Ngày 8/11, Hội âm nhạc TP.HCM tổ chức đêm nhạc Phan Huỳnh Điểu 90 - Cuộc đời vẫn đẹp sao.
Trao đổi với PV, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu bảo ở tuổi 90 ông vẫn chưa thấy hình ảnh “cuối trời mây trắng bay” như lời bài Thơ tình cuối mùa thu mà ông phổ nhạc…
Đời vẫn đẹp giữa lằn ranh sống chết
Nhắc đến ông người ta luôn nhắc đến bài hát Cuộc đời vẫn đẹp sao. Khi sáng tác ca khúc đó có phải là lúc ông thấy đời tươi đẹp thật?
Đó là năm 1970, tôi 46 tuổi và bị thương ở chiến trường. Người bệnh hoạn, da bọc xương nhưng nhờ bác sĩ quân y cho thuốc tốt nên một thời gian ngắn tôi phục hồi sức khỏe. Trong thời gian nằm bệnh, tôi được đọc bài thơ của Dương Hương Ly và ngẫm thấy đúng hoàn cảnh mình nên tôi đã nhanh chóng viết Cuộc đời vẫn đẹp sao.
Tôi viết trong bệnh viện với cây đàn mandolin. Ở bệnh viện, viết nhạc đâu dám đàn lớn mà chỉ đàn nhỏ xíu. Ca sĩ Quốc Hương vào thăm tôi, tôi đưa anh ca khúc đó, anh hát khe khẽ hai câu đầu “Cuộc đời vẫn đẹp sao, tình yêu vẫn đẹp sao”, bỗng tới câu thứ ba “dù đạn bom man rợ thét gào…” anh hát lớn như bom đạn thật đang đến. Những tưởng bị bệnh viện rầy la nhưng không, từ bệnh viện rồi ca khúc nhanh chóng lan ra với tiếng hát Quốc Hương.
Sau 'Cuộc đời vẫn đẹp sao', cuộc đời ông như thế nào?
Sau thời gian đó sức khỏe tôi dần hồi phục và tôi yêu đời đến nay. Mỗi ngày là một ngày vui, nỗi buồn không ở lại lâu với tôi nữa; tôi luôn nói tếu, làm thơ trào phúng hơn.
Có khi nào ông nghĩ mình không thể viết được nữa?
Chưa bao giờ tôi nghĩ vậy. Tôi sống với âm nhạc cả cuộc đời, trừ khi bệnh thì ít viết chứ còn luôn cố gắng viết, sức còn bao nhiêu viết bấy nhiêu. Nhưng gần đây tôi hơi khó khăn hơn trong sáng tác bởi tay trái tôi yếu không bấm đàn được nữa. Dù bấm đàn không được nhưng tôi thuộc nốt nhạc nên giai điệu vẫn đến trong đầu, tay trái run không bấm đàn thì tôi viết giai điệu ra giấy bằng tay phải.
Không viết nhạc tình giả tạo
Trong các tác phẩm của ông, có tác phẩm nào ông luyến tiếc mà nghĩ giá như có thời gian ông sẽ viết hay hơn?
Những tác phẩm tôi viết là những đứa con của tôi, có con trai có con gái nhưng đứa nào với mình cũng đẹp đẽ.
Chỉ có ca khúc đầu tay Trầu cau tôi viết khi trình độ âm nhạc còn yếu, viết kiểu “điếc không sợ súng”, viết theo cảm xúc và mình liều lao vào nguy hiểm. Sau này khi nắm vững âm nhạc nhiều lại khó viết hơn hồi xưa vì mình né cái này cái kia.
Ông có nhiều tác phẩm nhạc tình, vậy bóng dáng phụ nữ trong ca khúc của ông là ai?
Nhiều bài hát về tình yêu của tôi phảng phất bóng dáng vợ tôi. Nhưng riêng ca khúc Đêm nay anh ở đâu? tôi viết riêng cho ca sĩ Vũ Dậu (NSƯT Vũ Dậu, mẹ của ca sĩ Khánh Linh và nhạc sĩ Ngọc Châu - PV). Vũ Dậu là một ca sĩ hiền lành, ngoan ngoãn, dễ thương. Đêm nay anh ở đâu? là viết từ tình cảm thật của Vũ Dậu. Vũ Dậu cũng là người đầu tiên hát Đêm nay anh ở đâu? và hát rất hay nhiều ca khúc khác của tôi: Như ánh sao đêm, Anh ở đầu sông em cuối sông…
Niềm vui từ ca khúc chính trị
Trong những sáng tác mang tính chính trị, có bao giờ ông muốn viết về một điều tiêu cực nhưng “tự kiểm duyệt” mà không viết?
Nói về cái buồn, cái tiêu cực thường tôi không viết. Tôi luôn quan niệm mình viết để phục vụ ai? Bởi ca khúc khi công bố không thể chỉ là cảm xúc cá nhân. Ngay cả những bài hát nhạc tình yêu đôi lứa, có khi tôi thất vọng về tình yêu nhưng sáng tác của tôi cũng là những niềm vui. Và còn lý do nữa là khi buồn tôi không thể viết nổi. Tôi có thể viết nhạc tình kiểu buồn muốn chết nhưng thực tế có mấy ai chết vì yêu, tôi cũng đâu muốn chết vì yêu đâu… nên viết nhạc tình kiểu đó giả tạo lắm!
Vậy việc viết ca khúc phục vụ chính trị theo đặt hàng ông có tìm thấy niềm vui?
Tôi vẫn có niềm vui từ nó; như với ca khúc Hoan nghênh tín phiếu để kêu gọi mọi người ủng hộ mua tín phiếu nhà nước, sau khi ca khúc đó được tuyên truyền, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã gửi cho tôi tờ tín phiếu đủ để nuôi gia đình vài tháng sau đó.
Xin cám ơn ông.