ảnh minh họa
Xung đột rõ ràng hơn
Vào giữa tháng 3-2015, trong một nỗ lực giành lại Công ty dầu khí UkrTransNafta, một công ty lớn vừa đảm nhiệm khai thác nhiều mỏ dầu khí vừa quản lý hệ thống đường ống dẫn khí đốt của Ukraina, Chính phủ Ukraina thúc đẩy Quốc hội nước này thông qua một đạo luật nhằm hạn chế vai trò của tư nhân trong công ty này.
Với đạo luật này, Chính phủ Ukraina đã cách chức Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty UkrTransNafta, ông Alexander Lazorko, thay thế bằng người khác. Ngay lập tức, xung đột đã nổ ra. Đêm 19-3, một lực lượng vũ trang lớn, đeo mặt nạ, đi xe bọc thép, mặc áo chống đạn đã xông vào chiếm trụ sở của UkrTransNafta.
Ngày 22-3, Tổng thống Poroshenko đã ký sắc lệnh giải giáp những người chiếm trụ sở trên. Đồng thời, hai lữ đoàn tinh nhuệ gồm cả xe bọc thép và các vũ khí hạng nặng được điều từ miền đông về Kiep.
Trên trường chính trị, những xung đột càng hiện ra rõ ràng hơn. Tỉnh trưởng Dnepropetrovsk, nhà tài phiệt Igor Kolomoiskiy, người được cho là đứng sau vụ chiếm trụ sở Công ty dầu khí UkrTransNafta, tuyên bố từ chức và gần như ngay lập tức, ngày 25-3, Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko đã chấp thuận đơn xin từ chức của ông Igor Kolomoisky, tỉnh trưởng Dnepropetrovsk ở miền Trung Ukraine.
Tổng thống Poroshenko cũng ngay lập tức bổ nhiệm ông Valentin Reznichenko giữ chức quyền Tỉnh trưởng Dnepropetrovsk. Và cũng ngay lập tức, hai tiểu đoàn dân vệ và một lực lượng lớn quân thường trực Ukraina được điều đến Dnepropetrovsk để giữ trật tự. Theo hãng tin Sputnik, tờ Sự thật Ukraine ngày 24-3 đưa tin ông Gennady Korban, Phó Tỉnh trưởng tỉnh Dnipropetrovsk của Ukraine đã kêu gọi chính quyền Kiev hiện nay “đã đến lúc phải ra đi.”
Theo ông Korban, Kiev đã thất hứa và lừa dối người dân một cách công khai. Trước đó, có thông tin rằng những người ủng hộ tỉnh trưởng Dnipropetrovsk Igor Kolomoisky đã triệu tập hội đồng nhân dân tỉnh này để “chống lại chế độ độc tài”.
Ngày 23-3, Tổng thống Ukraine, Petro Poroshenko tuyên bố Ukraine sẽ không có “quân đội bỏ túi,” không một Thống đốc nào được duy trì “quân đội riêng” của mình. Tổng thống Poroshenko nhấn mạnh mọi lực lượng bảo vệ lãnh thổ Ukraine đều phải trực thuộc cơ cấu hệ thống quân sự duy nhất của nước này. Trước đó, người đứng đầu cơ quan an ninh Ukraine Valentin Nalivaichenko tuyên bố một số quan chức lãnh đạo tỉnh Dnepropetrovsk hiện đang duy trì những nhóm vũ trang, thực chất là các băng nhóm tội phạm.
Kênh truyền hình 112 Ukraine, ngày 23-3 cho biết 4 nghị sỹ Verkhovna Rada (Quốc hội) Ukraine đã tuyên bố rút khỏi đảng “Khối Poroshenko” của Tổng thống Petro Poroshenko.
Thông tin này được đưa ra tại một cuộc họp báo ở Dnepropetrovsk. Các nghị sỹ rời đảng của Tổng thống Poroshenko là Andrey Denisenko, Vitaly Kupriy, Valentin Dubinin, và Alexander Didych. Cả 4 nghị sĩ này với những mức độ khác nhau đều bày tỏ sự bất đồng với Tổng thống Poroshenko.
Và ngày 25-3, giữa một cuộc họp Chính phủ, một nhóm cảnh sát đã ào vào và khóa tay người đứng đầu cơ quan tình trạng khẩn cấp Ukraina và cấp phó của ông ta. Cuộc họp này và cả lúc cảnh sát bắt giữ đều được truyền hình trực tiếp trên kênh truyền hình quốc gia. Chính phủ sau đó tuyên bố, vụ bắt giữ là để phục vụ công tác chống tham nhũng, nhưng dư luận lại hướng tới những mục đích thanh trừng nội bộ.
Cái gì đã xảy ra?
Những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến những rối loạn trên chính trường Ukraina là mâu thuẫn giữa Tổng thống Poroshenko và Tỉnh trưởng Dnepropetrovsk, nhà tài phiệt Igor Kolomoiskiy. Cả hai người đều là tỷ phú và nắm trong tay nhiều đơn vị vũ trang. Theo chính trị gia Ukraina Oleg Tsarev, cựu doanh nhân từ Dnipropetrovsk, mâu thuẫn giữa Tổng thống với trùm tài phiệt có thể bùng nổ thành xung đột vũ trang.
Theo ông Tsarev, “cả hai bên đều đã sẵn sàng cho kịch bản này”. Đó là lý do vì sao có những động thái dịch chuyển lực lượng của 2 bên như trên. “Chúng ta thấy lực lượng đặc biệt đã có mặt ở trung tâm Kiev, các tiểu đoàn Kiev-1 và 2 đã được kích hoạt. Lực lượng của Bộ Nội vụ cũng đã tới Dnipropetrovsk. Trong khi đó, Igor Kolomoisky đã ra lệnh cho các tiểu đoàn Dnipro của ông ta sẵn sàng chiến đấu. Các tiểu đoàn này giờ đây có tới 15.000 chiến binh và vài ngày trước Kolomoisky đã ra lệnh tăng gấp 3 con số này”.
Đằng sau mâu thuẫn chính trị là những mâu thuẫn về lợi nhuận kiếm được từ đất nước Ukraina đang chảy máu vì chiến tranh, vì kiệt quệ và đói khát. Thực ra Kolomoisky vốn là đồng minh thân thiết của Tổng thống Poroshenko. Ông ta là một trong những nhà tài trợ chính cho những cuộc nổi loạn trên quảng trường Maidan để đưa ông Poroshenko lên làm Tổng thống.
Các binh lính tình nguyện do trùm tài phiệt tài trợ đã đóng vai trò quan trọng trong các cuộc tấn công phe ly khai ở miền Đông và ngăn chặn lực lượng này tiến vào trung tâm Ukraina. Ít ai được biết, tỷ phú này cũng chính là người đã đề xuất lên Tổng thống Ukraine xây hàng rào kim loại dài gần 2000 km trên biên giới với Nga vào tháng 6-2014, tạo tiền đề cho ông Thủ tướng Arseny Yatsenyuk vạch ra kế hoạch điên rồ, xây dựng “Vạn lý trường thành” trên biên giới Nga-Ukraine.
Hiện nay, nhà tài phiệt Igor Kolomoisky đang sở hữu lực lượng quân đội riêng với ít nhất 4 tiểu đoàn tiễu phạt khét tiếng là tiểu đoàn Donbass, tiểu đoàn Azov và tiểu đoàn Dnepr-1 và Dnepr-2 với tổng số 3000 quân chính thức và khoảng trên 2000 quân dự bị nằm dưới sự chỉ huy của đồng minh thân cận mà ông gọi là “người quản lý xung đột” Gennady Korban.
Tuy nhiên, mâu thuẫn bùng nổ sâu sắc khi Kolomoisky ra tay tranh giành quyền kiểm soát 2 công ty dầu khí Ukrnafta và Ukrtransnafta mà ông ta đều có cổ phần, trong khi Tổng thống Poroshenko tuyên bố sẽ sáp nhập các lực lượng quân nhân như lực lượng do Kolomoisky kiểm soát vào với quân đội thường của Ukraina.
Việc kiểm soát 2 công ty trên rất quan trọng với Kolomoisky, giúp ông ta che giấu những tội lỗi mà những người trung thành với ông ta gây ra. Các chuyên gia ước tính Kolomoisky đã gây thiệt hại cho Ukrtransnafta tới 2 tỉ USD. Urkrtransnafta đã lấy 675.000 tấn dầu từ đường ống của cả nước mà không được phép của Bộ Năng lượng và Khai mỏ. Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk sau đó yêu cầu các cơ quan chấp pháp tiến hành các thủ tục hình sự và truy tố những kẻ liên quan đến việc ăn cắp dầu nói trên.
Tờ New York Times bình luận, khả năng của Kolomoisky, với tư cách là cổ đông thiểu số nhưng lại có thể kiểm soát được các quyết định quản lý là một ví dụ cho thấy những giao dịch mờ ám giữa Chính phủ và giới doanh nhân siêu giàu ở Ukraina lâu nay đã chi phối kinh tế đất nước.
Cũng theo New York Times, đáng báo động hơn là bất đồng giữa Tổng thống với trùm tài phiệt đã nhấn mạnh nguy cơ tiềm tàng mà các lực lượng binh sĩ tư nhân đặt ra với Chính phủ mới. Trong một phát biểu với phóng viên, Kolomoisky đã nói thẳng, theo lệnh ông ta, 2.000 người có vũ trang có thể kéo tới Kiev trong vòng vài giờ.
Chính trường Ukraina chắc chắn sẽ không sớm ổn định. Có tin, những chuyên gia giải quyết khủng hoảng uy tín nhất thế giới phương Tây đã có mặt tại Ukraina. Hy vọng những cuộc tranh chấp này không kéo đất nước Ukraina đau thương vào một cuộc chiến khác nữa. Cuộc chiến giữa những người Maidan.