Những ngày tháng 4, nắng phương Nam nóng như đổ lửa, nhưng vẫn không ngăn được bước chân của bao người đến với Sài Gòn-TPHCM để nhớ về sự kiện lịch sử hào hùng của dân tộc cách đây 44 năm, vào ngày 30/4/1975, miền Nam được giải phóng, đất nước được độc lập, thống nhất. Những nhân chứng lịch sử và những người trực tiếp tham gia cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 lại hồi tưởng về không khí Sài Gòn trong ngày giải phóng. Trong đó, hình ảnh đáng nhớ nhất là Sài Gòn gần như nguyên vẹn sau ngày giải phóng.
"Không có tình trạng cướp bóc, hôi của. Dân chúng vui mừng, nhất là lớp trẻ, người ta ra hòa mình với bộ đội rất nhanh", đó là hồi ức của KTS Nguyễn Hữu Thái khi nhớ về thời khắc lịch sử ngày 30/4/1975. Ông nói: "Khi Đài phát thanh phát đi lời đầu hàng của ông Dương Văn Minh và lời chấp nhận đầu hàng của chính ủy Bùi Văn Tùng, thì chừng khoảng 2-3 giờ chiều, Sài Gòn bắt đầu náo động trở lại. Dân chúng Sài Gòn yên lòng”.
Còn TS sử học Nguyễn Nhã lại ấn tượng với hình ảnh đối nghịch: “ Cuộc chiến kết thúc ngoài sức tưởng tượng. Tức là một đằng thì tháo chạy hỗn loạn, một đằng thì tiến vào một cách bình tĩnh. Dần dần tôi thấy có những hình ảnh phất cờ, chào đón càng nhiều. Là một người nghiên cứu về lịch sử, tôi thấy đây là một điều rất lạ lùng”.
“Trưa ngày 30.4, đại đoàn quân tiến vào Sài Gòn, dân ủng hộ, chỉ đường. Ở những đoạn đường không có nổ súng, dân tiếp đón bộ đội, có người mời uống rượu, có người mời ăn bánh, có người mời ghé lại ăn giỗ”- Đó là hình ảnh ngày chiến thắng lịch sử trong hồi ức của Đại tá Nguyễn Văn Tòng, nguyên Chính ủy Sư đoàn 9 Quân đoàn 4.
Ngày ấy Sài Gòn đón chào quân giải phóng như đón những người con xa trở về sau bao năm dài xa cách. Không có cảnh tắm máu, không có cảnh hoang tàn, đổ nát của một đô thị sau cuộc chiến. Sài Gòn được giữ gần như nguyên vẹn.
Là một lão thành cách mạng của TPHCM, ông Nguyễn Trọng Xuất, nguyên Tổng thư ký công trình Lịch sử Nam bộ kháng chiến, tâm sự: Ông sống và hoạt động cách mạng ở thành phố này đã hơn nửa thế kỷ, đã chứng kiến bao thăng trầm trong cuộc kháng chiến của dân tộc. Đặc biệt, trong quãng thời gian từ 1954 đến năm 1960, cả miền Nam như một địa ngục bởi sự tàn sát của chế độ Mỹ-Diệm khiến cho lòng dân căm phẫn. Không thể khuất phục trước sự tàn bạo này, ông và đồng đội của mình cùng nhân dân miền Nam trực tiếp tham gia các cuộc đấu tranh giành độc lập, thống nhất, từ phong trào Đồng Khởi, rồi đến cuộc Tổng tiến công - nổi dậy xuân Mậu Thân 1968 và kết thúc là đại thắng mùa xuân năm 1975.
Theo ông Nguyễn Trọng Xuất, cuộc đấu tranh của chúng ta là chính nghĩa vì vậy mà đã huy động được sức mạnh toàn dân tham gia, ngay cả từng người dân ở trong lòng địch và dân chính là cách mạng.
“Tài thao lược và trí tuệ của những người lãnh đạo lại được kế thừa trí tuệ của ông cha mình cả nghìn năm mới làm được điều này. Đảng đã dạy rằng: Nếu anh biết phát động quần chúng thì chính cách mạng nằm trong dân chứ không phải nằm trong cán bộ. Bởi vì dân là cách mạng”, ông Nguyễn Trọng Xuất khẳng định.
Hơn 40 năm trước, ngay trong lòng đô thị Sài Gòn, mỗi người dân yêu nước bằng hành động của mình đã cùng nhau thúc giục xuống đường tranh đấu. Đó là người mẹ, người chị bàn Cờ; đó là sinh viên các trường đại học, là nhân sĩ, trí thức, những người tu hành …. Với sinh viên, học sinh họ đã có những đêm không ngủ cùng nhân dân miền Nam đốt xe Mỹ, dùng lời ca, tiếng hát để đấu tranh chống lại chế độ Mỹ-Ngụy. Nhạc sĩ Tôn Thất Lập, người trực tiếp tham gia phong trào “Hát cho đồng bào tôi nghe” vẫn giữ nguyên cảm xúc bồi bồi như những năm tháng xuống đường.
“Tiếng nói của sinh viên học sinh là tiếng nói của đồng bào. Nên những lời họ nói ra là nhân dân đều hưởng ứng như lời hiệu triệu, khơi dậy ý thức đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ quyền con người và đòi hòa bình. Chính những tiếng hát đó đi vào trong cuộc đấu tranh như là một vũ khí, nó làm cho quân thù phải khiếp sợ”
Đại tướng Phạm Văn Trà, nguyên Bộ trưởng Bộ quốc phòng, khẳng định rằng: Trong các cuộc Tổng tiến công và nổi dậy ở miền Nam, vai trò của quân dân miền Nam hết sức vĩ đại. Nếu không có nhân dân miền Nam thì chúng ta không đánh được Mậu Thân, không có chiến thắng của ngày 30/4.
Đồng bào Sài Gòn - Nam bộ đã chở che, đùm bọc cho bộ đội miền Bắc, coi các chiến sĩ như con em trong gia đình. Còn những bộ đội cụ Hồ luôn coi đồng bào Nam bộ là ruột thịt, đánh giặc nhưng luôn ý thức phải bảo vệ tính mạng và tài sản cho nhân dân. Chính điều này đã được dân tin, dân thương, dân bảo vệ bộ đội. Đại tướng Phạm Văn Trà nhấn mạnh: “Không có nhân dân thì chúng ta không bao giờ thành công. Chỉ có nhân dân giúp đỡ mới được có được tất cả. Nhưng ở đây cũng phải nói rằng, chính lòng yêu nước của người dân Nam bộ luôn hướng về tổ quốc, hướng về đất nước và hướng về Bác Hồ của chúng ta đã làm nên chiến thắng”.
Thiếu tướng Phan Khắc Hy, Phó tư lệnh Đoàn 559 - Bộ đội Trường Sơn, đơn vị vào tiếp quản Sài Gòn ngay trong ngày 30/4/1975 cho rằng, nhờ kết hợp nhịp nhàng giữa các mũi: Bộ đội tấn công, nhân dân nổi dậy, toàn dân tham gia đánh giặc và bảo vệ các vị trí chủ yếu trong lòng địch nên TP Sài Gòn được giữ nguyên vẹn. Tất cả hệ thống điện, nước được khôi phục một cách nhanh chóng. Nhiều nhà báo nước ngoài đã rất ngạc nhiên về điều này. Không khí Sài Gòn ngay trong ngày giải phóng ngoài sức tưởng tượng của họ.
Thiếu tướng Phan Khắc Hy bồi hồi: “Bộ đội đánh giặc, thì dân cũng tham gia. Trong tham gia đó là ổn định cuộc sống, ổn định mọi hoạt động. Ngày 1/5/1975 tôi đã đi chợ Sài Gòn, đi dạo phố Sài Gòn rồi. Các cửa hàng, cửa hiệu người ta vẫn bán bình thường. Tôi có mấy chục ngàn đồng nên mua một cái đồng hồ nhỏ cho con gái”
Sau bao năm, nhưng hình ảnh và không khí của ngày Sài Gòn được giải phóng vẫn in đậm trong tâm trí của nhiều người dân thành phố. Kiến trúc sư Nguyễn Hữu Thái kể lại rằng: 44 năm trước, Dinh Độc lập là nơi hội tụ của các cánh quân và là ngày hội của anh em Nam-Bắc chung một nhà sau bao năm xa cách.
“Góp phần vào giải phóng miền Nam phải nói là toàn dân. Thành ra câu nhận định của Tướng Trần Văn Trà, Chủ tịch Ủy ban Quân quản Sài Gòn ngày 2/5/1975 lúc trả tự do cho chính quyền Dương Văn Minh ở dinh Độc Lập rất hay là: Trong cuộc chiến đấu này không có ai thua và thắng, thật ra là người Việt Nam thắng, người Việt Nam đều thắng. Và ông Dương Văn Minh đã trả lời lại là: Các anh là người đóng vai trò quan trọng, quyết định trong việc giải phóng miền Nam”
Quy tụ sức mạnh của toàn dân tộc đã làm nên chiến thắng của ngày 30/4/1975. Sau 44 năm giải phóng, trải qua nhiều chặng đường phát triển, Sài Gòn-TPHCM đã trở thành là đô thị sáng tạo và là đầu tàu kinh tế của cả nước. Đây đang là nơi đất lành, thu hút người tài trong nước và Việt kiều trên thế giới quy tụ về đề cùng chính quyền xây dựng TP thông minh với nhiều khâu đột phá từ Nghị quyết 54 của Quốc hội về thí điểm cơ chế chính sách đặc thù phát triển TPHCM.
Phát huy tinh thần anh dũng của ngày 30/4, người dân TP mang tên Bác lại từng bước vượt qua mọi thách thức, đồng thuận cùng Đảng bộ và chính quyền TP quyết tâm thực hiện thành công Nghị quyết 54, đưa TPHCM phát triển tầm cao mới, xứng đáng là thành phố năng động, đầu tầu kinh tế của cả nước.