàng ghế đơn giản cho khách ngồi phía sau và trải chiếu cho khách ngồi đằng trước. Hành lang đi vào phòng ngủ chừng 4m2 được tận dụng làm sân khấu với phông màn đơn giản.

Các nhạc công phải lui vào trong không gian chật chội của căn bếp để chơi nhạc. Vì nhỏ như thế nên mỗi đêm diễn, gánh hát chỉ phục vụ khoảng vài chục khán giả.

Gánh Thiên Lý chỉ có 2 nhân sự chính, gồm “bà bầu” kiêm diễn viên chính là cô đào Tú Quyên và cố vấn nghệ thuật kiêm MC là đạo diễn Việt kiều Leon Lê. Tú Quyên kể: năm 2017, đạo diễn Leon Lê về nước tìm kiếm diễn viên cho bộ phim Song Lang có nội dung nói về thân phận và cuộc đời những nghệ sĩ trên sân khấu cải lương của những năm 80 của thế kỷ trước.

Vừa tốt nghiệp khóa đào tạo Diễn viên Cải lương của trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM, Tú Quyên được bạn bè giới thiệu catting và may mắn được nhận vai cô đào Thùy Vân. Song Lang sau đó giành được giải Bông Sen Vàng cho phim truyện điện ảnh tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 21 năm 2019 cùng hơn 60 giải thưởng quốc tế danh giá.

Trên đà thành công, đạo diễn Leon Lê mong muốn làm tiếp các bộ phim khác với chủ đề cải lương - bộ môn nghệ thuật truyền thống mà anh đam mê từ nhỏ.

Cũng vì đam mê đó mà Leon rất quý Tú Quyên, cô đào từng giành huy chương Vàng cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên sân khấu cải lương chuyên nghiệp toàn quốc năm 2017 và huy chương Vàng cuộc thi Liên hoan sân khấu thử nghiệm quốc tế lần thứ 5 tại TP Hà Nội năm 2022.

Cả hai tìm thấy sự đồng điệu và cùng tìm hướng đi mới cho nghệ thuật cải lương. Khi muốn giới thiệu dự án phim mới với các đầu tư, Leon thường mời Tú Quyên tới nhà riêng biểu diễn cho mọi người cùng xem.

Một chương trình cải lương “Nội bộ” nho nhỏ dần hình thành tại căn hộ của Leon Lê. Sau nhiều đêm diễn như thế, chàng đạo diễn trẻ và cô đào hát đã gầy dựng gánh cải lương Thiên Lý (cũng là tên trong bộ phim Song Lang). Gánh chính thức ra mắt vào ngày 12/8/2023.

Ê- kíp thực hiện vở diễn “Dương Thái hậu” trên sân khấu Thiên Lý.

Do sân khấu quá nhỏ và không có nhân sự nên cô đào Tú Quyên buộc phải chọn trình diễn vở Độc thoại đêm của cố soạn giả Lê Duy Hạnh cho những ngày đầu.

Vở diễn chỉ có một diễn viên do chính Tú Quyên thể hiện. Cùng với sự giúp sức của 6 nhạc sĩ là những nghệ sĩ nổi tiếng tại TPHCM như NSƯT Hải Phượng, Th.s Trần Trọng Trí, Nghệ nhân ưu tú Trần Văn Sơn, nhạc sĩ Trần Anh Việt, Trần Phương Thúy, Lâm Diễm Trinh…

Vở diễn nhận được sự ủng hộ rất lớn từ khán giả. Tú Quyên bộc bạch: “Chúng tôi phát vé mời qua trang web của gánh hát cho những ai đã đăng ký xem. Mỗi đêm diễn, gánh hát phát ra khoảng 50 vé. Rất nhiều khán giả phải chờ cả tháng mới đến lượt được nhận vé”.

Lan tỏa

Là một trong những khán giả đến xem biểu diễn, NSƯT Hữu Châu xúc động: “Tôi trân trọng với những gì mà các nghệ sĩ ở gánh hát đang làm. Với không gian biểu diễn nhỏ xíu cùng sự mộc mạc đơn sơ mà họ đã dựng được những vở diễn hay và có chiều sâu. Phải yêu nghề và tha thiết với nghề lắm thì mới có thể làm được như thế. Tôi thấy ấm lòng vì cải lương vẫn còn được rất nhiều người yêu thương”.

NSND Lê Khanh chia sẻ, chị bất ngờ với hình thức thể hiện của gánh cải lương độc đáo này. Sân khấu nhỏ và đơn sơ ấy thực sự dành cho những người yêu nghệ thuật truyền thống.

Nữ nghệ sĩ bày tỏ: “Sân khấu đang gặp nhiều khó khăn. Mong rằng những dự án bảo tồn và phát triển sân khấu truyền thống như Thiên Lý sẽ tiếp tục được mở rộng để vẻ đẹp của nghệ thuật truyền thống đến được với nhiều người hơn”.

“Tôi có cảm thấy rất lạ khi được trình diễn tại Thiên Lý. Không có sự ngăn cách giữa người diễn và khán giả. Sự tương tác hai chiều giữa nghệ sĩ và khán giả giúp cho cảm xúc vở diễn trở nên thật đặc biệt”.

NSƯT Hải Phượng

Theo đạo diễn Leon Lê, gánh hát không sử dụng thiết bị khuếch đại âm thanh, không có các kỹ xảo sân khấu, không có người nhắc thoại… nên mỗi khi diễn, không còn khoảng cách giữa sân khấu và khán giả. Các nghệ sĩ chinh phục trái tim khán giả bằng các vở diễn chân phương giàu cảm xúc, bằng chính khả năng diễn xuất và giọng ca mộc mạc.

Ngoài sự ủng hộ của nhiều nghệ sĩ, gánh Thiên Lý còn tổ chức đào tạo cho những người muốn học ca cải lương, muốn tìm hiểu về nghệ thuật cải lương để chia sẻ kiến thức và truyền lại “lửa nghề” cho các thế hệ mai sau.

Trong quá trình đào tạo, Tú Quyên đã phát hiện ra nhiều gương mặt mới cho gánh hát. Trong đó nổi bật là cô đào Lư Tiểu Duy, một giáo viên dạy Văn đến với khoá học chỉ với niềm đam mê cải lương. Sau 2 khoá đào tạo, Lư Tiểu Duy đã bộc lộ tài năng diễn xuất, đủ sức vào vai diễn Nguyên phi Ỷ Lan (vở Dương Hoàng hậu) và được khán giả đánh giá cao.

Cùng một số diễn viên chuyên nghiệp khác, Tú Quyên đã mạnh dạn dựng thêm một số vở diễn mới như Dương Hoàng hậu, Bóng người xưa…