Quốc ca: 'Văn Cao có sửa thì sửa'

Hôm 4/6, đại biểu quốc hội Huỳnh Thành đã đề xuất sửa một phần lời bài Quốc ca cho phù hợp với tình hình mới, cụ thể là câu Đường vinh quang xây xác quân thù. Nhà thơ Trần Đăng Khoa, nhạc sĩ Phó Đức Phương và nhạc sĩ - nhà nghiên cứu Nguyễn Thụy Kha có ý kiến khác.

Nếu sửa phải từ năm 1946 và người sửa là Văn Cao

Theo Trần Đăng Khoa, đến con của Văn Cao cũng không có quyền sửa Quốc ca. Ngoài câu chuyện bản quyền ra còn lý do khác. Anh Khoa nói:

“Trước đây, chúng ta cũng đã định thay Quốc ca. Đã có bao nhiêu nhạc sĩ tài danh thi với Văn Cao để sáng tác Quốc ca mới mà đều thua ông ấy cả. Mặc dù xét về tài năng, các nhạc sĩ tham gia cuộc thi không phải kém. Ngay cả Văn Cao có sáng tác Quốc ca để thi với Tiến quân ca của chính ông thì ông cũng sẽ thua.

Bởi kiệt tác ấy, nó là nó cộng với cái ở ngoài nó. Đó là những kỷ niệm đã trở thành linh thiêng của cả một dân tộc và cả một thời đại. Những tác phẩm khác, dù cũng rất hay, nhưng không có cái thế mạnh này. Vì thế, không ai thắng được Văn Cao. Cũng không thể thay Quốc ca được.

Nếu cần sửa đổi thì sửa đổi Hiến pháp chứ không phải sửa đổi Quốc ca. Nếu có sửa Quốc ca thì phải sửa từ năm 1946, khi Tiến quân ca thành Quốc ca. Và người sửa chỉ có thể là Văn Cao! Bây giờ Văn Cao, đã thành người trong cõi nhớ thương rồi, thì ai sửa được.

Quốc hội có quyền chọn hoặc bỏ hẳn, chứ không có chuyện thay đổi lời Quốc ca. Đến cả con Văn Cao cũng không sửa được, vì vi phạm luật bản quyền. Đây chỉ là ý kiến của một cá nhân, một đại biểu quốc hội, chứ không phải chủ trương của Quốc hội. Quốc hội không bao giờ ngớ ngẩn như thế.

Cũng cần nói rõ hơn rằng, ngày xưa Văn Cao viết Tiến quân ca chứ có viết Quốc ca đâu. Cụ Hồ và Quốc hội khoá đầu tiên năm 1946 đã sáng suốt chọn ca khúc này làm Quốc ca. Bây giờ chê ca từ Đường vinh quang xây xác quân thù thì cũng có lý, nhưng không phải cái có lý nào cũng làm được. Giai đoạn lịch sử đó nó thế, phải đằng đằng sát khí vì chiến tranh mà. Đó chỉ là một phần con người Văn Cao. Còn có một Văn Cao khác, Văn Cao nghệ sĩ. Chế Lan Viên gọi ngày 30 tháng 4 năm 1975 là ngày vĩ đại và năm vĩ đại thì Văn Cao gọi là Mùa bình thường mùa vui nay đã về… Từ đây người biết thương người. Từ đây người biết yêu người… Hay chưa? Mới mẻ chưa? Cái tư duy tỉnh táo, vượt trước thời đại, có ai hơn được Văn Cao?!”.

Quốc ca là biểu tượng của lịch sử, không cần phản ánh Hiện tại

Đó là ý kiến của nhạc sĩ Phó Đức Phương. Ở góc độ công dân và người làm bản quyền, nhạc sĩ Phó Đức Phương phát biểu: “Không cần thiết thay đổi ca từ Quốc ca, vì bài này đã đi vào tâm khảm người dân cùng với thời kỳ khai sinh ra nhà nước Việt Nam.

Chưa kể sự thay đổi đó lại vô cùng phức tạp. Ngày xưa, tôi ở Cục Nghệ thuật Biểu diễn, trong Ban chấm thi Quốc ca mới, khổ ải vô cùng. Không thể tưởng tượng nhốn nháo, phức tạp thế nào. Có rất nhiều chuyện buồn cười suốt một năm trời. Ngoài ra trong vấn đề này còn có quyền sở hữu và quyền nhân thân được nhà nước và thế giới ghi nhận”.

Phó Đức Phương: “Ngày xưa tôi trong Hội đồng chấm thi Quốc ca mới, khổ ải vô cùng”.

Nước Nga từng sửa lời Quốc ca, nhưng…

Nguyễn Thụy Kha: “Tôi từng nói với Văn Cao rằng giá ông viết đường vinh quang xây xác bao người sẽ hợp lý hơn”.

Ngoại trừ nước Nga, quốc ca nhiều nước tồn tại đã vài trăm năm mà người ta không sửa.

Quốc tế ca cũng có những ca từ bị kêu là không có giá trị bền vững theo thời gian: Chế độ xưa ta mau phá sạch tan tành. Theo nhạc sĩ - nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Thụy Kha, lời Quốc ca Pháp (La Marseillaise) còn “bạo liệt” hơn Tiến quân ca.

Tuy vậy, anh Kha cũng cho rằng, giá hồi đó Văn Cao viết Đường vinh quang xây xác bao người sẽ hợp lý hơn xây xác quân thù. Bởi để đi đến chiến thắng, cả người thắng lẫn người thua đều đổ máu và chưa biết bên nào nhiều hơn bên nào.

Nhớ lại, một nhạc sĩ phổ thơ thành công bậc nhất và tự viết được những ca từ mềm mại như Hoàng Hiệp mà cũng có những câu như: Xuyên thây quân cướp nào vô đây (Cô gái vót chông, phổ thơ Moli Clavy). Hỏi về điều này, Phó Đức Phương nhận xét: “Hồi đấy hát lên có thấy ghê gì đâu. Lúc bấy giờ không khí nó phải như thế!”. Trần Đăng Khoa: “Chiến tranh nó thế. Tô Hải còn viết bài Sẵn sàng bắn như sau: Biển trời của ta đâu có phải ao nhà của chúng nó!".