“Ngày 2/5, Trung Quốc hạ đặt giàn khoan HD981 trong vùng biển của Việt Nam và huy động hàng chục tàu hải quân yểm trợ các hành động khiêu khích của mình. Ngày 3/5 và 5/5, Trung Quốc ra thông báo cấm mọi tàu thuyền xâm nhập khu vực này và tuyên bố giàn khoan HD981 sẽ khoan thăm dò. HD981 neo đậu hoàn toàn trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, cách đảo Lý Sơn của Việt Nam khoảng 120 hải lý”, ông Faleomavaega viết trong tuyên bố của mình.
Trong tuyên bố của mình, ông “cảm ơn Thượng Nghị sỹ John McCain đã đóng vai trò đi đầu khi tuyên bố dứt khoát rằng những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở những vùng biển này không có cơ sở nào trong luật pháp quốc tế. Nói một cách đơn giản, các hành động khiêu khích của Trung Quốc là sự leo thang của ý đồ đe dọa hòa bình và an ninh hàng hải ở biển Đông”.
Tuyên bố của ông Faleomavaega nói rằng, từ năm 2009, Trung Quốc đã leo thang yêu sách “đường chín đoạn”, cắt cáp tàu Bình Minh 02 và Viking 02 của Việt Nam (tháng 5 và 6/2011), thành lập cái gọi là “thành phố Tam Sa” (tháng 6/2012), tiến hành các biện pháp thực hiện Luật Ngư nghiệp Trung Quốc (có hiệu lực từ tháng 1/2014), tăng cường thăm dò dầu khí ở các khu vực tranh chấp, tấn công tàu cá Việt Nam, điều tàu tuần tra, tập trận ở biển Đông nhằm thể hiện sức mạnh của mình và cản trở các bên tranh chấp khác.
“Tôi kêu gọi Bộ Ngoại giao Mỹ ra một tuyên bố rõ ràng, dứt khoát và xác đáng hơn. Một lần nữa, như Thượng nghị sỹ John McCain đã khẳng định, các yêu sách của Trung Quốc không có cơ sở trong luật pháp quốc tế và Bộ Ngoại giao Mỹ không nên né tránh tuyên bố như vậy. Tôi ủng hộ Thượng nghị sỹ John McCain trong việc kêu gọi các nhà lãnh đạo Trung Quốc thực hiện ngay các bước đi nhằm giảm bớt căng thẳng, và tôi kêu gọi Mỹ đóng vai trò dẫn đường”, ông Faleomavaega viết.
Tiểu ban Đối ngoại khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Hạ viện Mỹ có ảnh hưởng lớn đến chính sách của Mỹ liên quan khu vực, trong đó có Việt Nam và Trung Quốc.
Hôm 8/5, Người phát ngôn của Đại diện cấp cao về Chính sách Đối ngoại và An ninh kiêm Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu ra tuyên bố bày tỏ quan ngại trước việc Trung Quốc di chuyển giàn khoan dầu HD981. “Các hành động đơn phương có thể ảnh hưởng môi trường an ninh trong khu vực, như đã thể hiện trong các báo cáo về những va chạm gần đây giữa tàu Trung Quốc và Việt Nam”, tuyên bố viết.
Vì thế, Liên minh châu Âu “thúc giục các bên tìm kiếm giải pháp hợp tác và hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển, và tiếp tục bảo đảm an toàn và tự do hàng hải”, đồng thời “có biện pháp giảm căng thẳng và kiềm chế bất kỳ hành động đơn phương nào có thể làm hại tới hòa bình và ổn định ở khu vực”.