Những năm qua, người Việt Nam ra nước ngoài không ngừng gia tăng về số lượng và đa dạng về thành phần, đặt ra những vấn đề khó khăn, thách thức cho công tác bảo hộ công dân. Theo thống kê của Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao), số công dân được bảo hộ tăng dần qua từng năm: 2017 có 8.024 người; năm 2018 có trên 10.000 người; năm 2019 có 13.643 công dân và năm 2020 là 21.384 công dân. Số lượng các cuộc gọi của công dân Việt Nam cần tư vấn về các vấn đề liên quan bảo hộ công dân ở nước ngoài thông qua tổng đài điện thoại về bảo hộ công dân đã tăng gấp 10 lần so với lúc bắt đầu hoạt động năm 2016.
Số lượng công dân được bảo hộ tăng đi kèm với tính chất các vụ việc ngày càng phức tạp và nghiêm trọng. Nhiều vụ việc chưa từng có tiền lệ như tàu biển của Việt Nam bị cướp biển tấn công và thuyền viên bị giữ làm con tin; việc bảo hộ công dân Đoàn Thị Hương bị bắt và bị xét xử tại Malaysia; đoàn du khách Việt Nam thăm Ai Cập bị đánh bom; vụ việc 39 người thiệt mạng trên một xe tải tại Đông Bắc London (Anh)...
Đặc biệt, năm 2020, khi đại dịch COVID-19 bùng phát trên toàn cầu, yêu cầu về công tác bảo hộ công dân đã được nâng lên một mức cao mới khi phải triển khai giúp đỡ hàng nghìn công dân Việt Nam ở nước ngoài ổn định cuộc sống, bảo hộ tính mạng, tài sản và các quyền, lợi ích chính đáng của họ.
Dù ngân sách hạn hẹp, khó khăn, thách thức còn nhiều, nhưng Việt Nam là một trong số ít quốc gia tổ chức các chuyến bay đưa công dân bị mắc kẹt về nước một cách bài bản, chuyên nghiệp, an toàn và đảm bảo được công tác phòng chống dịch hiệu quả.
Với tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau” như Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc từng nói, các cơ quan chức năng Việt Nam, cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài đã và đang phối hợp các hãng hàng không trong, ngoài nước để tổ chức các chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước một cách an toàn, phù hợp với năng lực cách ly trong nước. Kết quả, năm 2020, hơn 300 chuyến bay được thực hiện, đưa gần 85.000 công dân từ 59 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới trở về nước an toàn.
Công tác bảo hộ công dân trong bối cảnh khủng hoảng dịch bệnh, có thể nói là chưa từng có trong lịch sử, đã diễn ra thường xuyên, liên tục, không hạn chế về mặt thời gian, không gian, trong khi nguồn lực trong nước còn hạn chế, các yêu cầu về phòng chống dịch đòi hỏi phải hết sức tỉ mỉ, chặt chẽ, an toàn. Trong bối cảnh đó, dưới sự chỉ đạo sát sao của các cấp lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ và với nỗ lực vượt bậc, sự phối hợp chặt chẽ của Bộ Ngoại giao với các bộ, ngành liên quan đã góp phần đảm bảo, nâng cao hiệu quả bảo hộ công dân ở nước ngoài, được dư luận trong và ngoài nước đánh giá cao.
Cố gắng hỗ trợ tối đa
Thành công những chuyến bay nêu trên có sự đóng góp thầm lặng nhưng rất quan trọng của các cán bộ ngoại giao làm công tác bảo hộ công dân ở trong và ngoài nước. Đã có những thời điểm, tất cả các đơn vị liên quan của Bộ Ngoại giao nói riêng và của Chính phủ nói chung đều được đặt ở chế độ “trực chiến,” các ban ngành liên quan luôn có cán bộ túc trực gần như 24/24 giờ, ban ngày theo dõi thông tin trong và ngoài nước, tham gia Ban Chỉ đạo phòng, chống COVID-19 ở các cấp, đến đêm kết nối, trao đổi với các cơ quan đại diện Việt Nam ở các châu lục để nắm tình hình, chính sách của nước sở tại, cập nhật số lượng công dân Việt Nam ở nước ngoài cần trợ giúp, bị mắc kẹt ở các sân bay.
Bộ Ngoại giao cho biết, thời gian tới, công tác đưa công dân bị kẹt ở nước ngoài sẽ tiếp tục được tăng cường, cố gắng đáp ứng tối đa nguyện vọng về nước chính đáng của công dân, trên cơ sở phù hợp tình hình diễn biến dịch bệnh trong và ngoài nước cũng như đảm bảo công tác phòng chống dịch bệnh và năng lực cách ly tại các địa phương.
Đối với các công dân Việt Nam và cộng đồng kiều bào ta còn đang sinh sống, học tập và làm việc ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao và các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài sẽ đề nghị phía nước ngoài tiếp tục gia hạn lưu trú đối với các trường hợp công dân hết hạn lưu trú, sớm bố trí lại việc làm cho người lao động mất việc, từng bước duy trì bình thường dần trở lại việc học tập cho các học sinh, sinh viên, nghiên cứu sinh Việt Nam ở nước ngoài và tiến hành các biện pháp bảo hộ tốt nhất đối với công dân ta một cách kịp thời, hiệu quả.
Khi dịch bệnh hoành hành, khó khăn, thách thức từ nhiều phía, các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài nói riêng và Bộ Ngoại giao nói chung, dưới sự chỉ đạo của Đảng và Chính phủ, luôn cố gắng hết mình để đứng vững và trở thành điểm tựa cho đồng bào xa xứ.