Tha hương
Trời mưa lắc rắc, gió rét thổi thốc từng con phố, Hà Nội vào đêm càng thêm buốt giá. Dùng chiếc khăn lau vội khuôn mặt đang ướt sũng, bà Nguyễn Thị Duyên, 59 tuổi, quê huyện Thạch Thất (Hà Nội) cho biết, đã lên Thủ đô bán hàng được 7 năm. Chồng bà già yếu, chỉ ở nhà làm các việc lặt vặt nên bà ra phố bán hàng rong, mong kiếm ít tiền nuôi con. Lúc này đồng hồ đã điểm 1 giờ sáng. Trời càng lúc càng rét. Bà Duyên ngồi co ro với gánh hàng rong gồm bánh đa, bánh ốc quế, bỏng ngô… “Làm nghề bán hàng rong, ngày may mắn kiếm được 100 ngàn đồng nhưng thời tiết này suốt từ sáng đến giờ hàng vẫn y nguyên”, bà Duyên buồn bã nói.
Bà Duyên cho biết, muốn bán được nhiều hàng, càng phải chịu khó đi xa. Có ngày phải đi bộ gần 30 cây số mới bán được hết hàng. Ngày qua ngày như thế, rong ruổi cho đến khi bán hết hàng mới thôi. “Trời rét dưới 6 độ C nên ít người ra đường. Nhìn hàng ế nằm đó sốt ruột lắm. Chỉ cầu trời sớm ấm lên”, bà Duyên lẩm bẩm. Ngồi bên cạnh bà Duyên là bà Nguyễn Thị Chung, 62 tuổi, ở huyện Ứng Hòa. Bà Chung có hoàn cảnh khá éo le khi chồng mất sớm vì bị ung thư gan. Không con, một mình bà Chung lang thang khắp phố phường Hà Nội. Trong thời gian chồng bị ốm đau, để có tiền thuốc thang, mọi đồ đạc, của cải trong nhà đều “đội nón” ra đi. Nhà chỉ có mấy sào ruộng, không đủ để chi trả thuốc men. Chồng mất, bà Chung lủi thủi một mình. Buồn, bà bỏ nhà lên Hà Nội mưu sinh cùng với nhiều chị em khác với lý do “có chút động lực để mà sống tiếp”.
Trời càng về khuya như càng đông cứng lại. Bà Chung với những “đồng nghiệp” khác lẳng lặng đi về khu trọ. Để vào khu trọ, phải đi qua một con hẻm tối tăm, dài hun hút. “Ai cũng cố dành dụm 20 nghìn đồng để tối về đây thuê chỗ ngủ”, bà Chung cho biết. Trong căn nhà chật chội, ẩm thấp, từng người lao động tự xếp cho mình một góc riêng sau một ngày cực nhọc. “Mỗi người một số phận, một công việc khác nhau nhưng coi nhau như người nhà. Xa quê, nhiều người không chồng, con nhưng đồng cam cộng khổ, sẻ chia truyền hơi ấm cho nhau”, bà Chung nói.
Truyền hơi ấm cho nhau.
Thời tiết giá lạnh cộng với cơn mưa bất chợt khiến ông Đào Duy Anh, 70 tuổi, quê Thái Bình co ro bên vỉa hè. Đôi bàn tay ông sần sùi, có chỗ bị tróc từng mảng da. Được biết, ông lên Hà Nội kiếm sống suốt 15 năm qua. Xưa, ông ở nhà làm nông, nhưng mùa màng thất bát khiến gia đình ông nghèo càng thêm khổ. Vợ ông bỏ nhà ra đi, để lại 6 người con nheo nhóc. Lớn lên, con cái ông Anh đi làm ăn xa. Thân già không nơi nương tựa, ông Anh rời quê lên Hà Nội kiếm sống qua ngày. Khi mới lên Hà Nội, vẫn còn chút sức khỏe, người ta còn thuê ông làm việc nọ việc kia. Giờ tuổi cao, mắt kém, tay yếu nên chẳng có ai thuê. Người qua đường thương thường cho chút đồ ăn hay chút tiền lẻ.
Những phận người tái tê hơn giá rét.
Kết thúc một ngày mưu sinh vất vả, nhiều người già neo đơn, người thu gom ve chai… ở Thủ đô Hà Nội lại tìm cho mình một chỗ trú ngụ giản đơn ở lề đường, cây ATM hoặc vỉa hè, gầm cầu. 22h đêm, một bà cụ đang nằm co quắp trên chiếc chiếu đơn rách trải giữa vỉa hè đường Trần Hưng Đạo, đoạn trước Ga Hà Nội. Mắt trái bà bị hỏng được băng sơ sài bằng miếng gạc ngả màu. Bà là Đỗ Thị Sở (70 tuổi, quê Vũ Thư, Thái Bình) ra Hà Nội mưu sinh được hơn 4 năm nay. Bà Sở cho biết, lý do vất vả mưu sinh nơi đất khách quê người là vì cô con gái duy nhất không may bị thất lạc. Năm 1993, Phạm Thị Huệ, con gái bà bỏ nhà ra đi không một lời nhắn gửi. Cú sốc đó khiến chồng bà Sở bị tai biến mạch máu não, nằm liệt một chỗ. Năm 2010, bà nhờ cậy anh em họ hàng chăm sóc cho chồng, rồi một mình lặn lội lên Hà Nội tìm con.
Tuổi già, bơ vơ giữa Thủ đô, không nơi nương tựa nên bà Sở đành lấy vỉa hè làm nhà, hằng ngày đi lượm ve chai quanh khu vực Ga Hà Nội để sống qua ngày. Trong một lần đi lượm ve chai ở đường Đại Cồ Việt, bà Sở bị một chiếc xe gắn máy tông phải rồi bỏ chạy. Sau vụ tai nạn đó, do không có tiền chữa bệnh nên mắt trái của bà bị hỏng không nhìn thấy gì. Không còn cách nào khác, bà trở về quê. Tuy nhiên, họ hàng nhà chồng tỏ ra lạnh nhạt, thờ ơ khi thấy bà ốm yếu, bệnh tật. Bà đành trở lại Hà Nội nuôi hy vọng tìm được con gái để nương tựa về già. “Đã 3 năm nay tôi tìm con khắp Hà Nội, gặp ai cũng hỏi, cũng nhờ nhưng chẳng có thông tin gì. Giờ có về quê cũng chả biết trông cậy vào ai nữa, đành ở lại kiếm sống, trụ được ngày nào hay ngày đó. Tôi vẫn hy vọng sẽ có ngày tìm được con gái để hai mẹ con có thể nương tựa vào nhau”, bà Sở kể.
Hơn 23h đêm, trước cổng Ga Hà Nội chúng tôi bắt gặp bé gái đang ngồi ở vỉa hè. “Khuya rồi, sao cháu không về nhà?”, “chưa về được, cháu còn chờ bà cháu”, đứa bé trả lời. Cháu là Bùi Thị Phương Thu (4 tuổi, quê ở Thanh Hóa), mẹ mất sớm, bố vào tù vì nghiện. Cháu ở cùng bà nội đã gần 1 năm nay. Mỗi buổi tối bà nội đi rửa bát thuê cho nhà hàng ở quận Đống Đa, lại gửi cháu cho một chị bán nước hoặc những người vô gia cư khác trông hộ. “Cháu ăn tối chưa?”, “Ăn mỳ tôm rồi”, đứa bé hồn nhiên trả lời.
Trời gần sáng, cạnh bến xe khách Mỹ Đình, có người đàn ông ôm chăn mỏng, trải chiếu ngủ cạnh chiếc xe máy cáu bẩn. Đó là ông Hoàng Văn Đại (52 tuổi, quê Thanh Hóa) làm nghề xe ôm, luôn tìm một chỗ trú ngụ mỗi khi đêm về. Ông Đại cho biết, ra Hà Nội làm xe ôm được hơn 3 năm nay. Mục đích là để kiếm tiền nuôi con gái đang học đại học. Công việc nay đây mai đó, nhiều khi cả đêm ông Đại vẫn phải đứng ở vệ đường chờ khách nên không thuê phòng trọ để tiết kiệm tiền cho con gái mua sách vở. Ông Đại cho biết, ngủ đêm ở ngoài đường đôi khi lại gặp may. Vì khoảng 23h đêm trở đi, ông ngồi ngủ gật ở ngã ba, ngã tư gần bến xe thường hay gặp khách. Nhiều người thương còn cho thêm tiền...
Vỉa hè của các quán ăn, cửa hàng là chỗ nghỉ qua đêm của ông Đào Duy Anh sau một ngày vất vả mưu sinh. Ảnh: Nguyễn Cường
4h sáng, ở lề đường gần trung tâm thương mại Vincom bà Triệu, bà Dương Thị Vinh (67 tuổi, quê Hà Tĩnh) vẫn ngồi bán nước. Kể về mình, bà Vinh không kìm được nước mắt. Bà chỉ có mỗi một người con gái. Chồng mất sớm, một mình nuôi con gái trưởng thành. Lớn lên con gái bà lập nghiệp ở Hà Nội. Thương con, bà bỏ quê ra Hà Nội để trông cháu. Những tưởng bà sẽ được con phụng dưỡng về già, trong một lần con gái bà Vinh đi xem bói, thầy “phán” rằng: Gia đình cô làm ăn không phát đạt vì cô không hợp tuổi với mẹ. Muốn giàu sang, con gái đẩy bà Vinh phải ra khỏi nhà. Sống lang thang mấy năm nay, bà Vinh đành phải ngủ ở lề đường. “Nếu tôi khổ, vất vả mà con cái giàu sang tôi cũng cam lòng. Nhưng đôi khi nhìn con cái người ta dắt bố mẹ cùng đi chơi tôi tủi thân lắm”, bà Vinh nghẹn ngào.
Cũng hoàn cảnh như bà Vinh, bà Đào Thị Lớ, 71 tuổi, quê ở Hà Nam hàng ngày nhặt ve chai ở gần cầu Long Biên. Tối đến, bà ngủ ngay dưới gầm cầu. Người già, để đỡ đau lưng, bà dùng ngay những chiếc bao tải đựng túi nilon nhặt được hàng ngày làm đệm mỗi khi đêm xuống. Bà Lớ có 2 người con một trai, một gái. Con trai bà đánh nhau đang ở tù, còn cô con gái lấy chồng tận Lai Châu xa xôi. Mỗi ngày bà kiếm được 40 đến 60 nghìn tiền bán ve chai. Không đủ tiền thuê trọ, bà ở ngay dưới chân cầu gần 2 năm nay.
Giờ có về quê cũng chả biết trông cậy vào ai nữa, đành ở lại kiếm sống, trụ được ngày nào hay ngày đó. Tôi vẫn hy vọng sẽ có ngày tìm được con gái để hai mẹ con có thể nương tựa vào nhau”, bà Sở kể.