 |
| Thiếu nữ với hoa đào. Ảnh: Hồng Vĩnh. |
Sao không là đào-sen-mai?
Ấn Độ đã chọn hoa sen làm quốc hoa, và có một bề dày lịch sử, văn hóa về hoa sen. Hoa sen trong tâm thức Ấn Độ (Hindu) là một thứ hoa thần thánh, linh thiêng.
Về đặc điểm truyền thống, văn hóa và khoa học, Việt Nam không có một điểm nào có thể so được với Ấn Độ trong chuyện hoa sen.
Hoa sen có mặt trong văn hóa Việt Nam chủ yếu là do ảnh hưởng của Phật giáo với xuất xứ từ Ấn Độ. Những đặc điểm của hoa sen mà có lẽ nhiều người Việt tưởng rằng là nét riêng biệt, đặc sắc của Việt Nam như kiểu “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” cũng đã có mặt trong văn hóa Ấn Độ. Nếu Việt Nam muốn chứng tỏ rằng mình là một bản sao của Ấn Độ thì lấy hoa sen làm quốc hoa.
Một điểm nữa cũng cần lưu ý là hay có nhầm lẫn hay nhập nhằng giữa hoa sen và hoa súng. Quốc hoa của Sri Lanka là hoa súng (tên khoa học là Nymphaea nouchali), chứ không phải hoa sen.
Tại sao lại giới hạn một loại hoa làm quốc hoa, mà không chọn bộ hoa gồm một số loại hoa tiêu biểu. Tôi đề nghị chọn đào-sen-mai.
Bộ hoa đào-sen-mai tiêu biểu cho văn hóa ba miền Bắc-Trung-Nam của đất nước. Đặt hoa sen trong bộ đào-sen-mai tránh được sự trùng hợp với quốc hoa của Ấn Độ. Hoa đào đặc trưng cho miền Bắc, hoa mai đặc trưng cho miền Nam. Hoa sen có tượng trưng cho miền Trung? Nhân đỉnh, một trong chín cái đỉnh đặt ở Thái Miếu của triều Nguyễn, có khắc hình hoa sen, sông Hương, núi Ngự, cho thấy ngay từ xưa hoa sen đã là một nét đặc trưng tiêu biểu của Huế.
Vậy chọn ba loại hoa cùng làm quốc hoa có kỳ quặc không? Tôi cho rằng không. Indonesiachọn ba loại hoa làm quốc hoa. Trung Quốc chưa có quốc hoa chính thức, họ cũng đang tranh luận về lựa chọn quốc hoa. 62 viện sĩ viện Hàn lâm của Trung Quốc đề nghị chọn song quốc hoa là hoa mẫu đơn và hoa mai. Bên cạnh song quốc hoa, người Trung Quốc còn đề nghị chọn tứ quốc hoa (mẫu đơn-mai-cúc-súng) hay ngũ quốc hoa (mẫu đơn-cúc-mai-lan-súng).
Nếu Việt Nam chọn bộ đào-sen-mai làm quốc hoa thì sẽ đi trước Trung Quốc trong sáng tạo, rằng quốc hoa không phải là một loại hoa đơn nhất.
Bộ hoa đào-sen-mai tránh được nhược điểm mà một loại hoa trong ba loại hoa này đứng riêng rẽ. So với những lựa chọn khác như tre, cau..., bộ đào-sen-mai có ưu thế hơn hẳn.
| Chuyện về sen
1- Ngày bé, cạnh khu đồng xóm tôi mãi tận rừng sâu núi thẳm Thái Nguyên có một vùng đất lầy rộng vài hécta chỉ toàn cỏ ống, cỏ bắp bợ, cỏ tróc. Trâu thèm ngọn cỏ cũng không dám ngoi ra vì sẽ bị hút xuống vựa bùn khổng lồ dưới làn nước mỏng rồi không ngoi lên được. Mùa đông, mặt bùn rắn lại, chúng tôi có thể chạy chơi trên mặt đất lùng nhùng, nhưng dưới lớp đất đó là bùn óc chó. Vùng đất có tên Đầm Sen. Lúc ấy tôi không có khái niệm gì về một loài cây, một loài hoa có tên là sen. Chỉ nghĩ nó là tên đất thế thôi. Sau này biết về sen chợt nghĩ ra, có lẽ vùng này trước đây từng là một đầm sen khổng lồ. 2- Bắt đầu bay nhảy, rồi có dịp đi khắp đất nước vì công việc, tôi mới biết nhiều về loài hoa đẹp tuyệt này. Sen có mặt ở khắp nơi Bắc Trung Nam. Sen dễ sống, sức chịu đựng bền bỉ. Sen là loài hoa trọng chữ tín. Sau mùa sen tàn, mặt nuớc phẳng, nhưng khi những cơn gió nồm nam thổi vào đầu tháng ba thì đến hẹn lại lên, những búp lá màu xanh cốm chồi từ lòng bùn tỏa hương ngào ngạt. Khoảng trung tuần tháng năm, búp hoa bắt đầu trổ. Mùa sen kéo dài ba tháng, kết thúc cuối tháng tám. Sen tàn, lại trở về với hư không. 3- Hoa sen đẹp kiêu sa mà gần gũi. Sen quì cho hạt ăn bổ và mát. Sen bách cánh hồ Tây cho nhị để ướp ra trà sen nổi tiếng Hà thành. Đó là một giá trị văn hóa của Thăng Long có nguồn gốc từ sen mà ít người để ý. 4- Sinh thời, nhà thơ Phùng Quán có bài thơ vịnh hoa sen. Sau khi ca ngợi tuyệt phẩm sen của thiên nhiên, ông nhắc lại câu ca dao nổi tiếng và khẳng định câu đó không phải của dân gian, mà là sự đánh tráo. Tất cả ở chữ gần- Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn. Theo Phùng Quán, sen từ bùn kết thành, nhưng trong câu thơ kia, khi trở thành bông hoa rực rỡ thì chỉ nhận là gần thôi. 5- Mấy hôm nghe tin có cuộc hội thảo chọn quốc hoa cho Việt Nam khá sôi nổi. Nghe nói có đến bốn chục phần trăm chọn hoa sen, dưới sen có người chọn đào, chọn mai. Cá biệt có người chọn cây tre(!).Có ý kiến ngập ngừng: Liệu có cần thiết phải có quốc hoa? Có ý kiến bảo sen nở có vụ, chẳng có quanh năm… Người chọn sen thì nói sen đã đi vào văn hóa Việt lâu đời, vào hoa văn họa tiết chùa chiền, mà đất nước ta đạo Phật đã có thời thành Quốc giáo. Người ngại chọn hoa sen thì lấy cớ Sri Lanca, Ấn Độ đã dùng sen làm biểu tượng quốc gia mất rồi. Theo tôi, có quốc hoa càng hay. Nói đến Bulgari người ta nhớ hoa hồng, nhắc hoa tuy líp người ta biết đến Hà Lan. Riêng tôi ủng hộ hoa sen vì mấy lẽ: -Sen có mặt ở khắp miền tổ quốc, không như đào, mai trắng chỉ có ở Bắc; mai vàng chỉ có ở Nam. -Dân ta là dân lúa nước. Sen giống lúa, kết hoa từ bùn đen. Lúa cho cái ăn, sen cho sắc thái văn hóa. Sen cao sang mà lại bình dị, gần gũi. Sen đã vào văn hóa Việt trong các trang trí, không bị lẫn với bất cứ loại hoa nào. - Cũng không lo trùng lặp, mà phải nhìn ở tính phổ biến của loài sen trên đất mình, ăn vào tâm thức dân Việt mình. Vài lời bàn ngang, mong chữ đại xá. |
| Quốc hoa trên thế giới Hoa hồng - phổ biến nhất
Hoa hồng được khá nhiều quốc gia lựa làm quốc hoa. Năm 1986, Mỹ chọn hoa hồng làm quốc hoa. Hoa hồng của nước Mỹ là loại phổ thông, thấy hằng ngày. Bulgari vương quốc hoa hồng chắn chắc không lấy hoa khác làm quốc hoa. Ecuador lại chọn bông hồng xanh làm biểu tượng. Quốc hoa của Iran cũng là hoa hồng, nhưng là hoa hồng Damask - tên một loại hoa hồng. Tương tự Iraq cũng chọn hoa hồng. Maldives chọn loài hồng dại Rose Polyantha. Biểu tượng hoa chính thức của nước Anh là hoa hồng Tudor, một biểu tượng gồm hoa hồng trắng trên hoa hồng đỏ. Romania cũng chọn hoa hồng làm quốc hoa - hoa hồng dại Rose canina. Slovakia, Luxembourg không chọn được loài nào khác ngoài hoa hồng. Những quốc hoa thú vị Indonesia chọn đến 3 loại hoa làm biểu tượng quốc gia kể từ ngày 5-6-1990: Hoa nhài, hoa lan hồ điệp và loại hoa quý hiếm có nguy cơ diệt chủng-Rafflesia amoldi. Tuy chính phủ Nhật Bản không chính thức tuyên bố, hoa anh đào và hoa cúc được xem là biểu tượng cho xứ mặt trời mọc. Hoa dâm bụt tên khoa học Hibiscus rosa-sinensis, tiếng Mã Lai gọi là Bunga Raya bất ngờ trở thành quốc hoa của Malaysia. Canada đơn giản chọn lá phong làm biểu tượng quốc gia. Pháp có sự nhập nhằng giữa Iris (hoa diên vỹ) và lily. Tuy diên vĩ được chọn từ lâu, nhưng lily được sử dụng nhiều hơn. Tuy diên vỹ đại diện cho hoàng gia, quyền lực được triều đại Louis đặt tên Fleurs-de-lis (loài hoa của ánh sáng), bắt nguồn từ Felurs-de-Louis (hoa của vua Louis). Loài diên vỹ với nhiều nước còn mang ý nghĩa tâm linh. |
