Phó Thủ trưởng CQĐT Lã Ngọc Tỉnh cho biết: “Trước khi chúng tôi tiếp nhận, công việc này đã được giao cho một đơn vị khác thuộc Công an TP Hà Nội. Họ đã có báo cáo “không có dấu hiệu oan sai”. Chúng tôi xác định công việc không đơn giản. Tiêu chí đặt ra là phải khách quan, thận trọng”.
 |
| Ông Lã Ngọc Tỉnh, người trực tiếp chỉ đạo cuộc xác minh giải oan. |
Tiêu chí: Khách quan, thận trọng
Theo ông Tỉnh, việc đầu tiên “Tổ xác minh” (tạm gọi như vậy) làm là đọc thật kỹ hồ sơ, cả hồ sơ tố tụng lưu tại TAND Tối cao và hồ sơ nghiệp vụ lưu tại Công an TP Hà Nội. Các điều tra viên có kinh nghiệm đọc kỹ từng trang, ghi chép, đối chiếu. Rồi tổ chức sơ kết. Nhiều ý kiến đưa ra, điểm giống nhau: Hồ sơ có quá nhiều mâu thuẫn và quá nhiều vi phạm tố tụng ở mức độ nghiêm trọng! Mọi người cũng thống nhất, có căn cứ để nhận định lời kêu oan của các bị cáo là có cơ sở...
“Chúng tôi tiếp tục các biện pháp nghiệp vụ”, ông Tỉnh kể tiếp, “Từ gặp gỡ, ghi lời khai của bị án, bị hại, nhân chứng, người liên quan... đến nghiên cứu, đánh giá hiện trường. Kể thì ngắn gọn, thực tế không đơn giản. Mười năm đã qua, có người chuyển công tác, có người chuyển chỗ ở, có người không muốn hợp tác với công an nữa. Họ nói: Trước đây trình bày rồi, cán bộ điều tra ghi lời khai rồi, bắt viết tường trình rồi. Rốt cuộc ba cháu kia vẫn đi tù. Lại phải động viên, thuyết phục họ”.
Tập hồ sơ xác minh dày dần lên. Tổ công tác họp, báo cáo lãnh đạo, rồi lại tiếp tục đi sâu vào những uẩn khúc, những dấu hiệu sai phạm tố tụng, những chứng cứ cởi tội cho các bị án.
“Bản báo cáo cuối cùng của chúng tôi khoảng 30 trang, được lãnh đạo Công an TP Hà Nội đồng ý”, ông Tỉnh kể tiếp, “Tuy nhiên, vụ án đã qua hai cấp xét xử, việc đánh giá chứng cứ liên quan đến nhiều cơ quan. Cuộc họp ba ngành tố tụng của TP Hà Nội, chúng tôi được mời trình bày, được nhất trí cao. Thủ trưởng Cơ quan CSĐT Công an TP Hà Nội ký văn bản kiến nghị, gửi các cơ quan tố tụng cấp trung ương, đề nghị kháng nghị vụ án do dấu hiệu oan sai đã rõ”.
“Các điều tra viên ngày nào, nay hầu hết đang công tác tại Công an TP Hà Nội. Các anh có đề nghị họ phản biện quan điểm của Tổ xác minh?”. Ông Tỉnh trả lời câu hỏi của các PV: “Chúng tôi có mời họ đến trao đổi”. “Ý kiến của các điều tra viên ngày đó như thế nào?”. Ông Tỉnh cười “Họ nói lâu quá rồi, có cái họ không biết, có cái họ không nhớ”.
Những chứng cứ gỡ tội
Những số báo trước đã nêu, các bị án Lợi, Tình, Kiên khai phù hợp với lời trình bày của các nhân chứng như chị Doàn, cho thấy vào thời điểm vụ án xảy ra, các nghi can không có mặt tại hiện trường nơi xảy ra vụ án. Đây chính là chứng cứ có giá trị cởi tội cho các nghi can.
Làm việc với các điều tra viên Tổ xác minh, các PV Tiền Phong được biết, hồ sơ vụ án còn cho thấy thêm những chứng cứ ngoại phạm khác, điển hình là lời khai của nhân chứng Phạm Văn Đảm, công tác tại đơn vị quân đội A40.
Anh Đảm khai tối 24-10-2000 (xảy ra vụ án), anh Đảm được anh Tân cùng đơn vị kể cho biết, tối đó khi từ đơn vị về nhà ăn cơm, anh Tân có gặp ba thanh niên đi dọc bờ mương, một trong ba người cầm gậy. Anh Tân hỏi đi đâu mà gậy gộc ghê thế, họ đáp đi trông đồng.
Khi anh Tân từ nhà ra, được biết mới xảy ra vụ cướp ở bờ mương gần cổng đơn vị, nạn nhân giữ được chiếc áo của hung thủ. Xem chiếc áo, anh Tân nói ngay “Đúng chiếc áo một trong ba thằng lúc tôi gặp”.
Anh Đảm hiện đã mất, anh Tân đã chuyển công tác, không còn ở đơn vị A40. Mất nhiều công sức, Tổ xác minh tìm gặp được anh Tân. Nhân chứng này khẳng định lại những điều ngày trước đã kể với anh Đảm, và khẳng định: Trong ba kẻ tình nghi anh gặp, không có Nguyễn Đình Kiên tức Lợi.
Anh Tân cam chắc điều này, bởi đơn vị anh đóng gần quán hàng của gia đình Lợi, anh thường xuyên ra đấy uống nước, sửa xe, nên anh không lạ gì Lợi.
Trong chuyện này, lại thêm một điều lạ lùng. Anh Tân khẳng định ngày ấy, điều tra viên Công an Hà Tây đã lấy lời khai của anh nhiều lần, còn yêu cầu anh viết cả tường trình. Tuy nhiên, Tổ xác minh không hề tìm thấy lời khai nào của anh Tân trong hồ sơ vụ án?!
Kỳ bảy: Kháng nghị là có căn cứ
