Nợ bảo hiểm xã hội giảm mạnh
Theo quy định của Luật Bảo hiểm Xã hội 2014, từ năm 2018, hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế có thể bị khởi tố xử lý hình sự. Thay đổi này đã góp phần giảm tình trạng nợ đóng bảo hiểm xã hội những năm qua, đặc biệt khi biện pháp khởi kiện đơn vị nợ ra toà còn nhiều vướng mắc và chưa mang lại hiệu quả.
Ông Mai Đức Thắng, Phó Trưởng ban Thu (Bảo hiểm Xã hội Việt Nam) cho hay, tình trạng nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp vẫn diễn ra trên khắp cả nước. Tính đến cuối tháng 5, tổng số nợ bảo hiểm xã hội là 10.450 tỷ đồng (bằng 4,7% số thu kế hoạch năm 2018, giảm 1% so với cùng kỳ năm ngoái).
Theo ông Thắng, năm nay tình hình kinh tế khá hơn, cùng với việc Bảo hiểm Xã hội Việt Nam áp dụng nhiều biện pháp xử lý thu hồi nợ bảo hiểm xã hội, đã khắc phục được phần nào tình trạng nợ, trốn đóng bảo hiểm. Tuy vậy, 5 tháng đầu năm 2018, số thu bảo hiểm xã hội mới đạt 38% kế hoạch năm, theo đại diện Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, điều này cũng không lạ. Do những tháng đầu năm các doanh nghiệp phải ưu tiên để trả lương, thưởng tết cho người lao động, nên kết quả thu bảo hiểm xã hội chưa cao, điều này cũng phù hợp với cùng kỳ các năm trước.
Theo số liệu của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, tính hết tháng 5/2018, cả nước có 13,79 triệu người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; bảo hiểm xã hội tự nguyện là 240.000 người; bảo hiểm thất nghiệp là 11,6 triệu người; bảo hiểm y tế là 81,3 triệu người, đạt tỷ lệ bao phủ 86,6% dân số. Trong 5 tháng đầu năm, toàn ngành bảo hiểm xã hội đã thu 121.100 tỷ đồng tiền các loại bảo hiểm (đạt 36,7% kế hoạch cả năm). Trong đó, thu bảo hiểm xã hội đạt 83.615 tỷ đồng, thu bảo hiểm thất nghiệp đạt 5.631 tỷ đồng, thu bảo hiểm y tế đạt 31.852 tỷ đồng.
Khởi tố là giải pháp “cực chẳng đã”
Đối với tình trạng trốn đóng, nợ bảo hiểm xã hội, ông Mai Đức Thắng cho biết, để bảo đảm quyền lợi của người lao động, Bảo hiểm xã hội Việt Nam thường xuyên tiến hành kiểm tra, thanh tra liên ngành và thanh tra chuyên ngành. “Chúng tôi sẽ quyết liệt thanh tra những doanh nghiệp nợ tiền bảo hiểm xã hội từ 3 tháng trở lên. Đối với những doanh nghiệp nào nợ trên 6 tháng, chúng tôi sẽ tiến hành thanh tra đột xuất,” ông Thắng nhấn mạnh.
Đại diện Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho rằng, các biện pháp đôn đốc đóng, thanh tra, xử lý hình sự việc trốn đóng bảo hiểm xã hội đã có hiệu quả. Nhiều doanh nghiệp đã tự giác nộp khoản nợ bảo hiểm xã hội ngay khi bị thanh tra, nhắc nhở. Như vừa qua, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam thông báo thanh tra 4 doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội lớn của tỉnh Ninh Bình, ngay sau thông báo thanh tra đã có 3 doanh nghiệp tự động nộp đầy đủ số tiền nợ, một doanh nghiệp do khó khăn nhưng cũng xây dựng lộ trình và cam kết trả dần. Từ kết quả đó, ông Thắng tính toán, năm nay việc thu hồi nợ bảo hiểm xã hội có thể sẽ đạt và vượt mục tiêu từ 1-2%.
Cùng với thanh kiểm tra thì việc rà soát, bổ sung và chuẩn hóa dữ liệu người tham gia bảo hiểm xã hội trong phần mềm quản lý cũng đang được Bảo hiểm xã hội Việt Nam đẩy mạnh. Với mục tiêu tới mục tiêu năm 2020, thực hiện quản lý sổ bảo hiểm xã hội điện tử. Với hình thức này, người lao động sẽ dễ dàng quản lý, tra cứu được quá trình đóng bảo hiểm xã hội của mình, rút ngắn hơn nữa quy trình, thủ tục trong giải quyết các chế độ cho người tham gia. Đồng thời, việc công khai các số liệu đóng bảo hiểm xã hội cũng giúp người lao động nắm bắt, xử lý tình trạng doanh nghiệp trốn, nợ tiền đóng bảo hiểm xã hội của người lao động.
Với quy định khởi tố hình sự việc trốn đóng bảo hiểm xã hội, từ đầu năm tới nay, nhiều địa phương trên cả nước, cơ quan bảo hiểm xã hội đều tỏ rõ quyết tâm xử lý nợ các loại bảo hiểm. Tại TPHCM, cơ quan bảo hiểm xã hội địa phương này đã hoàn thiện và chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra một doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội. Còn tại Hà Nội, cơ quan bảo hiểm xã hội đã thống nhất với các cơ quan liên ngành xem xét, củng cố hồ sơ để chuẩn bị tiến hành chuyển cơ quan điều tra, xử lý hình sự đối với 2 doanh nghiệp có số nợ bảo hiểm xã hội lớn và kéo dài.
Tuy vậy, theo ông Thắng, việc chuyển hồ sơ xử lý hình sự doanh nghiệp nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội cũng có hệ luy là đẩy người lao động vào nguy cơ mất việc làm vì chủ doanh nghiệp bị khởi tố. Do đó, trong quá trình thanh kiểm tra doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội, cơ quan bảo hiểm xã hội cũng cân nhắc, chỉ doanh nghiệp nào vẫn làm ăn tốt mà cố tình chiếm dụng tiền bảo hiểm xã hội mới chuyển hồ sơ cơ quan điều tra khởi tố hình sự. Ngoài ra, theo ông Thắng, trong quá trình cơ quan điều tra thụ lý vụ việc, nếu doanh nghiệp khắc phục hậu quả, trả nợ bảo hiểm xã hội, cơ quan điều tra có thể thay đổi lại quyết định khởi tố.
Trong kế hoạch công tác thời gian tới, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cũng xác định tăng cường công tác thanh kiểm tra chuyên ngành, đặc biệt là tại các đơn vị nợ đọng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; kịp thời xử lý và kiến nghị xử lý các hành vi phạm pháp luật bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp.
Ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết, để hoàn thành công tác thu, từ nay đến cuối năm Bảo hiểm xã hội Việt Nam sẽ tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra chuyên ngành, đặc biệt là tại các đơn vị nợ đọng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; kịp thời xử lý và kiến nghị xử lý các hành vi phạm pháp luật trong thực hiện chính sách bảo hiểm.