Dù vẫn còn nhiều hoài nghi về tính khả thi của lệnh ngừng bắn, song những dấu hiệu tích cực vẫn được xem là cơ hội hiếm hoi đầu tiên sau 5 năm xung đột để các bên có thời gian đánh giá lại tình hình và hy vọng về một giải pháp lâu dài cho cuộc khủng hoảng.
Có thể nói thỏa thuận ngừng bắn là nỗ lực mới nhất của cộng đồng quốc tế nhằm tìm kiếm giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng Syria. Nga và Mỹ, hai đồng tác giả của thỏa thuận, đã gọi đây là “cơ hội lịch sử” mà các phe phái tham chiến tại Syria cần nắm bắt bởi lẽ việc ngừng các hoạt động thù địch tại Syria là một nhiệm vụ hết sức khó khăn do tính chất phức tạp của cuộc khủng hoảng.
Giới phân tích nhận định rằng việc các bên tham chiến tại Syria nhất trí ngừng bắn là một bước đi tích cực tiến tới khởi động tiến trình đàm phán giữa các bên. Đặc biệt, việc chính phủ Syria và các nhóm đối lập thỏa thuận tuân thủ ngừng bắn trong hai tuần đã mở đường cho các hoạt động nhân đạo và tìm kiếm một giải pháp chính trị cho cuộc xung đột đã cướp đi sinh mạng của hơn 250.000 người.
Thỏa thuận ngừng bắn cũng được coi là phép thử đánh giá sự thiện chí của các bên tham chiến tại quốc gia Trung Đông này. Đặc phái viên Liên hợp quốc về Syria Staffan de Mistura nhấn mạnh nếu thỏa thuận ngừng bắn được duy trì, đây sẽ là cơ sở cho việc tiến hành vòng đàm phán mới giữa chính phủ Syria và lực lượng nổi dậy dự kiến được nối lại vào ngày 7/3 tới sau khi bị hoãn vào phút chót do không thống nhất được thành phần tham dự.
Ngay sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, Bộ Quốc phòng Nga xác nhận giao tranh giữa lực lượng chính phủ và phe đối lập đã chấm dứt tại 34 thị trấn, mặc dù tại một số nơi vẫn còn những hành động vi phạm lẻ tẻ. Người dân tại một số “điểm nóng” cũng thừa nhận tình hình có dấu hiệu yên tĩnh trở lại.
Cùng với tuyên bố của Moskva ngừng hoàn toàn các cuộc không kích, Mỹ cũng có những nỗ lực đầu tiên nhằm đảm bảo thỏa thuận ngừng bắn tạm thời tại Syria được thực thi đầy đủ và nghiêm túc. Tổng thống Mỹ Barack Obama, trong bài phát biểu tại thủ đô Washington, đã hối thúc các bên tham chiến tại Syria cần phải thực thi các bước đi cần thiết để thỏa thuận ngừng bắn được duy trì. Những ngày tiếp theo sẽ là thời điểm cực kỳ quan trọng để kiểm chứng việc các bên thực thi thỏa thuận ngừng bắn.
Có thể nói những ngày đầu tiên thực hiện lệnh ngừng bắn đã trôi qua khá suôn sẻ, song còn quá sớm để có thể thở phào nhẹ nhõm. Liệu thỏa thuận có kéo dài được 2 tuần như thời hạn đặt ra hay không là một câu hỏi lớn bởi sự phức tạp trên chính trường Syria cũng như thiện chí của các bên liên quan vẫn đang khiến nhiều người hoài nghi về tính hiệu quả của thỏa thuận này. Ngay cả chính người dân Syria, vốn luôn khát khao về một nền hòa bình ở đất nước đã bị nội chiến tàn phá nhiều năm, cũng cảm nhận được sự mong manh của thỏa thuận ngừng bắn.
Giới phân tích cho rằng, những lo ngại trên là hoàn toàn có cơ sở, bởi lẽ trên thực tế, tại những vùng như Alleppo, vẫn có sự hiện diện của tổ chức “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng và Mặt trận al-Nusra, hai đối tượng không nằm trong phạm vi của thỏa thuận ngừng bắn và các cuộc không kích nhằm tiêu diệt hai lực lượng này vẫn sẽ được tiếp tục.
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và người đồng cấp Nga Sergei Lavrov là những nhân vật đầu tiên thừa nhận rằng thỏa thuận không chắc sẽ được kéo dài. Dường như lời giải thích cho sự yên tĩnh trong những ngày đầu tiên và có thể trong vài ngày tới là do các bên sợ bị đổ lỗi vi phạm thỏa thuận ngừng bắn.
Hơn nữa, mỗi bên đều có những lợi ích riêng trong việc thông qua thỏa thuận, ít nhất là trong giai đoạn hiện nay: Nga không thể phá vỡ thỏa thuận do chính họ đề xướng và đe dọa những cơ hội của Moskva tại khu vực này trong tương lai. Trong khi đó, các nhóm nổi cần thời gian để tập hợp lực lượng, tái vũ trang và nối lại các nguồn tiếp tế cũng như viện trợ nhân đạo cho người dân ở các khu vực thuộc quyền kiểm soát của họ.
Cho dù thỏa thuận ngừng bắn được thực thi nghiêm túc, thì tiến trình đàm phán về một thỏa thuận lâu dài hơn cho Syria vẫn còn những trở ngại lớn. Sau hai lần thất bại, hội nghị lần thứ ba giữa chính phủ Syria và phe đối lập do LHQ làm trung gian, dự kiến diễn ra một ngày trước khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực đã không thể khởi động do các bên không thống nhất được thành phần phe đối lập tham gia đàm phán.
Nga và Iran - hai quốc gia ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad - vẫn bất đồng sâu sắc với Mỹ và Saudi Arabia về việc nhóm đối lập nào ở Syria bị coi là khủng bố và không được phép tham gia tiến trình đám phán chuyển giao chính trị kéo dài 18 tháng.
Một số nhóm nổi dậy bị Nga, Iran và Syria coi là khủng bố, nhưng lại được Mỹ và Saudi Arabia coi là các nhóm đối lập hợp pháp. Nga và chính quyền Syria đều khẳng định sẵn sàng tham gia các cuộc thương lượng, nhưng không đàm phán với các nhóm mà họ coi là khủng bố.
Moskva muốn thành phần tham gia đàm phán phải là những nhóm đối lập được c hính phủ Syria chấp thuận, trong khi một số lực lượng đối lập lại tuyên bố sẽ không ủng hộ giải pháp hòa bình cho Syria nếu bị loại khỏi tiến trình đàm phán.
Một chiến trường đầy phức tạp với sự can dự của nhiều bên với những toan tính khác nhau đang là trở ngại lớn cho việc tìm kiếm một giải pháp lâu dài cho cuộc khủng hoảng Syria. Ngừng bắn để cùng tiến tới hòa bình hay chỉ là khoảng lặng trước những cuộc giao tranh mới ác liệt hơn? Câu trả lời phụ thuộc vào động thái của các bên trong những ngày tới.