... Trong đời em không bao giờ quên cái lần đầu tiên em gặp anh ấy. Em là hộ lý phục vụ ở Khoa Thương binh nặng. Một hôm, em đang đứng tiêm cho một thương binh. Bỗng có ai đó phía sau lưng ôm chầm lấy em. Anh ta nhanh như cắt thò bàn tay vào ngực em giật mạnh lôi được cái áo con ra, giơ lên cười hì hì.
Em ngượng chín mặt, vùng khỏi tay anh bỏ chạy, miệng hô lớn: “Cứu tôi với, cứu tôi với!” Lập tức một cái gậy phang vào đầu, rồi vào má em, toé máu. Mọi người chạy đến ôm được anh thương binh nặng và dúi anh ngồi xuống, trùm chăn lên đầu. Mấy hộ lý đè anh nằm xuống, bác sĩ trưởng khoa tiêm thuốc an thần cho anh. Độ mười lăm phút sau thì anh ngủ được.
Định thần lại, em nhận ra anh thương binh thần kinh quen biết tên là Đinh Công Truật. Với Trung tâm em, hiện tượng thương binh lên cơn động kinh la hét, đập phá là chuyện thường tình, không có gì lạ. Nhưng chuyện xẩy ra với em thì quá bất ngờ và dữ dội.
Vết thương trên mặt em không nặng lắm nhưng là một cú sốc mạnh về tinh thần và suốt đêm đó em nằm nghĩ phải chuyển đi khỏi đây. Vất vả em chịu được nhưng chịu những trận đòn như của anh Truật, em sợ quá. Những năm ấy, do chiến tranh ác liệt, thương binh thần kinh ngày một nhiều, có lúc riêng khoa em lên đến 200 người, chật cả Trung tâm.
Sáng hôm sau nữa, em đang ở phòng bệnh nhân thì có một ai đó phía sau kéo áo. Em quay lại: anh Truật. Em tái mặt định bỏ chạy. Anh Truật túm chặt áo em lại, khóc như một đứa trẻ con rồi buông áo em ra, quì xuống, vái lia lịa như vái Phật: “Bác sĩ ơi, em xin lỗi việc xẩy ra hôm rồi. Xin lỗi! Xin lỗi!” Anh ấy nhiều tuổi hơn em nhưng cứ một hai xưng em với em làm em ngượng và lúng túng. Em nhìn thấy anh thành thật và chân thành mà không cầm được nước mắt.
Sau đó em được biết là khi lên cơn động kinh, anh ấy thì có biết gì đâu. Anh cũng không nhớ anh đã có hành động sàm sỡ ấy với em. Việc anh xin lỗi là do các bác sĩ kể lại, nên anh ân hận thôi.
Từ đó, cứ mỗi lần em đến tiêm cho bệnh nhân là anh lại lân la đến, khi thì nghe em nói chuyện, khi thì anh tự kể chuyện về những trận chiến đấu của mình. Lúc ấy anh rất đáng yêu. Anh giúp em bưng khay thuốc đến các giường bệnh nhân. Nhưng có lần em thấy anh nhìn em chằm chằm bằng một cái nhìn rất lạ. Nhưng em bỏ qua vì nghĩ mình không thích thì thôi. Ấn tượng lần đầu tiên anh ôm em sàm sỡ quá, em không thể quên được.
Một hôm, anh Truật đang ngồi chơi ở vườn hoa bệnh viện, em đi qua dừng lại hỏi chuyện rồi nói đùa: Anh có muốn lấy vợ hộ lý không, em làm mối cho. Anh bỗng nói: “Tấm ơi, anh có chuyện muốn nói với em. Anh muốn lấy em làm vợ”. Em giật mình chối: “Em không dám lấy chồng đâu. Để em làm mối cho anh một người khác nhé...” Nhưng câu chuyện bất ngờ làm em suy nghĩ cả đêm.
Cả cánh thanh niên ở khoa thương binh nặng và tôi nghe chị kể cười rũ rượi vì một cách tỏ tình rất lính và vì có cả anh Truật, chồng chị, đang nằm nghe ở cạnh.
Câu chuyện đến tai Giám đốc Trung tâm. Một hôm, bác gặp em vận động: “Cháu lấy anh Truật được đấy. Bác Hồ đang vận động chị em phụ nữ lấy chồng thương binh. Mình lấy thương binh là nghe lời Bác Hồ dạy”. Em nói chuyện này với bố mẹ em, các cụ một mực không đồng ý. Đến là mệt. Em thì cũng không còn trẻ.
Mà thực ra, bình thường không lên cơn động kinh thì anh ấy cũng khỏe mạnh và cái cơ bản nhất, anh ấy là bộ đội, lại cùng quê và rất hiền lành. Sau nhiều ngày suy nghĩ, em có một quyết định táo bạo: kết hôn với anh Truật. Đám cưới thời chiến được tổ chức ngay trong đơn vị. Vui vẻ và ấm cúng. Bố mẹ em và gia đình bên ngoại em rồi cũng vì thương con gái mà đồng ý. Cổ nhân có câu: Thương con thì ngon của.
Đêm tân hôn ấy với em thật buồn. Nói ra thì xấu hổ. Anh ấy liệt nửa người, một tay bị thõng xuống. Loay hoay một tí không làm gì được, sức yếu quá, anh như khúc gỗ lăn kềnh xuống giường. Bỗng nhiên, anh ấy mắt long lên sòng sọc, đỏ ngầu.
Một tay còn lại của anh giơ lên cao đấm thình thịch vào ngực em. Em tức thở không chịu được. Thật bất ngờ và lại cũng thật vô lý. Nhưng em im lặng. Thấy em im lặng, anh ấy thụi tiếp vào mặt em làm mắt em sưng vù. Em vùng dậy tức tưởi khóc một mình.
Suốt đêm em không ngủ được. Em ngồi dậy soi gương tự ngắm mình, tủi thân tự thấy tiếc cho mình không để đâu cho hết. Em đau khổ cho mình, cho thân phận người đàn bà. Đã cưới xin hẳn hoi, đã hứa với Đảng và đoàn thể, sẽ có trách nhiệm với anh Truật trọn đời. Em ngồi khóc, nhìn anh sau phút bất lực, lại ngây thơ ngủ ngon lành như không biết có đêm tân hôn, như không biết có người vợ trẻ đang khổ tâm thế nào khi không được thỏa mãn hạnh phúc...
Những ngày sau đó, em như người mất hồn. Em tính sẽ bỏ anh ấy. Ngày ấy mà bỏ thương binh là rắc rối. Bị chi bộ kiểm điểm là to chuyện, không khéo mất việc. Mà em bị mang tiếng bỏ chồng, lại bỏ thương binh nữa thì khó mà lấy được ai. Em cũng nhiều tuổi rồi chứ ít ỏi gì. Nhưng ở với anh ấy mà tính khí bất thường và không có khả năng có con thì đời con gái cũng thế là hết.
Nhưng anh Truật sau đó thì thật đáng thương. Anh ấy lấy thuốc rồi tự bôi mặt cho em, lại ngồi khóc xin lỗi. Nói chậm lắm, nghĩ mãi mới ra nói ra được một câu, làm em lại thương. Khi hai vợ chồng ăn cơm, anh ấy gắp thức ăn cho em và nói: “Em mà bỏ anh thì anh tự tử”. Câu ấy làm em sợ hết hồn.
Mẹ em biết chuyện, cụ khuyên: “Trước thì mẹ không đồng ý cho con lấy anh ấy nhưng bây giờ lấy anh ấy rồi thì con phải có trách nhiệm đấy con ạ. Mẹ lấy bố con ngày trước có biết mặt mũi nhau đâu. Ông bà cưới cho rồi sau này mấy năm mới yêu nhau đấy. Con hãy từ từ”. Lời khuyên của mẹ là ý kiến quyết định làm em thay đổi ý định bỏ anh Truật.
Em tâm sự với chị nữ bác sĩ tâm thần. Chị cười, bảo: “Yên tâm đi. Chỉ cần em tâm lý một chút. Để khơi dậy trí nhớ và tình cảm của người thương binh bị thần kinh phải rất kiên trì và biết dần dần kích thích sự hưng phấn, ham muốn của họ”.
Em làm theo ý kiến của bác sĩ, dịu dàng, vuốt ve, tình cảm với anh để anh vui và ham muốn. Nhiều lần như thế, niềm hy vọng của em đã được đền đáp. Bất ngờ, một đêm sau ấy, nhìn giọt máu nhỏ loang trên tấm vải trải giường, em bật khóc. Anh ấy đã hồi phục. Thậm chí còn mạnh mẽ.
Thiên lương của con người! Có không? Chị Tấm ơi, cái gì đã làm anh Truật từ một người thương binh thần kinh trở nên một người đàn ông hiền lành và tình cảm đến thế? Tôi hiểu rồi, chính sự ân cần chăm sóc đầy yêu thương và chịu đựng của người đàn bà là chị như liều thuốc tiên cứu rỗi người thương binh nặng này.
Cho đến ngày hôm nay, năm 2017, anh chị đã có hai đứa con trai khỏe mạnh, được học hành tử tế, các cháu đã lập gia đình có con và ra ở riêng. Chị Tấm nói với tôi: “Anh Lộc ạ, em không nghĩ rằng anh ấy lại sống được đến bây giờ. Ơn giời phật phù hộ!”. Còn tôi lại nghĩ, chị Tấm ơi, chị dám lấy một thương binh bị thần kinh nặng như thế đã là anh hùng, chị đã đi cùng anh suốt những tháng năm qua, chăm sóc anh để được như bây giờ còn anh hùng hơn.
Chị Phạm Thị Hoa, bác sĩ chủ nhiệm khoa thương binh nặng kể: Trước chú Truật điều trị ở khoa em. Mỗi năm chú phải đến đây nhiều đợt để điều trị cơn đau do tái phát vết thương. Khi chú đỡ lại để chú về nhà với vợ con và cho thuốc uống.
Chú bảo cho bọn em, nếu thấy chú chớm có biểu hiện động kinh thì trói chú lại rồi đưa về Trung tâm, đừng để chú lên cơn rồi thì đập phá làm khổ vợ con. Chú nói thế làm bọn em rất cảm phục nhưng ai mà dám trói chú khi thấy chú đau đớn mặt méo xệch, quằn quại trên giường. Cô Tấm chú Truật là tấm gương để chúng em noi theo.
Anh Truật nói với tôi, giọng chậm rãi, nhỏ nhẹ: “Thời kì bao cấp đầy khó khăn, cơm không có mà ăn, phải ăn sắn độn, mình thì yếu, đi cuốc đất bị ngất suýt chết gục ngoài đồng. Bà con phải khiêng về. Vợ bảo anh không cần làm gì cả. Anh cứ ở nhà cho khỏe là mẹ con em mừng. Lương anh đã có tiêu chuẩn thương binh nặng là đủ ăn rồi. Nhưng mình thương vợ lương thấp mà con thì còn bé, kinh tế khó khăn, không làm thêm thì lấy gì nuôi các cháu ăn học.
Cách làm việc nhẫn nại và chăm chỉ của anh Truật, một thương binh nặng chỉ có thể đứng trên một chân và làm việc bằng một tay mà chị Tấm kể làm tôi cảm động.
- Anh nhà em bị thương trong cuộc chiến đấu tại chiến trường Quảng Trị. Vết thương sọ não còn mảnh đạn trong đầu, làm liệt một bên người nên tay phải và chân phải của anh ấy tuy vẫn còn nhưng không vận động được. Anh bị thương tật 90%, xếp loại I, nhưng lao động không thua kém ai cả. Thế mới lạ. Những năm khó khăn, thấy em khó khăn vất vả anh ấy bảo em: Mình đặt thợ rèn làm cho anh một cái cuốc ngắn, lưỡi cong và nhỏ để anh có thể cầm một tay cuốc.
Theo đề nghị của em và ý tưởng của anh ấy, thợ rèn đã rèn tặng một cái cuốc đặc biệt, ngắn, nhẹ và nhỏ. Hôm cuốc thử ở ruộng trồng rau vụ Đông, cả làng đến xem. Anh ấy cuốc thử, mồ hôi chảy đầm đìa, máu rỏ đầu ngón tay rồi ngất đi. Không ai cầm được nước mắt.
Trung tâm Thương binh nặng đã phát động cuộc thi đua học tập và làm theo nhà em. Không thể mô tả được hết cảnh nhà em nửa ngồi nửa nằm nghiêng giữa ruộng vụ đông giá buốt, một tay cầm cuốc giơ thật mạnh lên cao, tay kia bị liệt thả bung biêng như cái chân giò lợn treo lủng lẳng vào cầu vai anh. Cả làng khóc vì thương anh ấy. Về sau mọi người cũng quen với cảnh một người dở cúi dở ngồi chiều chiều cuốc đất trồng vụ đông giữa cánh đồng rộng mênh mông.
Anh Truật nhà em có một cách cho con nhỏ ăn thật kỳ lạ và rất... thương binh. Em đi làm ở Trung tâm, tối mới về. Ở nhà con mới tám tháng. Anh ấy có sáng kiến lấy tã lót cũ trói một tay con vào bắp chân anh để cháu không thò tay lên mồm. Một tay anh cầm thìa múc cháo bón cho con ăn bình thường. Về thấy cảnh con bị trói, em không nói được lời nào. Em đứng lặng như trời trồng trước sân nhà. Hai hàng nước mắt cứ ròng ròng chảy xuống gò má em. Mẹ chồng em về thấy thế, ôm lấy hai bố con mà khóc theo.
Tháng 4 năm 2017, tôi về Trung tâm thương binh Nho Quan một lần nữa. Anh Lâm Quang Đạo, giám đốc Trung tâm bảo tôi: “Ta đến thăm gia đình chị Tấm. Chị đang làm nhà”. Nhà cũ của anh chị đã xuống cấp lắm. Cái nhà mới mới xây xong móng, bắt đầu đổ cột.
Tiền làm nhà chủ yếu do bạn bè đồng đội cũ gom góp cho. Qua câu chuyện được biết dạo này anh yếu hơn, hay lên cơn động kinh. Anh Đạo muốn đưa anh về trung tâm chăm sóc nhưng chị Tấm nói anh chị đang bận trông thợ làm nhà, chưa đi được.
Tôi hỏi anh Lâm Quang Đạo: Anh Truật chị Tấm là gương sáng, sao trung tâm không đề nghị tặng thưởng huân chương? Anh Đạo bảo: Ngày xưa ai nghĩ chuyện huân chương sau khi về trại thương binh rồi. Bây giờ thì anh chị đã về nghỉ ở nhà mà chế độ thì đã có. Tôi vặn lại anh: Bây giờ cũng cần tặng huân chương chứ. Anh Đạo cười rất tươi: Nếu không có những người thương binh và những người phục vụ thương binh anh hùng ấy, trung tâm chúng em làm sao được phong là anh hùng lao động thời kỳ đổi mới hả anh Lộc?
Câu trả lời của giám đốc Lâm Quang Đạo như để khẳng định danh hiệu anh hùng lao động thời kỳ đổi mới là do tập thể Trung tâm này tạo ra. Và chắc chắn còn rất nhiều gương sáng của thương binh mà tôi chưa biết hết.
* * *
Tôi nghĩ đến chị Tấm vợ anh Truật ngày nay và cô Tấm trong chuyện cổ tích Tấm Cám ngày xưa. Cuộc đời cô Tấm xưa, được làm hoàng hậu nhưng không thấy nói bà hoàng hậu có được con cái không. Và cô Tấm cũng có hành động trả thù giờ bị nhiều người coi là không nhân hậu. Còn cuộc đời chị Tấm ngày nay, không làm hoàng hậu, anh Truật không làm vua nhưng trời phật đã cho anh chị có hai con và trưởng thành đầy đủ. Họ được làm bố làm mẹ và cao hơn, họ được làm ông làm bà hạnh phúc.
Chị Tấm lấy anh Truật có một tấm lòng nhân hậu cao hơn cô Tấm ngày xưa. Chuyện cổ tích ngày nay đẹp hơn chuyện cổ tích ngày xưa.
Nho Quan Ninh Bình tháng 4 năm 2017