Theo dự kiến ban đầu, cuộc thi Thơ 2019-2020 trên báo Văn nghệ nhận bài từ giữa tháng 6/2019, và sẽ kết thúc vào giữa tháng 6/2020. Tuy nhiên đại dịch Covid-19 xuất hiện vào những ngày đầu năm 2020 đã khiến Ban Tổ chức quyết định kéo dài thời gian tổ chức thi đến hết tháng 12/2020. Một vấn đề khá tế nhị là số tiền dành cho giải thưởng cũng không được như dự kiến ban đầu.
Bài thơ đoạt giải gây tranh cãi
Tòng Văn Hân
Mẹ tôi chửi kẻ trộm
Những lần gà nhà tôi bị mất
Mẹ tôi chửi:
-Cái đứa trộm gà ơi
Ta cầu mong cho ngươi
Nuôi được gà đầy đàn
Lứa này tiếp lứa khác
Có nhiều gà nhất bản
Có nhiều gà nhất mường!
Những lần lợn con nhà tôi bị mất
Mẹ tôi chửi:
-Đứa nào trộm lợn nhà tôi
Thì hãy có nhiều lợn
Đàn tiếp đàn núc ních
Lứa tiếp lứa không ngừng
Bán được nhiều tiền nhé!
Từ thuở bé đến giờ
Hễ nhà mình mất gà mất lợn
Tôi đều nghe thấy mẹ tôi chửi như thế
Cầu mong cho kẻ trộm kia khá giả
Không bao giờ đến nhà tôi ăn trộm nữa
Tôi là đứa con gái dưới mức bình thường
Nhan sắc không bằng đám bạn
Khéo léo không bằng người ta
Thế mà có hẳn bốn nhà
Muốn được tôi làm con dâu của họ.
Báo cáo của Ban tổ chức, do nhà văn Khuất Quang Thụy trình bày tại lễ công bố giải, nhận định: “Cuộc thi đem đến một đóng góp về tính phát hiện, cảnh báo. Đề tài trung tâm không có; nhưng vấn đề trung tâm thì lại có. Thơ ca đã chỉ ra vấn đề trung tâm hiện nay là tâm trạng xã hội, vừa bình thường, vừa bất thường. Hình như trong cuộc sống hòa bình, nhưng đâu đó trong sâu thẳm, con người ta vẫn chưa thực sự an tâm… Đó thực sự là những thử thách về nhân cách, về đạo đức mà con người hôm nay đang phải đối mặt. Không ồn ào khốc liệt, nhưng nghiệt ngã âm thầm thì không thiếu…”.
Theo đánh giá của nhà thơ Hữu Thỉnh - nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Trưởng ban tổ chức cuộc thi: nói chung về nội dung, cuộc thi có xu hướng trở về cái dân tộc trong quỹ đạo vận động âm hưởng truyền thống là chính. Ông Hữu Thỉnh cho rằng: “Cuộc thi đi đúng hướng!”.
Đanh giá của chính những người trong cuộc và dư luận chung sau khi giải được trao: Nhìn chung về mặt nghệ thuật, cuộc thi lần này chưa xuất hiện những đột biến tìm tòi; chưa khẳng định được một giọng lĩnh xướng nào tiêu biểu cho một hướng phát triển mới của thơ. Có lẽ chính vì vậy, Ban Chung khảo đã thống nhất cuộc thi không có giải A; và quyết định trao 2 giải B; 4 giải C và 6 giải Khuyến khích.
Tác giả Tòng Văn Hân (dân tộc Thái, vốn là một nhà nghiên cứu văn hóa dân gian ở tỉnh Điện Biên) – là một trong hai người đoạt giải B. Chùm thơ đoạt giải của tác giả Tòng Văn Hân có bài “Mẹ tôi chửi kẻ trộm”, đã gây ra cuộc tranh cãi có lẽ còn kéo dài. Trên mạng xã hội đã có khá nhiều nhận định trái chiều về nghệ thuật của bài thơ này, về cách lập tứ (khiên cưỡng hay không)… Thậm chí đã xuất hiện một số bài “họa, nhái” bài thơ này đến từ các nhà thơ chuyên nghiệp hoặc facebooker.
