Cuối năm 2014, UBND tỉnh TT-Huế triển khai đề án hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng tránh bão lụt theo Quyết định 48/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Ngoại trừ thành phố Huế, dân nghèo các huyện, thị xã trên địa bàn đều đăng ký nhận hỗ trợ xây nhà ở phòng tránh bão lụt theo QĐ 48 (thường gọi là “nhà 48”), với số lượng tham gia ban đầu là 3.906 hộ.
Đánh giá chung từ người dân, đây là chương trình an sinh xã hội thực sự ý nghĩa, giúp hộ nghèo xây được nhà ở, vừa bảo đảm thêm chức năng phòng tránh bão lụt giữa nơi thường xuyên thiên tai. Nhiều gia đình tại TT-Huế đã phấn khởi đón nhận, quyết tâm thực hiện, như trường hợp ông Phạm Mão (xã vùng trũng Quảng Thọ, huyện Quảng Điền).
“Một cái nhà tránh bão lụt chí ít cũng tốn hết 50 triệu đồng. Tiền hỗ trợ và khoản vay chính sách chỉ được khoảng 30 triệu, tính toán thấy không đủ để làm nhà. Xoay mượn thêm thì già yếu làm chi ra tiền trả, đến chết chưa chắc đã lo xong nợ, nên vợ chồng già này xin rút lui”.
Ông Mai Châu (75 tuổi, xã Lộc Bình, huyện Phúc Lộc, Thừa Thiên Huế)
Trước đây, nhà ông Mão luôn vất vả với mưa bão, mỗi năm phải chạy lụt dăm bảy lần vì nhà cửa nằm chỗ thấp trũng, gia đình không có tiền tôn cao nền, làm gác lửng chống ngập lụt. Năm 2015, hộ ông Mão nhận hỗ trợ 14 triệu, vay 15 triệu đồng vốn ưu đãi từ ngân hàng chính sách, kết hợp các khoản huy động khác để làm “nhà 48”.
Mùa mưa năm nay, cả nhà ông Mão luôn yên tâm mỗi khi có bão lũ về. Tương tự, hộ chị Mai Thị Hồng Loan (trú xã Lộc Trì, huyện Phú Lộc) chỉ có nhà cửa tạm bợ, không bảo đảm phòng tránh bão lũ. Chồng bỏ nhà đi biền biệt, chị Loan “liều” đăng ký nhận hỗ trợ 14 triệu đồng, vay ưu đãi vốn ngân hàng, rồi xoay mượn thêm tiền người thân để hoàn thiện nhà ở tránh bão…
Tìm hiểu từ nhiều huyện, thị xã tại TT-Huế, đến nay, nhiều hộ nghèo đã nhận hỗ trợ, làm xong “nhà 48” và đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, có một thực tế, không phải hộ nghèo nào cũng quyết tâm và có đủ khả năng làm nhà chống bão lụt như những trường hợp nêu trên. Toàn tỉnh hiện có 1.012 hộ nghèo đã làm đơn xin rút khỏi chương trình “nhà 48” bởi nhiều lý do khác nhau, cho dù họ từng sốt sắng đăng ký nhận hỗ trợ xây nhà chống bão.
Dân nghèo TT-Huế viết đơn xin thôi nhận hỗ trợ, vì cho rằng kinh phí ít không đủ để xây “nhà 48”.
Đơn cử, giữa tháng 6/2016, bà Phan Thị Tấn (55 tuổi, trú ngụ xã Lộc Điền, huyện Phú Lộc) bất ngờ gửi đơn đến xã xin rút khỏi danh sách đăng ký nhận hỗ trợ tiền và vốn vay ưu đãi xây “nhà 48”. Cả gia đình bà Tấn xưa nay chen chúc trong ngôi nhà cấp 4 tuềnh toàng bên mép đầm phá Tam Giang.
“Với mức hỗ trợ 14 triệu đồng, vay ưu đãi thêm 15 triệu đồng, gia đình tui không đủ xây một căn nhà tránh bão lụt. Nhà thì quá nghèo, chạy gạo hằng ngày, con đang cái tuổi ăn học, nên cũng không có gì dư dật để phụ thêm làm nhà. Giữa tháng 6 vừa rồi, tui viết đơn xin rút”. Hộ ông Mai Châu (75 tuổi, trú Lộc Bình, huyện Phú Lộc) cũng chọn cách rút lui tương tự do nhà nghèo, tuổi cao.
“Một cái nhà tránh bão lụt chí ít cũng tốn hết 50 triệu đồng. Tiền hỗ trợ và khoản vay chính sách chỉ được khoảng 30 triệu, tính toán thấy không đủ để làm nhà. Xoay mượn thêm thì già yếu làm chi ra tiền trả, đến chết chưa chắc đã lo xong nợ, nên vợ chồng già này xin rút lui”, ông Châu tâm sự.
20 tỷ đồng chưa cấp về địa phương
Ông Lê Quang Dũng, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh TT-Huế, cho biết: lý do già cả, neo đơn, quá nghèo khổ như bà Tấn, ông Châu… chưa phải là nguyên nhân duy nhất để nhiều gia đình rút lui khỏi danh sách “nhà 48”. Theo ông Dũng, khi chờ UBND tỉnh phê duyệt hỗ trợ xây nhà chống bão, nhiều hộ nghèo được chính quyền địa phương đưa sang diện hỗ trợ nhà ở thuộc các chương trình khác, nên họ phải xin thôi “nhà 48”.
Nguyên nhân khác, do mặt bằng đơn giá xây “nhà 48” có từ các năm trước, nay đưa vào thực hiện bị trượt giá, người dân khó làm được nhà nếu chỉ dựa hai nguồn kể trên. Thêm nữa, tại nhiều vùng trũng, chi phí tôn cao móng nhà rất lớn, dân ngại nhận hỗ trợ vì không đủ để xây mỗi cái nền. “Chương trình chậm bố trí vốn về cho tỉnh cũng là nguyên nhân khiến các hộ nghèo chần chừ”, ông Dũng lưu ý.
Cũng theo ông Dũng, trong hai năm 2014-2015, tổng số vốn từ Trung ương chuyển về tỉnh để thực hiện “nhà 48” là 31,290 tỷ đồng, dành cấp cho 1.783 hộ nghèo. Riêng năm 2016, phần kinh phí hỗ trợ còn lại trị giá hơn 20 tỷ đồng vẫn chưa cấp về tỉnh, dù hiện đã bước sang quý 4.