Bí ẩn thuốc quý của Vua Voi Ama Kông

Một trong những nguồn lợi mà danh hiệu Khun Ju Nốp/ Vua (săn) Voi đem lại cho Ama Kông và bố vợ ông Y Thu Knul, là kinh nghiệm về các loài cây thuốc quý trong rừng mà tất cả Gru ( thợ săn voi giỏi) thần phục dâng hiến. Ai không tin, được gặp Ama Kông và nghe ông kể về vết sẹo sâu hoắm chạy quanh khớp hông bên đùi phải, lập tức tan biến mọi nghi ngờ.

Cách đây hơn 60 năm, trong một cuộc săn voi bạt rừng lở núi, Ama Kông bị dây rừng đập văng khỏi lưng voi. Từ trên cao rơi xuyên phần xương hông phải vào một gốc le vạt nhọn, Ama Kông trọng thương thập tử nhất sinh. Cả đoàn bỏ dở cuộc săn, tìm lá thuốc cầm máu, cáng Ama Kông về buôn.

Ròng rã mấy tháng trời trong uống ngoài xoa chỉ bằng các cây thuốc sắc ngâm vò đắp đào hái từ rừng già Yok Đôn mà vết thương kinh khủng dần liền da, kỳ diệu nhất là không để lại di chứng gì. Ama Kông hồi phục, lại đi rừng săn voi, yêu đương, gieo giống thêm gần hai chục đứa con với vài bà vợ và nhân tình nữa, khỏe mạnh cho tới bây giờ.

Những bài thuốc đặc hiệu của Ama Kông khi trở thành hàng hóa với sự cổ vũ và tạo điều kiện của Ban Giám đốc Vườn Quốc gia Yok Đôn đã nhanh chóng nổi tiếng, hấp dẫn đối với cả dân chúng lẫn du khách gần xa.

Nhận định đây là vốn quý cần được kế thừa và phát huy, năm 2002, lãnh đạo tỉnh Đăk Lăk đã mời trường Đại học Y khoa Huế tiến hành thực hiện đề tài “Nghiên cứu, sưu tầm, định danh, xác định thành phần hóa học và tính chất sinh học một số cây thuốc của dân tộc bản địa Đăk Lăk”.

Trong công trình được 27 nhà khoa học của Huế và Đăk Lăk cùng đứng tên nghiên cứu kéo dài hơn 5 năm, trên tổng số 636 loài dược liệu bản địa được thống kê, mẫu thuốc của Ama Kông là cây Tơmtrơng Atao Nenso được chú ý đặc biệt, phân tích sâu và giành nhiều trang đánh giá mô tả.

Kết quả nghiên cứu cho thấy Tơmtrơng Atao Nenso chứa đến 15 thành phần và nguyên tố vi lượng quý giá như Li, Mg, Al, K, Ca, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, As, Ce, No.

Trong đó tỉ lệ magie cần thiết cho quá trình đường phân, kẽm giúp tăng sinh lực trong quan hệ tình dục, Selen bảo vệ tế bào, lithi cân bằng tâm lý v.v... cùng  các chất taxifolin, flavonoid và phytosterol với hàm lượng cao có tác dụng quan trọng chống oxy hóa, chống loét, chống nấm, chống xơ vữa động mạch, làm bất hoạt những chất độc tế bào, điều hòa miễn dịch, kháng ung thư, giảm cholesteron máu, cải thiện lưu thông tuần hoàn và mạch vành tim, gan...

Một công trình nghiên cứu khác sau đó về Tơmtrơng Atao Nenso tiến hành tại Đại học Dược TP Hồ Chí Minh cũng cho ra kết quả tương tự.

Điều đáng chú ý là Ama Kông có hàng trăm bài thuốc quý khác nhau. Riêng bài thuốc tăng cường sinh lực, bổ thận tráng dương gồm 5 vị thì có tới 3 vị thuốc thuộc họ Tơmtrơng mà theo sự khẳng định của Vua Voi, về công dụng, loại Tơmtrơng Atao Nenso đã được 2 công trình nghiên cứu khoa học giải mã chỉ đáng “con cháu” so với 2 loài dược liệu bí ẩn còn lại là Tơmtrơng Sre và Tơmtrơng Dong Roeh.

Sau vụ kiện mệt mỏi với bác sĩ Hồ Việt Sang, người đã “dỗ” được Vua Voi cho cùng vào rừng hái thuốc một lần vào mùa hè 2005 rồi lấy mẫu Tơmtrơng Atao Nenso đưa vào công trình nghiên cứu và tuyên bố đã nắm trong tay bí quyết bào chế thuốc Ama Kông, Vua Voi đã thề sẽ không dại dột tiết lộ kho tàng bí mật gia truyền cho ai nữa, ngoài người thừa kế duy nhất!

Khăm Phết Lào - Gian nan vai thừa kế

Trong hơn hai chục người con của Ama Kông thì người con trai thứ bảy (sinh năm 1962) với bà vợ nối dây Amí Liêng, tên Khăm Phết Lào, sớm tỏ ra có tư chất đặc biệt về khả năng chữa bệnh cứu người.

Bố con Vua Voi đi hái thuốc

Hiền hậu nhân ái, từ nhỏ Khăm Phết Lào đã được Vua Voi yêu quý, dành nhiều thời gian đưa vào rừng lên núi hái thuốc, chỉ dẫn tỉ mỉ cách thu hoạch từng loại củ, dây, thân, rễ, hoa, trái theo giờ nào trong ngày, tháng nào trong năm, cách phơi sấy bào chế ngâm tẩm sao cho dược tính hiệu nghiệm nhất đối với từng chứng bệnh mà không gây hại cho người sử dụng.

Học nhiều, đi nhiều, giao tiếp thông thạo bằng hàng chục thứ tiếng Thái Lan, Thái trắng, Thái đen (vùng Tây Bắc), Lào, Campuchia, Hoa, Jơ Rai, M’Nông, Ê Đê, Tày, Thổ, sau khi tốt nghiệp trung cấp đông y và cưới cô vợ đồng nghiệp, Khăm Phết Lào còn tự nghiên cứu thêm cách gia giảm bào chế thuốc, cách xoa bóp bấm huyệt nên ngày càng nổi tiếng là “ông thầy chữa bệnh mát tay” hơn cả ông bố Vua Voi.

Trong số bệnh nhân tín nhiệm thầy Khăm Phết có không ít cán bộ công chức, doanh nhân, dược sĩ và cả những bác sĩ tây y.

Ama Kông thật thà hay bị lừa, từ lừa tình đến lừa tiền, lừa khai thác bí mật gia truyền. Khăm Phết Lào cũng cả tin, nhưng sau mấy lần gỡ rối cho bố và vướng vào thế buộc phải kiện đòi quyền sở hữu, đã trở nên tỉnh táo khôn ngoan hơn.

Được Vua Voi trao quyền thừa kế tất cả các bài thuốc, hàng chục đối tác lập tức tìm đến đặt vấn đề hợp tác mở đại lý bán thuốc Ama Kông nhưng anh đều lắc đầu từ chối, tin rằng bất cứ kiểu hợp tác nào không sớm thì muộn cũng sẽ nghiêng về hướng chạy theo lợi nhuận, làm mất uy tín thương hiệu.

Nhiều khách hàng tín nhiệm thuốc Ama Kông từ xa chuyển tiền vào tài khoản, Khăm Phết Lào nhận được, gửi thuốc đến tận nơi. Thuốc mạo danh Ama Kông bán đại trà ở Buôn Đôn giá chỉ vài chục nghìn một túi, băm chặt như củi, thành phần thuốc ghi loạn xạ, có nhãn kê nhân trần, có nhãn ghi dâm dương hoắc.

Thậm chí ngay trong căn nhà sàn Vua Voi vừa nhượng lại cho bà vợ thứ tư mới ly hôn với điều kiện cấm bán thuốc ẩu, du khách vẫn mua phải những túi thuốc giá hơn trăm nghìn kèm theo mẩu giấy quảng cáo sặc mùi... lếu láo: Ama Kông đã trên trăm tuổi vẫn khỏe mạnh, có con trai lớn là bác sĩ Khăm Phết, con gái út là H’Búp Êban vừa tròn 12 tuổi, cặp vợ chồng nào không có con sau khi uống thuốc Ama Kông sẽ có con...

Khăm Phết Lào đọc phải những dòng chữ này, buồn rầu than thở: “Ai cũng bà con mình, ai cũng cần kiếm sống, nỡ nào bắt họ treo niêu! Nhưng kiểu mạo danh bậy bạ này nguy hiểm quá, không chỉ lừa bịp khách hàng mà lỡ có chuyện gì xảy ra,  người mua nhầm thuốc dỏm biết kêu vào đâu?”.

Căn nhà thấp tối lè tè sâu trong hẻm không số, phố không tên ở xã Ea Tu, cách trung tâm Buôn Ma Thuột gần chục cây số của vợ chồng Khăm Phết Lào vừa bị một công ty phân bón xây nhà kho to tướng án ngữ ngay trước cửa. Sợ mai này mùi kho ám vào thuốc, Khăm Phết Lào cấp tốc vay mượn cả trăm triệu đồng của thân hữu để dời nhà ra lô đất được chia sẵn ở xóm phía sau.

Tôi ngạc nhiên: Bao năm chữa bệnh bán thuốc vẫn không dành dụm đủ tiền làm nhà mới sao? Khăm Phết Lào lắc đầu: Làm thuốc có lương tâm thì dày công lắm. Mỗi thang thuốc quý nhất cũng chỉ lời được vài chục ngàn. Rồi còn làm từ thiện, chữa bệnh giúp người miễn phí, đó mới là điều Khăm Phết Lào muốn nhất...