Những ngày đầu và trung tuần tháng 10, Viettel Peru với cái tên Bitel đã tổ chức một loạt sự kiện gồm có họp báo rộng rãi với sự tham dự của đại diện hơn 30 tờ báo, “happy event” nội bộ gồm các hoạt động văn hóa, thể thao vui chơi, giải trí để kỷ niệm 1 năm (15/10/2014 - 15/10/2015) ngày khai trương mạng, chính thức bắt đầu cung cấp dịch vụ cho khách hàng.
Tôi cùng một nhóm nhà báo Việt Nam có mặt ở Peru vào thời điểm đó. Lắp cái sim anh em Bitel đưa, bật điện thoại thấy hiện lên chữ Bitel và cột sóng căng đét, tự nhiên bật xúc cảm tự hào. Vậy là sóng Viettel, về bản chất vật lý chắc chẳng có gì khác biệt so với sóng tương đồng của các nhà mạng khác, nhưng lại rất đặc biệt về ý nghĩa kinh tế, văn hóa, tinh thần và có thể nói là cả chính trị, ngoại giao nữa, tóm lại là một thứ sóng Việt, đã trùm phủ lên phần chính rộng hơn triệu cây số vuông vương quốc xưa của thổ dân da đỏ Inca, giờ là Peru.
Ý nghĩa đó càng lớn nếu biết rằng thị trường viễn thông ở đây trước khi Viettel nhảy vào đã bị phân chia bởi các đại gia Movistar của Tây Ban Nha, Claro của Mexico và Entel của Chile. Cũng cần phải biết rằng Claro thuộc sở hữu của một trong những đại tỉ phú giàu nhất thế giới Carlos Slim. Và là người Việt thì chắc có khoái cảm thực sự khi nghe Viettel đầu tư vào Peru, một nước không chỉ cách quê nhà nửa vòng trái đất muốn bay đến cần gần 30 tiếng đồng hồ mòn mỏi trên khoang máy bay và ở các sân bay để chờ nối chuyến mà còn là nước có GDP đầu người cao gấp 3 lần Việt Nam.
Ưu thế của việc đi sau
Tôi hỏi Hoàng Quốc Quyền - giờ đang cầm lái Bitel rằng tại làm sao mà Viettel lại dám chen chân vào một thị trường nơi các đối thủ mạnh như 3 nhà mạng mang tầm thế giới, ít nhất là châu lục kia (họ phủ sóng khắp Nam Mỹ) đã đứng chân vững chắc? Chàng trai sinh năm 1982, trở thành Tổng giám đốc Bitel năm 2012, tức 1 năm sau khi Viettel bắt đầu triển khai xây dựng mạng viễn thông ở đây sôi nổi rằng với người kinh doanh ở bất cứ đâu cũng có cơ hội, và chắc lãnh đạo của Viettel đã nhìn thấy ưu thế vượt trội của mình - kẻ đi và đến sau - là sở hữu công nghệ mới nhất, một yếu tố quan trọng mang tính quyết định đối với ngành kinh doanh này. Ba đại gia kia vào Peru đã lâu, hạ tầng của họ một phần khá lớn đã được xây dựng nhiều năm trước, công nghệ cũ, để chuyển hoàn toàn sang công nghệ mới nhất cần có thời gian và tiền bạc. Mình vào một cái là chơi ngay chỉ toàn sóng 3G, sắp tới là 4G (trong khi đổi thủ vẫn lốm đốm 2G ở nhiều nơi), internet thì cáp quang kéo rộng khắp, cung cấp cho người Peru một thứ dịch vụ tốc độ cao và ổn định (trong khi đội bạn vẫn tạm phổ biến dùng viba, visat do đã đầu tư trước).
Điều Bitel làm được cần tổng kết là xây dựng hạ tầng nhanh mà các đối thủ không thể làm được khiến họ bất ngờ.
Gonzalo Ruiz –
Chủ tịch Ủy ban Giám sát viễn thông Peru
Chắc bởi thế mà sau 1 năm đi vào hoạt động, Bitel đã đạt 1 triệu thuê bao, hay cái nữa là tốc độ tăng trưởng thuê bao cứ tháng sau tăng hơn tháng trước. Mục tiêu nhắm đến của Bitel là sau khoảng hai năm, đạt 3 triệu thuê bao, “giật” 10% thị phần khỏi tay các đại gia.
Nghe vậy thì mừng vậy nhưng cũng vẫn hơi băn khoăn ái ngại chẳng biết bao giờ Viettel thu hồi được số vốn gần 300 triệu đô la đã đầu tư xây dựng hạ tầng mạng lưới? Hoàng Quốc Quyền trấn an nếu tốc độ tăng trưởng đúng dự kiến, mà khả năng là thế, thì cái việc làm nặng tâm trí bất cứ người đi kinh doanh nào kia chẳng mấy chốc mà xong.
“Mức thu trung bình từ thuê bao Peru cao hơn nhiều so với các thị trường khác mà Viettel đang có: khoảng 8 - 9 đô kia. Giờ em có triệu thuê bao tức ngót 10 triệu đô tháng, trả lương hết cỡ triệu, sang năm đạt 2 triệu thuê bao có 20 triệu tháng, cân bằng thu chi, rồi lên 3 triệu thuê bao, là cỡ 300 triệu đô năm rồi. Chỉ mấy năm là hoàn vốn”.
Vượt qua va chạm văn hóa
Nghe có vẻ ngon ăn? Đứng ngoài nhìn vào thì vậy, nhưng thực tế cũng lắm nhọc nhằn. Hoàng Quốc Quyền chia sẻ: “Có một loạt cái khó, nhất là người Peru hầu như chẳng biết gì về Việt Nam cả. Những người đứng tuổi thì còn loáng thoáng biết về chiến tranh Việt - Mỹ, giới trẻ chẳng biết gì. Ngay đến các cơ quan nhà nước hữu quan gần đây mới hiểu dần Việt Nam qua đàm phán TPP. Rồi nữa văn hóa khác biệt, người Peru giữ một nếp sống, nếp làm thư thả, tà tà chả vội đi đâu, hẹn 10 giờ sáng, 2 giờ chiều đến là chuyện thường. Năng động, sáng tạo là giá trị cốt lõi của Viettel, nhưng người lao động bản địa tuy trách nhiệm lại thường chỉ làm đúng những gì được phân công, hướng dẫn, nói thẳng ra là máy móc. Làm việc với nhau, bọn em phải cố gắng kéo các bạn Peru đi cùng tốc độ với mình, dần dần rồi các bạn cũng quen”.
Hơn 4.000 trường học Peru được Bitel cung cấp Internet miễn phí.
Nói về khác biệt văn hóa, nhất là văn hóa làm việc dẫn đến xung đột, Trương Vũ Sơn - Trưởng phòng Truyền thông Bitel dở nhăn nhó dở cười: “Mình họp, có chuyện bức xúc, nói cao giọng tí nhân viên người Peru có thể viết đơn kiện liền. Một tay làm máy tính, mình giao cài chương trình cho 2 máy, làm từ sáng đến chiều mới xong. Giao làm 10 máy, cũng chỉ cần từ sáng đến chiều là xong. Dịp kỷ niệm 1 năm này, việc nhiều như thế, trưởng một ban trong phòng Truyền thông của em lại báo nghỉ phép. Em bảo việc ngập, nếu đi nghỉ dịp này thì suy nghĩ xem có nên làm ở Bitel nữa không? Sáng hôm sau bạn đưa đơn xin nghỉ việc liền. Em gọi lên phòng ôn tồn bảo bạn nghĩ đi, kỷ niệm 1 năm của mình là việc trọng, nghỉ phép thì lùi lại mấy ngày có sao. Bạn trình bày lý do bảo là vé máy bay rồi mọi thứ đặt trước hết rồi”. “Rồi chuyện kết thúc ra sao?” - Chúng tôi tò mò. “Vẫn làm chứ ạ, sau đó bạn gặp riêng và nói bạn cũng yêu Bitel và đã cân đối kinh phí để lùi chuyến bay lại”. Ngô Anh Đức - Giám đốc chi nhánh Bitel vùng Apurimac (vùng giống như tỉnh ở ta) mà chúng tôi tình cờ gặp trong nhà công vụ của anh em chi nhánh vùng Cusco cũng kể “họp bực mình lỡ vỗ tay hơi mạnh xuống bàn cái cũng bị kiện”.
Ngôn ngữ cũng là một rào cản. Ít người Viettel biết tiếng Tây Ban Nha. Người Peru thì cũng chẳng khá tiếng Anh. Ở cấp cao còn đỡ chứ ở địa phương, làm vừa học, sau một thời gian, trong công việc nhiều anh em nói với đồng sự người Peru một thứ ngôn ngữ lẫn lộn các thứ tiếng Việt - Anh - Tây Ban Nha. Thế mà rốt cuộc rồi cũng hiểu được nhau.
“Bọn em phải đi đàm phán thuyết phục dân, nhờ chính quyền địa phương, tuy rằng khó vì chủ tịch các cấp chính quyền do người dân bầu trực tiếp nên luôn tỏ ra đứng về phía dân dù biết dân quá lo xa. Lại phải nhờ các cơ quan chức năng của Peru đến vận động giải thích là trạm BTS không có hại. Nếu vẫn không xong thì đành xin đặt trạm ra các vị trí công cộng, ngụy trang đi…” - Quyền nói.
Thực sự là ngoại giao nhân dân
Trước khi hơn 200 cán bộ, nhân viên Viettel đổ bộ để xây dựng Bitel, ở Peru có lẽ chỉ có chưa đến 10 người Việt. Trước hết là nhóm dăm sáu người của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam thường trú ở đây do Petro Việt Nam có quan hệ làm ăn. Ngoài ra có mấy trường hợp trước đó lưu lạc mỗi người mỗi cảnh. Một người nghe đâu quê Hà Tĩnh là thuyền viên tàu đánh cá Đài Loan bị đối xử tàn tệ quá nhân một lần tàu cập gần bờ Lima ở lại luôn, lúc đầu lê la xin việc khắp nơi để đi làm thuê, rồi tích lũy gom góp mở quán ăn, rồi ăn nên làm ra có quán ăn, có nhà sang, có xe đẹp. Một người khác du học Ukraina, gặp yêu và theo chồng người Peru về xứ này… Họ là hạt muối bỏ biển trong 30 triệu người Peru, trong đó có cả khoảng 3 triệu người Nhật và quãng chừng đó người Hoa. Tóm lại, như đã nói ở trên, người Peru gần như không biết gì về Việt Nam.
Tiếng nói bắt đầu có trọng lượng
Hôm chúng tôi đến trụ sở Bitel ở thủ đô Lima, một tòa nhà đẹp nằm ở khu trung tâm (Viettel mua đứt bảy, tám triệu đô la gì đó sau vài năm giờ được trả giá hơn 20 triệu) trên nóc phấp phới hai lá cờ Việt Nam, Peru (cắm cờ lên trụ sở cũng chẳng phải nghiễm nhiên, lần đầu không biết đường xin phép bị hạ liền, sau cắm cao lên một chút, rồi xin phép cắm cao lên), các chuyên gia, nhân viên người Peru ngồi xen lẫn các đồng sự người Việt đều rất tươi cười, thân thiện. Thấy rõ là họ thoải mái và hài lòng với môi trường làm việc ở đây. Cô gái xinh đẹp Yesenia Ortiz - trưởng ban Quản lý hợp đồng thuộc Phòng Đầu tư Bitel nói thích làm ở đây vì người Việt rất thông minh, năng động nhưng lại tình cảm, dễ gần. Phải biết là cô gái này từng làm việc ở Mỹ để thấy cái giá trị của việc cô ngồi làm việc và thấy hạnh phúc trong trụ sở của Bitel. Mà trong Bitel giờ cũng không chỉ có người Việt và người Peru, còn có công dân dăm bảy nước khác, mà tuyền thứ nhân lực chất lượng chả phải là thấp đang miệt mài cống hiến. Nghĩ đến việc công dân bao nhiêu nước đang làm việc trong hàng chục cái... Tel ở cả chục nước Á, Mỹ, Phi lại chả sướng sao?