Nuôi hàu bằng tấm lợp xi măng: Rình rập mối họa

Rác độc hại thải xuống sông

Dọc hai bên bờ sông Chà Và qua xã Long Sơn ken kín các lồng bè nuôi cá và giàn nuôi hàu. Nguồn nước ở đây thuận lợi cho hàu phát triển, nên từ nhiều năm qua người dân địa phương đã “xí phần” mặt nước nuôi hàu. Chiếm hữu một đoạn bờ sông dài hàng chục mét, anh Nguyễn Văn Lịch dùng các can nhựa làm phao nổi để giăng dây treo giá thể là các tấm lợp fibro xi măng (được cắt nhỏ khoảng 40cm2) làm nơi cho hàu bám vào sinh sống. Anh Lịch kể về quy trình nuôi hàu bằng kinh nghiệm của người nuôi hàu đóng cọc gỗ ở những khu vực nước có hàu để lấy hàu giống chục năm nay. “Hàu con xuất hiện bám vào cọc, độ khoảng 10 ngày tuổi, bé li ti như hạt mè, chỉ có dân trong nghề mới phân biệt được. Khoảng 3 tháng tuổi, khi hàu đã phát triển bằng nửa đầu ngón tay và có vỏ tương đối cứng, lúc này người nuôi tách hàu cấy sang giá thể là các tấm fibro ximăng đảm bảo mật độ cho hàu phát triển. Đến 7-8 tháng là có thể thu hoạch hàu” - anh Lịch cho biết.

Bơi thuyền dọc hàng dây giăng trên mặt nước treo các giá thể nuôi hàu, anh Linh kéo lên 1 giá thể, 2 mặt tấm fibro ximăng có hơn chục con hàu đang phát triển. Theo anh Linh, trước đây nuôi hàu bằng cách cho hàu bám vào cọc gỗ, nhưng vật liệu này ngày càng đắt lại không hiệu quả, dễ gãy đổ nên từ chục năm nay người dân dùng tấm fibro ximăng làm giá thể cho hàu sinh sống. “Khi thu hoạch hàu thì các tấm giá thể cũng phải bỏ vì lúc tách hàu ra nó đã vỡ nát” - anh Linh cho biết. Cũng như những người nuôi hàu khác trong vùng, hàng ngàn tấm fibro ximăng thải ra sau mỗi vụ thu hoạch hàu xong đều được anh Linh mang ra lòng sông đổ bỏ.

Ông Trần Văn Ninh nhà ở xã Phước Hòa (huyện Tân Thành, Bà Rịa - Vũng Tàu) có giàn nuôi hàu khá lớn ở sông Chà Và. Mỗi vụ thu hoạch hàu ông Ninh thải ra khoảng 6 nghìn tấm fibro xi măng. Ông Ninh khẳng định ở vùng sông nước này không có ai lại vận chuyển ngược thứ rác thải này vào bờ. Để xử lý những tấm fibro xi măng thải ra, ông Ninh dùng ghe chở ra đổ ở khu vực nước sâu. “Cũng nghe cơ quan chức năng khuyến cáo về tính độc hại của fibro xi măng như gây ô nhiễm nguồn nước. Nhưng hiện nay chưa có vật liệu nào hiệu quả hơn nên chúng tôi vẫn dùng tấm lợp fibro xi măng làm giá thể nuôi hàu”, ông Ninh cho hay.

Lúng túng trong quản lý

Theo thống kê của UBND xã Long Sơn, hiện trên toàn xã có gần 600 hộ nuôi hàu, với diện tích khoảng 90ha; trong đó có trên 80% người dân sử dụng tấm lợp fibro xi măng để làm giá thể, với khoảng 300.000/mảnh tấm lợp này được dùng cho mỗi vụ. Sau khi thu hoạch, phần lớn những giá thể là các tấm lợp fibro xi măng được người dân đổ bỏ xuống sông.

Ông Bùi Đức Bình, Phó Chủ tịch UBND xã Long Sơn cho biết: Từ khoảng năm 2008, khi phát hiện con hàu thích bám vào tấm lợp fibro xi măng và tấm lợp này lại có khả năng chịu nước, chịu sóng tốt nên bà con mua tấm lợp về làm giá thể nuôi hàu mà không tính đến việc ô nhiễm nguồn nước hay ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng. Theo đánh giá của Chi cục thủy sản Bà Rịa - Vũng Tàu, việc đổ bỏ những tấm fibro xi măng bừa bãi chính là nguyên nhân dẫn đến việc bồi lắng đáy sông, làm thay đổi dòng chảy, đồng thời, tích tụ cặn bã gây ô nhiễm môi trường và tác động trực tiếp đến nguồn nước nuôi trồng thủy sản, ảnh hưởng đến sản lượng nuôi trồng thủy sản ở khu vực xã Long Sơn trong những năm qua.

Về tính độc hại của fibro xi măng, Trung tâm Công nghệ môi trường (Viện Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam) đã có kết quả nghiên cứu đánh giá, cảnh báo người dân. Đó là, việc ngâm tấm lợp fibro xi măng trong nước sẽ tạo ra chất lưu huỳnh và một số hóa chất độc hại khác, gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng môi trường sinh thái của các loài thủy, hải sản. Qua đó, cơ quan chức năng tỉnh này khuyến khích người dân dùng những vật liệu khác như cây gỗ, vỏ hàu… để làm giá thể thay thế fibro xi măng. Sở Nông nghiệp tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đã gửi văn bản xin ý kiến và đề nghị Tổng cục Thủy sản có đánh giá, nghiên cứu việc sử dụng tấm lợp fibro xi măng nuôi hàu, có định hướng cụ thể, không để ảnh hưởng đến môi trường, sức khỏe cộng đồng.