'Nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử và chất gây nghiện mới'

Ban tổ chức đã dành tặng 20 suất học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn nhưng vẫn vươn lên học tốt tại trường THPT Nguyễn Duy Trinh.

Phát biểu khai mạc chương trình, nhà báo Lê Xuân Sơn, Tổng biên tập báo Tiền Phong nhấn mạnh tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử và chất gây nghiện mới đồng thời dẫn thông tin: chỉ cách đây ít tiếng trước, báo Tiền Phong đưa tin, cơ quan chức năng tỉnh Bắc Ninh vừa bắt hơn 100.000 sản phẩm thuốc lá điện tử không rõ nguồn gốc. Số lượng thuốc lá bị bắt rất lớn. Thuốc lá, thuốc lá điện tử đã độc hại đối với sức khoẻ con người, sản phẩm này lại không rõ nguồn gốc sẽ càng nguy hiểm.

Nhà báo Lê Xuân Sơn khẳng định chủ đề của chương trình truyền thông: Nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử và chất gây nghiện mới có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

“Đã có giai đoạn, đất nước chúng ta có nhiều người hút thuốc lá, thậm chí lấy thuốc lá làm quà cho nhau. Sau đó, đã có chương trình quốc gia về phòng chống thuốc lá và nhờ đó, số người hút thuốc giảm đi rất nhiều. Tuy nhiên, nếu chúng ta chủ quan, không phòng ngừa, cảnh báo trước thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới công cuộc phòng chống thuốc lá có thể sẽ về con số không”, Nhà báo Lê Xuân Sơn nói.

Cũng theo Tổng biên tập Báo Tiền Phong, thuốc lá điện tử và chất gây nghiện mới hiện nay xuất hiện ngày càng nhiều loại, dưới nhiều hình thức, thiết kế hấp dẫn, thu hút. Riêng hương liệu đã có hơn 20.000 loại, rất hấp dẫn đối với học sinh, lứa tuổi ham khám phá, muốn thử nghiệm. Trong thuốc lá cũng có nhiều hoạt chất khác nhau, một số hoạt chất đến nay chưa xác định được độ nguy hại đến thế nào. Tuy nhiên, cơ quan chức năng đã cung cấp thông tin, trong một số loại thuốc lá điện tử đã trộn cả ma tuý.

Điều đáng lo ngại là tỉ lệ học sinh hút thuốc lá điện tử là không nhỏ và con số này tăng lên qua các năm. Đến năm 2022, tỉ lệ học sinh hút thuốc lá điện tử là 2,56%, và học sinh ở thành thị hút thuốc lá nhiều hơn học sinh ở nông thôn (cụ thể là thành thị tỉ lệ học sinh hút thuốc lá 3,7%). Đa số các em hút thuốc lá điện tử trong độ tuổi từ 13 đến 16 tuổi.

Người hút thuốc lá điện tử sẽ bị ảnh hưởng sức khoẻ nhưng người ở bên cạnh cũng phải chịu ảnh hưởng, tác hại của khói thuốc. Với những lý do đó, tỉnh Đoàn, ngành giáo dục cần đi đầu trong công tác tuyên truyền, phòng chống việc học sinh hút thuốc lá điện tử, chất gây nghiện.

Đó cũng là lý do để hôm nay, tỉnh Đoàn Nghệ An, Sở GD&ĐT phối hợp báo Tiền Phong tổ chức chương trình truyền thông nhằm lan toả thông tin, nâng cao nhận thức cho các em học sinh để các em đủ kiến thức, tự tin nói không với sản phẩm thuốc lá trong bất kỳ tình huống nào.

Nhà báo Lê Xuân Sơn cũng cảm ơn khách mời, lãnh đạo UBND tỉnh Nghệ An, các đơn vị tài trợ, Trường THPT Nguyễn Duy Trinh đã cùng phối hợp, hỗ trợ để tổ chức chương trình.

Trong cuộc sống, các thầy cô giáo, các bạn học sinh, hẳn ai cùng từng nghe đến thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới nhưng không phải ai cũng biết tác hại của nó đối với sức khỏe con người. Để giúp các bạn học sinh nhận diện các loại chất gây nghiện thế hệ mới và thuốc lá điện tử cũng như tác hại của chúng đối với sức khỏe con người, chương trình đã mời các chuyên gia đến trò chuyện và làm rõ các vấn đề này.

Các chuyên gia sẽ tham gia chia sẻ trong chương tình gồm: Đại úy Trần Văn Thắng - Đội trưởng Phòng PC04, Công an tỉnh Nghệ An; Thạc sỹ, bác sỹ Nguyễn Thị Hiển - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Nghệ An; Tiến sĩ Dương Thị Thanh Thanh - Phó Trưởng Khoa Tâm lý giáo dục, Trường Sư phạm, Đại học Vinh và bạn Đinh Nguyễn Hạnh Nguyên - học sinh lớp 11A, trường THPT Nguyễn Duy Trinh.

Chia sẻ tại chương trình, thạc sỹ, bác sỹ Nguyễn Thị Hiển cho biết, hiện nay ngoài thuốc lá điếu thông thường thì trên thị trường xuất hiện thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng). Thuốc lá điên tử hiện chưa được cấp phép lưu hành chính thức tại Việt Nam. Tuy nhiên, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc lá điện tử với tên gọi, hình dáng, kích thước khác nhau và đi kèm với nó là dung dịch thuốc lá điện tử với hơn 15.500 hương vị khác nhau hấp dẫn người dùng. Đây cũng là 1 yếu tố thúc đẩy thanh thiếu niên thử thuốc lá điện tử và nghiện.

Theo nghiên cứu của Viện chiến lược chính sách y tế có đến 8.35% học sinh từ 8-12 tuổi hút thuốc lá điện tử năm 2020 tăng 40 lần so với năm 2005.. Trước đây, thì chúng ta đa số chỉ thấy nam giới hút thuốc, nhưng giờ đây thì tỷ lệ nữ giới hay bao gồm thanh thieus niên nữ hút thuốc cũng đang gia tăng. Theo điều tra năm 2019, nhóm 13-14 tuổi, nữ hút thuốc lá điện tử 1,6% gần bằng 2,6% (nam).

Đây thực sự là những con số báo động về tình hình hút thuốc lá điện tử ở lứa tuổi học đường hiện nay. Vì thế vai trò của nhà trường và gia đình là thực sự quan trọng trong phòng chống tác hại thuốc lá ở lứa tuổi học đường.

Về phía nhà trường, trước tiên các em phải nhận diện được thuốc lá điện tử là gì? cần tuyên truyền cho các em biết về tác hại thuốc lá, các quy định. Nếu trường học có điều kiện thì lắp camera để quan sát hoặc mỗi cán bộ nhân viên, mỗi học sinh là một camera men để kịp thời phát hiện những hành vi hút thuốc của các bạn. Về phía phụ huynh, cần sát sao, gần gũi với con em để kịp thời phát hiện nếu các em có sử dụng thuốc lá để kịp thời ngăn chặn. Theo dõi các dấu hiệu bất thường về hô hấp (ho, hụt hơi, khó thở), biểu hiện lo âu, cáu gắt, lén lút nhắn tin, trò chuyện hay đi chơi đáng ngờ với 1 nhóm bạn mới, sử dụng những vật thể có hình dáng bất thường, có mùi hương bất thường trong nhà (bạc hà, cam, chanh…).

Vấn đề then chốt là cần phát huy vai trò, trách nhiệm của gia đình và nhà trường trong việc phát hiện, ngăn chặn kịp thời hành vi hút thuốc lá của học sinh, để qua đó có sự phối hợp giáo dục, định hướng và giúp các em thay đổi hành vi theo những chuẩn mực tốt đẹp và có lợi cho sức khỏe. Nhà trường tuyên truyền giáo dục, gia đình dạy dỗ răn đe nhưng hơn hết là ý thức của mỗi em học sinh.

Chia sẻ tại chương trình, Đại úy Trần Văn Thắng - Đội trưởng Phòng PC04, Công an tỉnh Nghệ An cho biết, thuốc lá điện tử không còn xa lạ đối với mỗi chúng ta. Về cơ bản, thuốc lá điện tử chạy bằng pin, dùng nhiệt từ pin đốt nóng dung dịch có trong thuốc lá điện tử tạo thành khói để hít vào phổi. Hiện nay, thuốc lá điện tử được rất nhiều người sử dụng tại Nghệ An.

Rất khó để có thể xác định chính xác thời gian thuốc lá điện tử chính thức xuất hiện trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Tuy nhiên, qua quá trình công tác thực tiễn, tôi nhận thấy thuốc lá điện tử bắt đầu xuất hiện nhiều ở Nghệ An từ 5-6 năm trước, tức là năm 2018 và nở rộ từ năm 2021 cho đến nay.

Ở Nghệ An, tôi thấy thuốc lá điện tử có 2 loại chủ yếu. Loại 1 là Vape – đây là dạng thuốc lá điện tử sử dụng nhiều lần khi hết tinh dầu có thể đổ thêm tinh dầu vào và dùng tiếp. Loại thứ 2 là loại dạng điếu: Người dùng hút được vài trăm hơi hết tinh dầu thì không dùng được nữa.

Các loại thuốc lá điện tử này đều có nguồn gốc mang nhãn mác do nước ngoài sản xuất và được thẩm lậu vào Việt Nam nói chung và địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng.

Không khó để bắt gặp hình ảnh các em lứa tuổi học sinh hút thuốc lá, thuốc lá điện tử và chất gây nghiện mới hiện nay ở các địa điểm công cộng như sân bóng, cổng trường, quán nước,… Một số nhóm còn chuyền tay nhau thuốc lá điện tử để hút, có bạn còn đeo cả thuốc lá điện tử trước ngực như đeo vòng trang sức để sử dụng.

Đối với thuốc lá truyền thống thì phần đa là các bạn nam sử dụng nhưng từ khi xuất hiện thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới thì còn xuất hiện thêm nhiều bạn nữ sử dụng.

Trên phương tiện truyền thông, mạng xã hội có rất nhiều tin bài về việc có học sinh này, học sinh kia ngộ độc phải nhập viện cấp cứu do hút thuốc lá điện tử.

Chia sẻ về nguyên nhân học sinh tiếp cận sớm với thuốc lá điện tử sớm, TS. Dương Thị Thanh Thanh - Phó Trưởng Khoa Tâm lý giáo dục, Trường Sư phạm, Đại học Vinh cho hay, có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến học sinh hút thuốc lá điện tử, trong đó các nguyên nhân cơ bản như: thuốc lá điện tử được quảng cáo hấp dẫn khiến học sinh tò mò, muốn khám phá.

Các bạn học sinh, đặc biệt học sinh THCS và THPT có xu hướng muốn tự thể hiện, coi hành động hút thuốc lá điện tử là thể hiện sự trưởng thành. Ngoài ra, các bạn học sinh thường bị bạn bè rủ rê, lôi kéo, thậm chí ép buộc. Nhiều em học sinh còn tìm đến thuốc lá điện tử hay chất gây nghiện khác để giảm căng thẳng, xả stress.

Một phần nguyên nhân do nhiều học sinh chưa nhận thức đầy đủ về tác hại của thuốc lá điện tử.Khi phát hiện học sinh sử dụng thuốc lá điện tử, trước hết thầy, cô giáo cần giữ bình tĩnh và gặp riêng học sinh, không phê phán, để lắng nghe, nắm bắt nhận thức của học sinh về thuốc lá điện tử, lý do học sinh sử dụng thuốc lá điện tử.

Ngoài ra, thầy cô nên chia sẻ cho các em thông tin về tác hại của thuốc lá điện tử hoặc hướng dẫn để các em từ bỏ sử dụng thuốc lá điện tử. Đặc biệt thầy cô cần phối hợp với cha mẹ học sinh cùng nhau để tìm giải pháp hỗ trợ tốt nhất cho học sinh.

Trước câu hỏi, những thành phần có trong thuốc lá điện tử sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe tâm thần của người sử dụng, nhất là các bạn trẻ, Thạc sỹ, Bác sỹ Nguyễn Thị Hiển cũng cho biết tác hại của thuốc lá ảnh hưởng nghiêm trọng để sức khỏe người sử dụng và người thụ động hít phải khói thuốc.

Bà Hiển cho biết, theo các nhà khoa học, trong khói thuốc có tới hơn 7.000 hóa chất độc hại trong đó 69 chất gây ung thư. Khi hút thuốc lá điện tử thì dung dịch thuốc lá điện tử được làm nóng và tạo ra khói thuốc. Và trong khói này chứa nhiều hóa chất khác nhau: Nicotine, hợp chất Cacbon: acetaldehyde, aceton, hợp chất hữu cơ formaldehyde, hydrocacbon thơm đa vòng..., Nitrosamine đặc trưng thuốc lá; kim loại: chì, crom, niken..., chất tạo mùi hương.

Trong khi đó, Nicotine được xếp vào nhóm có tính chất dược lý gây nghiện chủ yếu, tương tự như ma túy Heroin và Cocain. Nicotin làm cho người hút nhanh chóng bị nghiện (lệ thuộc vào Nicotin). “Khi tiếp tục hút thì các thụ thể nicotin ở não dần sẽ bị trơ và người hút phải tăng lượng lên thì mới đạt được cảm giác sảng khoái như cũ. Vì thế dần dẫn sẽ tăng liều Nicotin, nghiện thuốc, nếu thiếu hoặc dừng hút thì sẽ có biểu hiện thèm thuốc.

Cơ thể sẽ mệt mỏi, chán nản, cáu gắt. Và cai nghiện rất khó và mất nhiều thời gian. Sử dụng nicotin liều cao có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng trầm cảm lo âu. Làm kìm hãm sự phát triển của não bộ, ảnh hưởng đến khả năng nhớ, tập trung chú ý và học tập, do vậy đặc biệt tác động đến trẻ”, bà Hiển nói. Do não bộ con người phát triển từ khi sinh ra cho đến 25 tuổi, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có thể dễ dàng bị nghiện nicotin hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe cũng sớm hơn và trầm trọng hơn.

Sử dụng nicotin ở tuổi vị thành niên cũng có thể làm tăng nguy cơ gây nghiện như các chất gây nghiện khác (chẳng hạn như ma túy) ở nhóm tuổi này. Hơn nữa, sử dụng thuốc lá điện tử ở giới trẻ cũng làm tăng khả năng hút thuốc lá trong tương lai.

Bệnh lý đường hô hấp:

Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn: bệnh hiếm gặp và được cho là do Diacetyl, một hóa chất tạo mùi hương trong khói thuốc lá điện tử và có khả năng đi sâu vào phổi gây ra. Biểu hiện là ho, khó thở, đau ngực, thở nông. Hiện chưa có thuốc điều trị khỏi hoàn toàn bệnh này.

Thuốc lá điện tử là một công cụ để đưa các chất cấm xâm nhập vào giới trẻ một cách dễ dàng, dễ khiến cho trẻ thành một thế hệ nghiện nicotin, nghiện chất cấm.

Ngày 16/9/2015, Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế đã giao nhiệm vụ cho Bệnh viện Bạch Mai thành lập Tổng đài tư vấn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá miễn phí qua đường dây điện thoại 1800.6606.

Đại úy Trần Văn Thắng chia sẻ, để cắt được kênh vận chuyển thuốc lá đến học sinh và giới trẻ thì cần phải có sự quan tâm, chung tay của cả gia đình, nhà trường và xã hội. Do đó, phải làm tốt 2 vấn đề:

Đầu tiên là làm giảm và triệt tiêu đi nhu cầu học sinh về thuốc lá, thuốc lá điện tử. Đồng thời phải cắt đi nguồn cầu đến với học sinh. Tất nhiên để triệt tiêu được nhu cầu và triệt tiêu nguồn cung thì phải cần một thời gian, không thể ngày 1, ngày 2.

Về làm giảm và triệt tiêu nhu cầu của học sinh thì cần rất lớn vai trò của gia đình và nhà trường.

Về gia đình cần tạo ra môi trường lành mạnh, sự ổn định và hỗ trợ tinh thần cho giới trẻ. Cần quan tâm chăm sóc con cái đồng thời phải giám sát hoạt động của con trên cơ sở tôn trọng quyền của các con. Tăng cường truyền đạt thông tin đúng đắn về tác động của các chất gây nghiện đối với sức khỏe và tương lai của con.

Về phía nhà trường: tuyên truyền, tổ chức chương trình giáo dục cho học sinh hiểu về tác động của các chất gây nghiện, cung cấp thông tin đầy đủ và cập nhật cho học sinh. Thúc đẩy việc tham gia vào các hoạt động văn hóa, thể dục và giáo dục tâm lý để giảm căng thẳng và tạo sự cân bằng cho học sinh. Đưa ra các quy định định cấm sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử, chất gây nghiện khác và chế tài xử lý một cách nghiêm ngặt trong khuôn khổ trường học.